Ёз келиб, чекка ҳудудлардаги салқин гўшаларнинг «қозони» қайнайди. Андижон вилояти, Хўжаобод туманида Имом ота номли зиёратгоҳ ва сиҳатгоҳ ҳам ана шундай тоғли, хушҳаво маскан бўлиб, водийда маълум ва машҳурдир. Тоғнинг бир тарафи Ўзбекистон, иккинчи тарафидан эса Қирғизистон ҳудуди бошланади. Имом ота ғорлар, шифобахш ўсимликларга мўл-кўл. Шунингдек, сирли афсоналарга, муқаддас қадамжоларга бойлиги, қолаверса, айрим ноқулайликларга қарамай, маҳаллий аҳолининг боғдорчилик, чорвачилик билан шуғулланиши, ички ва ташқи туризм учун юзлаб арзон ва шинам дам олиш зоналари барпо этиб, фаолият олиб бориши ҳудуднинг ўзига хослигини англатади. Ҳаво алмаштириш, ҳордиқ чиқаришга яхши, аммо доимий яшаш учун маълум қадар мушкул туйилган қишлоқ билан яқиндан танишишга ҳаракат қилдик. Кузатувларимиз мобайнида йиғилган фикр-мулоҳазаларни эътиборингизга ҳавола этамиз.

Имом ота аслида ким бўлган?

Манбалар шундай хабар берадики, зиёратгоҳ қадимдан Ислом оламида муносиб ўрин тутган Имом Муҳаммад Ҳанафия номи билан атаб келинган. Тадқиқотчилар Н.Абдулаҳатов ҳамда В.Азимовларнинг «Олтиариқ зиёратгоҳлари», «Насибаномайи Муҳаммад Ҳанафия» китобларида келтиришича, ислом лашкарбошиси Ҳазрати Алининг ўғли Муҳаммад Ҳанафия Хуросонни забт этиб, аҳолининг исломга киришида хизматлари катта бўлганлиги учун шу ўлкада Бобо Хуросон, Имом ота номлари билан боғлиқ диққатга сазовор жойлар мавжуд. XVIII асрга оид зиёратхона-хонақоҳ XIX аср охирларида андижонлик Маҳмудалибой томонидан қайта тикланган. Ушбу объект 1982 йилда меъморий ёдгорлик сифатида давлат муҳофазасига олинган.
 

– Ривоятларда айтилишича, Имом ота ҳазратлари балоғат ёшига етганларида диний сафарга чиқиб кетган оталари (Ҳазрат Али Каромуллоҳ)ни ахтариб топиш учун йўлга чиқади, – дейди Турсунбой Собиров. – Кунлардан бир кун оталари билан кўришадилар, аммо бир-бирларини танимайдилар ҳамда ўзлари билмаган ҳолда бирга кураш тушадилар, ўғил отани енгади. Оталари шу пайтгача кураги ерга тегмаган баҳодир инсон бўлиб танилган ва Имом ота унинг ўғли эканини билганлар у кишига бу ҳақиқатни дарҳол ошкор этади. Имом ота эса ўз отамга қўл кўтардим, дея чидолмай ғорга кириб кетадилар. Шундан сўнг ул зотни ҳеч ким кўрмайди, ғордан қайтиб чиқмаган деб ҳам тахмин қилинади. Ушбу ғор бугун музейга айлантирилган. Ғор ёнида эса қишлоқ аҳолиси учун тўрт юз кишилик намозхона барпо этилган.

Тандир устида сўфи азон айтади

Тоғдан ортга қайта туриб, йўл-йўлакай бир машина тўхтатдик. Машинага минар эканмиз, унда тўртта 25 литрлик идишда сув борлигига кўзимиз тушди. Ҳайдовчи уйга сув таший туриб, йўл-йўлакай одам ҳам олиб кетаётганини тушунтирганидан сўнг вазиятни англадик. Билдикки, қишлоқда шифобахш булоқ бор ва у ҳудуднинг асосий сув манбаи ҳисобланади. Одамлар машинада, эшак аравада ўша жойдан сув ташийди. Айримлар эса булоқдан ўз уйларигача минглаб метрлик шланглар, қувурлар олиб ўтган. Булоқ ёнида кичик шаршара ҳам бор бўлиб, у тоғнинг ичидан сирқираб оқади. Бир қарашда инсоннинг кўз ёшига ҳам ўхшайди гўё — айрим жойларида киприкдан томган ёшдай сувлар томчилайди, сирқираб оқади...

Айтишларича, булоқ суви оёқ оғриғига, турли ички касалликларга шифо экан. Яна шу сувни бирор ният қилиб ичса ўша ният амалга ошишига одамлар қаттиқ ишонади...

Чанг кўчалардаги кўнгли тоза одамлар билан дилдан суҳбатлашиб борар экансиз, тоғнинг энг тепа чўққисида текис адир ўртасида Тандиртошга кўзингиз тушади. Тандиртош — узоқ ўтмишда ҳарсангдан ясалган тандир ҳисобланиб, бугунгача унда олов қолдиқлари, нон излари сақланиб қолган. Бу тандирнинг ўзига хос жиҳатлари бисёр. Маҳаллий аҳолининг айтишича, тандир устида Рамазон кунлари сўфи азон айтади. Бу ердан атрофни кузатар экансиз, бутун қишлоқ кафтингизда намоён бўлиб тургандай яққол кўринади. Яна ушбу тандир телефон антеннаси жуда яхши ишловчи «точка» ҳам саналар экан...
 

Тоғлар узоқдангина чиройли кўринадими?

Илгари ота-боболаримиз тоғлардан бошпана сифатида фойдаланган. Ҳатто намоз ўқиб, чилла сақлаган ғорларда. Шундай муқаддас маскан сифатида қадрланган. Бугун эса улар аллақандай ёзувлар пештахтасига айланиб қолгандай...

Атрофни кузатар эканмиз, бу ерга ташриф буюрувчи айрим одамларда зиёрат маданияти ҳали-ҳануз анчагина «оқсашига» гувоҳ бўлдик... қизил, яшил, сиёҳ, қора, яна турли хил бўёқларда биров исмини ёзган, биров юрак чизиб кетган, севишганлар «севги тарихи»ни муҳрлаб кетган... Тоғлар узоқдан чиройли кўринади, деган мақол илгари мажозий маънода қўлланилар эди. Бугун эса чин маънода ҳам тоғлар узоқдангина чиройли кўринадигандай... Шундай эмасми?
 

Бир юз элликта тош зина элтувчи ғордан Қирғизистон кенгликлари, Тян-Шан тоғларинг чўққилари, бошқа бир тарафдан Андижон шаҳри, элас-элас кўринади. Тоғ ёнида ҳордиқ чиқариш учун кичик кафе, болалар учун ўйингоҳ ҳам барпо этилган. Бир сўз билан айтганда, барча ёшдаги зиёратчилар учун шароитлар муҳайё.

«Бир келиб кетинг қишлоғимизга...»

Манзарали маскан билан таниша туриб, тоғ атрофида яшовчи одамларнинг турмуш тарзини-да кузатиб бордик. Бунда, аввало, транспорт масаласи қийин деган хулосага келдик. Маҳаллий аҳоли учун транспорт қатнови кам. Ота-оналар болаларини бирор тўгаракка бериши учун марказга юбориши керак, машиналар қатнови сийрак, ўтганда ҳам болаларни олмайди (пул кўрсатиб қўл силкиб турсалар ҳам...) ва шу сабаб, ота-оналар болалари билан бирга марказга қатнашига тўғри келади. Бунга эса кимнингдир имкони бор, кимникидир эса йўқ. 12 сонли мактаб қишлоқдаги ягона мактаб саналади ва унга ўқувчилар 2-3 километр масофани ҳар куни пиёда босиб ўтиб қатнайдилар... Ёзда кунлар иссиқ ва ёруғ, эҳтимол у қадар қийинчилик туғдирмас. Аммо қишда-чи?.. Тез қоронғу тушади, йўллар сирпанчиқ, ҳаво эса тоғда бошқа жойларга нисбатан кўпроқ совуқ бўлади. Аҳолининг маълум қилишича, транспорт масаласида кўп бор ҳокимият ва бошқа идораларга аризалар ёзишган. Аммо натижа бўлмаган.
 

Бундан ташқари, йўллар таъмирталаб: тошлоқ, чуқурчалар ҳам қадамингиз остида. Эҳтимол транспорт кам ўтишининг сабаби ҳам шундадир. Яна газнинг асосий манбаи — ўтин. Ваҳоланки, юртимизда янги нефть конлари топилган ва топилаётган ҳудудлардан бири – водий. Шунга қарамай, маҳаллий аҳоли газ борасида ҳеч кимга мурожаат қилмаган, транспорт масаласи ҳал бўлса ҳам катта гап, деб умид боғлаган.

— Бу ерлар асосан дам олишга қулай жой. – дейди 83 ёшли Ханифа хола Нўъмонова. – Мева-чева бисёр, тоза ҳаво, шифобахш булоқ суви, тинч жой... Яшашга келсак, доим яшаб, ўрганган одамга у қадар қийин эмас. Ўрганмаган одамга эса анча қийин.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Имом ота зиёратгоҳи ички ва ташқи туризм учун кўп жиҳатдан қулай. Оромгоҳларда кунлик тўлов (турига қараб) 15 мингдан 25 минггача. Дам олиш учун ҳам, зиёрат учун ҳам арзон ва қулай шароит. Инсон руҳан ва жисмонан чин маънода ҳордиқ олади, ич-ичидан тетикликни тиклайди. Айрим кўзга кўринар-кўринмас муаммолар ҳам бартараф этилса, масъул мутасаддилар жиддий эътибор қаратса, бундан ҳам яхши натижаларга эришиш мумкин. Зеро, меҳмон жойи кўз устида, деб халқимиз бежизга айтмайди.
 

Шу ўйлар билан сафаримизга якун ясадик. Ортга қайтар эканмиз, машина радиосидан таниш қўшиқ янгради: «Бир келиб кетинг қишлоғимизга...»

Юлдуз ЎРМОНОВА,
«Халқ сўзи»