2022-yilda Buyuk Shoʻr koʻli oʻz tarixidagi eng past sathga tushib, iqtisodiy, ekologik va jamoat sogʻligʻi uchun jiddiy tahdidlar yaratgandi. Janubiy yarimsharning eng yirik shoʻr suvli havzasi boʻlgan mazkur koʻlning qisqarishi Portlend davlat universiteti tadqiqotchilari tomonidan ilmiy asoslangan maʼlumotlar bilan oʻrganildi. Ushbu tadqiqot koʻl sathining pasayishiga daryo oqimining kamayishi va iqlim isishi tufayli bugʻlanishning kuchayishi asosiy sabab boʻlganini koʻrsatdi.

Buyuk Shoʻr koʻli mintaqa uchun katta ahamiyatga ega. Koʻl yillik 1,9 milliard AQSH dollarlik iqtisodiy daromad manbai boʻlib, koʻchmanchi qushlar uchun asosiy makon sanaladi. Qolaversa, Uosatch togʻ tizimlarida qoʻshimcha qor yogʻishiga hissa qoʻshadi. Bu esa 2034-yilgi Qishki Olimpiya oʻyinlari uchun muhim omillardan biri sanaladi.

Tadqiqotchilar ishlab chiqqan model yordamida koʻl sathining pasayishi sabablari alohida oʻrganildi. Natijalarga koʻra, ikki uchdan bir qismini suv oqimining kamayishi tashkil qilgan boʻlsa, qolgan qismi iqlim isishi tufayli bugʻlanishning ortishi bilan bogʻliq. Tadqiqotga koʻra, havo haroratining yanada ortishi bugʻlanishni kuchaytirib, koʻlning yanada qisqarishiga olib kelishi mumkin.

Koʻlning qisqarishi ekologik yoʻqotishlar bilan birgalikda 1,2 million aholi uchun havo sifatiga salbiy taʼsir koʻrsatmoqda. Koʻlning qurib qolgan joylaridan zaharli changi koʻtarilib, Salt-Leyk-Siti aholisi oʻrtasida nafas olish bilan bogʻliq kasalliklar xavfini oshirishi kutilyapti. Bu jarayon havo sifatining sezilarli darajada yomonlashuviga olib keladi.

Tadqiqotchilarning fikricha, koʻlning qisqarishiga nisbatan yechimlar murakkab. Daryo oqimini tiklash qisqa muddatda natija berishi mumkin boʻlsa-da, iqlim isishi tufayli bu jarayon davom etadi. Shuning uchun, bugʻlanishning kuchayishi va iqlim oʻzgarishi taʼsirini yanada chuqurroq oʻrganish zarur.

“Ekologik barqarorlikni taʼminlash uchun kelgusida global iqlim oʻzgarishini sekinlashtirish, suv resurslarini samarali boshqarish va mintaqada xavfsizlik choralarini kuchaytirishga alohida eʼtibor qaratish zarur”, deyiladi xabarda.

Buyuk Shoʻr koʻlining qisqarishi nafaqat ekologik va iqtisodiy muammo, balki global iqlim oʻzgarishi va inson faoliyatining noxush oqibatlarini koʻrsatib beruvchi muhim ogohlantiruvchi signaldir. Tadqiqotlar bu jarayonlarni tushunishga yordam bersa-da, ularning natijalarini amaliyotda qoʻllash muhim ahamiyat kasb etadi. Koʻlning qisqarishiga qarshi kurash nafaqat mintaqaviy, balki xalqaro saʼy-harakatlarni ham talab qiladi.