“Xalq soʻzi” tanloviga

Bolaligimda bir ertak eshitgandim. Qurbaqaga aylanib qolib, keyinchalik asliga qaytgan shahzoda avvaliga hech narsani eslay olmaydi. Malikaning allasini eshitgachgina, oʻzining shahzodaligini, alla aytayotgan koʻzi ojiz inson onasi ekanini eslaydi. Ona va bola bir-birini alla orqali taniydi. Bu bir ertak, lekin uning zamirida haqiqat yoʻq emas...

Tadqiqotchilarning aniqlashicha, alla bola ruhiyati, salomatligiga va bardam-baquvvat oʻsishiga ijobiy taʼsir koʻrsatarkan. Ona va bolani koʻrinmas rishta bilan bogʻlab, ona organizmi tiklanishiga ham katta yordam berar ekan. Bu haqda maʼlumot olish uchun tibbiyot fanlari doktori Elmira SHOMANSUROVAga murojaat qildik:

— Allaning ahamiyatini dunyodagi koʻplab olimlar oʻrgangan. Onalikka tayyorlash borasida olib borilgan tibbiy tadqiqotlarda alla goʻdak salomatligiga ijobiy taʼsir koʻrsatishi, turli yuqumli kasalliklar (masalan pnevmoniya, diareya)ga chalinish xavfini kamaytirishi aniqlangan. Maʼlum boʻlishicha, alla inson immunitetini butun umrga mustahkam boʻlishida ham katta oʻrin tutar ekan. Bu ovoz terapiyasidan kuniga 2-3 mahal, ovqatlanishdan soʻng 10 daqiqadan oshirmay foydalanish mumkin.

Alla bolani uxlatishga qaratilgani bois bir maromdagi ovoz va ohang tanlanadi. Eng qizigʻi, bunda onaning musiqiy isteʼdodga va shirali ovozga ega boʻlishining ahamiyati yoʻq. Tibbiyot olimlarining aniqlashicha, alla bola miyasining oʻng yarim sharini harakatga keltirib, aqliy faollikka turtki beradi va diqqatni oshiradi.

Mutaxassislar umumiy ruhiy siqilish sindromi, nafas olish ritmi buzilishi, yurak qisqarishi chastotasining kamayishi (bradikardiya), ichaklar motorikasidagi muammolar, muddatidan erta tugʻilish va kichik vaznga ega boʻlish bilan kechadigan perinatal ensifalopatiya (bosh miya funksiyasi yoki tuzilmasi buzilishi)ga chalingan bolalarga alla aytishni tavsiya etishadi. Alladagi oʻziga xos ohang, ritm, harakat va nutq buzilishlari (aʼzolar uchishi, duduqlanish, harakatlarning oʻzaro nomuvofiqligi) oldini olishga yordam berishi tajribalarda aniqlangan.

Alla aytish ona salomatligi uchun ham ijobiy taʼsir koʻrsatadi va tugʻruqdan soʻng tez tiklanishga yordam beradi. Tibbiy kuzatuvlarga koʻra, goʻdagiga alla xirgoyi qilib turadigan ayollarning koʻkragiga sut kelishi koʻpayarkan. Shifokorlarning onalarga bolani emizgandan soʻng kuniga 2-3 marta alla aytib turishni tavsiya qilishlariga aynan mana shu omil sabab boʻlgan.

Alla boladagi turli hissiyotlarga va ongiga ham ijobiy taʼsir koʻrsatadi. Tadqiqotlar alla aytilayotgan paytda bola miyasining turli sohalardagi biologik potensiallariga sinxron ravishda taʼsirlanishini koʻrsatgan. Allani bemalol sogʻlomlashtiruvchi ijobiy psixoterapevtik taʼsirga ega, deyish mumkin. Agar alla chaqaloqqa dastlabki kunlaridanoq aytilsa, uni turli kasalliklardan himoya qilib, vujudining kuchga toʻlib borishiga xizmat qiladi.

Psixologlarning tasdiqlashicha, ona va bola oʻrtasida oʻziga xos aloqa oʻrnatilishi lozim. Negaki, ona alla ayta turib, kun davomida oʻzida yigʻilib qolgan hadik, hayajonlanish va turli salbiy hissiyotlarni chetga surib, butun diqqat-eʼtiborini goʻdakka qaratadi. Unga ijobiy iliqlik, mehr berib, silab-siypalaydi. Goʻdak ham uning ovozi ohangini, erkalashlarini tez va oson qabul qiladi, oʻzini himoyalangan hisoblaydi. Bu esa unga seskanib uygʻonib ketavermasdan, tiniqib uxlashiga yordam beradi.

Alla nafaqat goʻdakning atrofidagi olam bilan tanishishiga yordam beradi, balki psixologik jarayonlarning yaxshilanishi va meʼyoriga tushishiga koʻmaklashadi.

Allani kimdan, qayerdan oʻrgansa boʻladi?

Aslida allaning aniq bir matni yoʻq. Uni har bir ona yurak tubidan chiqarib aytadi. Oʻzining hayoti, farzandidan kutayotgan orzu-niyatlarini alla ohangiga moslab aytaveradi. Bizningcha, bolaligida qulogʻiga alla singdirilgan qizaloq bir kun kelib ona boʻlganida yurak-yurakdan yana shu ohangni takrorlaydi.

Saida YUSUPOVA, qaynona:

— Yoshligimda oilamizda buvim, onam, opa-singillarim suhbatlashib oʻtirsak, buvim bizga alla aytishni oʻrgatardi. “Allani sekin, mayin ovozda aytish kerak. Farzandning qanday odam boʻlishini istasang, shu niyatlaringni qoʻshiq qilib, sokin ohangda kuylash lozim. Beshik ham ohangga monand sekin tebratiladi”, der edi.

Turmush qurib, ona boʻlganimda qaynonam farzandimni birinchi bor beshikka belagach, meni beshik yoniga oʻtirgʻizib, alla ayta boshladi. Bolam uxlagandan soʻng menga: “endi doim shunday alla ayting, oʻshanda bola yaxshi orom oladi”, degandi.

Men ham kelinlarimga xuddi shunday qilib alla aytishni oʻrgatdim.

Saodat BERDIYEVA, uy bekasi:

— Yodimda, chamasi toʻrt yoshimda onam ukamga alla aytib uxlatardi. Men ham koʻzimni yumib yotardimu, ammo butun eʼtiborim bilan onamning allasini eshitardim. Baʼzida allani tinglab turib, negadir koʻzimga yosh kelardi. Hozir onam aytgan oʻsha allaning soʻzlari yodimda boʻlmasa-da, ohangi esimda qolgan.

Kichik farzandimni uxlatayotganimda, toʻrt yashar qizim har safar menga qoʻshilib alla aytadi. Hatto, qoʻgʻirchogʻini ham allalab uxlatadi. Unga qarab, bolaligim esimga tushadi. Demak, qiz bola allani onasidan oʻrganadi.

Dilrabo Abdusamatova, talaba:

— Biror maʼlumot zarur boʻlib qolsa, darrov internetga murojaat qilishga odatlanganman. Farzandimga alla aytish uchun ham uning matnini internetdan olaman. Uni oʻzim bilgan alla ohangiga solib farzandimni allalayman. Menimcha, barcha allaning ohangi bir xil, faqat matnida farq boʻladi, xolos. Bu ohang esa hammaga tanish. Kimdir uni onasidan, kimdir kelinoyisidan, yana kimdir boshqa yaqinlarining aytgan allasini tinglab, oʻrganadi.

Afsuski, hozirgi kunda oʻzbek ayolining qalb qoʻridan chiquvchi allani baʼzi yosh onalar aytmay qoʻyishyapti. Alla unutilish arafasida turibdi, uning oʻrniga onalarimiz bola ruhiyatiga salbiy taʼsir etuvchi allaqanday ohanglar orqali farzandini uxlatishga harakat qilmoqda. Allani onalar qalbiga qaytarish kerak, shunda insonlarga mehr va shafqatni ham qaytargan boʻlamiz.

Iqbol PARDAYEVA yozib oldi.