АҚШ Давлат котиби Марко Рубио душанба куни Саудия Арабистонига етиб келди. Унинг сафари Россия расмийлари билан уч йилдан бери давом этаётган Украина урушини тугатиш бўйича музокаралар ўтказиш учун режалаштирилган. Бу ҳақда «Reuters» ахборот агентлиги хабар берди.

Ушбу музокаралар АҚШ Президенти Доналд Трампнинг ўтган ҳафта Россия Президенти Владимир Путин билан бўлган телефон суҳбати ортидан ташкил этилди. Трамп президентлик кампанияси давомида урушни тугатишга ваъда берган эди ва энди бу борадаги саъй-ҳаракатлар тезлашган.

Саудия Арабистони, айни пайтда, АҚШ билан Ғазо сектори келажаги бўйича ҳам музокаралар олиб бормоқда. Шунингдек, Трамп маъмурияти ва Москва ўртасидаги дастлабки алоқаларга воситачилик қилган ҳамда ўтган ҳафта маҳбуслар алмашинуви бўйича келишувни таъминлаган. Бу эса Ар-Риёднинг глобал дипломатик музокаралардаги ролини янада оширишини кўрсатмоқда.

Россия ва АҚШнинг узоқ кутилган учрашуви

АҚШ Давлат котиби Марко Рубио, АҚШ Миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Майкл Уолтц ва Оқ уй Яқин Шарқ бўйича элчиси Стив Уиткофф Саудия Арабистонида Россия расмийлари билан учрашиши кутилмоқда. Ушбу музокаралар йиллардан буён илк марта Россия ва АҚШ расмийлари ўртасидаги йирик юзма-юз учрашув бўлади. Россиянинг «Коммерсант» газетаси хабарига кўра, музокаралар сешанба куни Ар-Риёдда бўлиб ўтади.

Рубио музокаралар олдидан Путиннинг сулҳ таклифларига жиддий ёндашаётганини аниқлаш кераклигини таъкидлади. Украина Президенти Владимир Зеленский ҳам айни пайтда минтақада бўлиб, Бирлашган Араб Амирликларига ташриф буюрган. У Саудия Арабистонига ҳам бориши мумкин, аммо Россия ёки АҚШ расмийлари билан учрашиш нияти йўқлигини билдирди. Украина ушбу музокараларга таклиф қилинмаган.

Ғазо сектори бўйича АҚШ ва Саудия Арабистони ўртасидаги келишмовчилик

Марко Рубио Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад бин Салмон билан учрашиши кутилмоқда. Музокаралар давомида Трампнинг Ғазо секторидаги фаластинликларни бошқа араб давлатларига кўчириш таклифи ҳам муҳокама қилинади. Ушбу таклиф араб дунёсида катта норозилик келтириб чиқарди ва Ғазо аҳолиси орасида мажбуран кўчирилиш қўрқуви ортди.

Ғазо уруши бошлангандан бери Исроилнинг ҳужумлари натижасида 48 мингдан ортиқ фаластинлик ҳалок бўлди. АҚШ эса ечим сифатида аҳолини кўчиришни билдирганди.

Саудия Арабистони ва бошқа араб давлатлари АҚШнинг Ғазо аҳолисини кўчириш режаларига кескин қарши чиқмоқда. Риёд ҳозирда ҲАМАСни четлаб ўтган ҳолда Ғазо қайта қурилишини молиялаштириш учун Араб давлатлари томонидан бошқариладиган махсус фонд ташкил этиш бўйича музокаралар олиб бормоқда. Саудия Арабистони Исроил билан алоқаларни нормаллаштиришни истаса-да, Фаластин давлатчилиги масаласида келишув бўлмагунча, ҳеч қандай расмий муносабат ўрнатилмаслигини билдирган.

АҚШ ва Россия музокаралари: янги босқичми ёки навбатдаги қуруқ гап?

Ушбу музокаралар Россия-Украина урушини тугатиш учун муҳим қадам сифатида баҳоланмоқда. АҚШ ва Россия ўртасидаги алоқалар 2022 йилда Россиянинг Украинага киргандан бери жуда ёмон. Шунингдек, айтиш керакки, Вашингтон ва Москва ўртасида расмий дипломатик алоқалар асосан чекланган бўлиб, аввалги музокаралар асосан воситачилар орқали амалга оширилган.

Доналд Трамп президентлик лавозимини эгаллагач, АҚШнинг ташқи сиёсати тез ўзгармоқда. Трампнинг Путин билан музокараларни бошлаш қарори, айрим таҳлилчилар назарида, Россияга босимни камайтиришга уриниш сифатида кўрилмоқда. Бошқа тарафдан, АҚШда уруш учун ажратилган маблағлар ва ёрдам кўрсатиш бўйича ички қарама-қаршиликлар, хусусан, Конгрессдаги баҳслар ҳам Вашингтонни келишув излашга мажбур қиляпти.

Россия эса, Ғарб санксиялари ва иқтисодий чекловлар натижасида Украинадаги урушни давом эттиришда қийинчиликларга дуч келганини ҳам айтиш керак. Россия президенти Владимир Путин ўзининг репутациясини сақлаб қолиш учун муросага боришга тайёр бўлиши мумкин, айниқса, ҳарбий жиҳатдан оғир йўқотишларга учраётгани ҳақида кўплаб маълумотлар тарқалган бир пайтда бу айни муддаодир.

Глобал дипломатияда янги бурилиш нуқтаси

Саудия Арабистонида ўтказилаётган ушбу музокаралар дунё сиёсий майдонида катта аҳамиятга эга. АҚШ ва Россиянинг бевосита учрашуви ва Украина урушини тугатиш бўйича реал музокараларнинг бошланиши халқаро сиёсатдаги муҳим бурилиш бўлиши мумкин.

Шунга қарамасдан, бу музокаралар қандай натижага олиб келиши ҳозирча мавҳум. Украина музокараларга жалб этилмаган, бу эса Киев учун катта хавотир туғдиради. Шунингдек, АҚШ ва Саудия Арабистони ўртасидаги Ғазо бўйича зиддиятлар ҳам мураккаб глобал муҳокамаларга сабаб бўлиши мумкин. Шу боис, Ар-Риёддаги учрашув фақатгина биринчи қадам бўлиши, реал натижаларга эришиш эса узоқ вақт талаб қилиши мумкин.