Фото: AP

Европа Иттифоқи расмийлари АҚШ президенти Дональд Трампнинг Киевга қурол етказиб бериш таклифига совуққонлик билан муносабатда бўлмоқда.

Гап шундаки, Украинага қурол ва ўқ-дорилар етказиб бериш борасида Брюсселнинг фикри якдил эмас. Европа Иттифоқининг қатор етакчи давлатлари турли баҳоналар билан келишувда иштирок этишдан бош тортган. Таъкидланишича, АҚШ президентининг ташаббуси кўплаб саволларни туғдирган. Аввало, у бу ҳақда ким билан гаплашгани ва келишгани номаълум. НАТО Бош котиби Марк Рютте Киевга қурол етказиб берадиган Финляндия, Дания, Швеция, Норвегия, Нидерландия ва Канада каби олтита давлатни санаб ўтди. Бироқ, «Reuters» агентлигига кўра, улардан камида иккитаси бунга розилигини оммавий ахборот воситаларидан билиб олган.

«Мен ҳеч ким олдиндан огоҳлантирилмаганини аниқ ҳис қиляпман. Афтидан, АҚШ маъмурияти бу амалда нимани англатишини эндигина англаб етмоқда», — деган ушбу давлатлардан бирининг элчиси.

Вашингтоннинг аниқлик киритишича, Трамп рамка таклифини билдирган. Фақат умумий схема бор: иттифоқчилар Украинага эски қуролларини беришади, ўзлари учун эса АҚШдан янгиларини сотиб олишади. Ҳозирча аниқ маълумотлар йўқ. Шу билан бирга, дастур, эҳтимол, биринчи навбатда, Киевни «Patriot» ҳаво мудофаа тизимлари билан таъминлашга қаратилган. АҚШда 60 та шундай тизим мавжуд, НАТОда эса жами 120 тага яқин.

«Patriot»лар бўйича музокаралар 23 июль куни онлайн тарзда бошланиши режалаштирилган. Унга модератор америкалик генерал Алексис Гринкевич бўлади. Украина Қуролли кучлари шу пайтгача саккизта шундай ҳаво ҳужумига қарши мудофаа тизимини олди. Иккитаси эса яроқсиз ҳолга келган ва таъмирлашга жўнатилган. «The New York Times» газетасининг ёзишича, бундан ташқари, Киев учун ATACMS баллистик ракеталари ва JASSM қанотли ракеталарини сотиб олиш ҳам муҳокама қилинади.

Трамп режасининг асосий тарафдори Германия канцлери Фридрих Мерцдир. Шунингдек, Буюк Британия бош вазири Кир Стармер Лондон ёрдам беришга тайёрлигига шама қилди.

«Биз иттифоқчилар билан Киевни куч ва воситалар билан таъминлаш, уларнинг Украинада самарали бўлишини таъминлаш учун ишлаяпмиз», — деди Стармер Мерц билан қўшма матбуот анжуманида.

Аммо Франция, Италия, Чехия ва Венгрия аллақачон бу лойиҳадан воз кечган. Франция президенти Эммануэль Макрон Европа Иттифоқи давлатларини АҚШга таянмасдан, ўзларининг ҳарбий-саноат комплексларини ривожлантиришга чақирган бўлса, Рим эса ўз қарорини маблағ этишмаслиги билан изоҳлади.

«Биз иштирок этмаяпмиз. Фақат Киевга топширилган қурол тизимларимиз бошқа технологик конфигурацияларга мос келгани учун эмас, балки Италиянинг бундай келишув учун молиявий имкониятлари деярли йўқлиги учун ҳам», — дея Италия мудофаа вазирлиги вакилининг сўзларидан иқтибос келтирди «La Stampa» газетаси.

Прага Украина Қуролли кучларини ўз ўқ-дорилари билан таъминлашга эътибор қаратганини тушунтирди. Будапешт эса аввалдан Киев режимини Ғарб қуроллари билан тўлдиришга қарши бўлган.

Эътиборлиси, Европа Иттифоқи раҳбарияти ҳам Трамп ғоясини танқид остига олган. Европа Иттифоқининг ташқи ишлар ва хавфсизлик сиёсати бўйича олий вакили Кая Каллас фикрича, Вашингтон Украинага ёрдамни иттифоқдошлари елкасига юкламаслиги керак.

«Агар сиз қурол-яроғ беришга ваъда берсангизу, лекин унинг пулини бошқа биров тўлайди, десангиз, аслида сиз ёрдам бермаяпсиз», — дейди у.

Вашингтоннинг таклифи АҚШ ва Европа Иттифоқи ўртасидаги савдо урушининг янги босқичи фонида чиқди. Трамп 1 августдан бошлаб барча Европа импортига 30 фоизлик бож жорий қилмоқда. Бунга жавобан Европа савдо комиссари Марош Шефчович Европа Иттифоқи йилига 72 миллиард евролик АҚШ товарлари рўйхатини тайёрлаганини айтди. Ушбу рўйхатда «Boeing» самолётлари, автомобиллар, тиббий асбоб-ускуналар, электроника ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари кабилар бор.

Изоҳланишича, Трамп Европа Иттифоқидан мустақил равишда ўз мудофаасини таъминлашни талаб қилди, чунки Вашингтон Хитойга қарши курашиш учун ресурсларга муҳтож.

Натижада қиймати 800 миллиард еврога тенг «ReArm Europe» қайта қуролланиш режаси яратилди. Унда ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари, дронлар ва артиллерия устувор ҳисобланади.

«Россия глобал сиёсатда» журнали бош муҳаррири Фёдор Лукяновнинг айтишича, Европа Иттифоқининг Трамп режасидан қочиш йўлларни қидиришида асосий сабаб маблағ етишмаслигида.

«Бу ҳикояда икки томонлама маъно йўқ. Дарҳақиқат, Европа Иттифоқидаги кўпчилик, жумладан, Италия ҳам аввал Украинага қурол етказиб берган. 2022 йилдан бери уларнинг молиявий ресурслари тугади, шунинг учун ҳозир АҚШ таъминоти учун пул йўқ. Қолаверса, Франция ва Чехия каби давлатлар Трампнинг таклифига умуман муҳтож эмас. Улар ўзлари қурол ишлаб чиқаради ва АҚШни эмас, маҳаллий компанияларни қўллаб-қувватлашдан манфаатдор», — дейди эксперт

Лукяновнинг таъктдлашича, Трампнинг режаси фақат АҚШ учун фойдали. Бу ташаббусни фақат Германия, Буюк Британия ва анъанавий равишда Вашингтонга яқин бўлган Шимолий Европа давлатлари қўллаб-қувватлагани бежиз эмас. Бунга кўпчилик ҳоҳловчилар қўшилиши даргумон. Катта эҳтимол билан, кўпчилик Трамп схемасидан у ёки бу йўл билан чиқиб кетишга ҳаракат қилади.