Фото: Reuters

Гўёки АҚШ Россия билан Украинадаги можарони Исроилнинг Ғарбий Соҳил устидан назорати моделида ҳал қилиш таклифини муҳокама қилган. Бу ҳақда “The Times” газетаси АҚШ Миллий хавфсизлик кенгашидаги манбага таяниб хабар берди.

“Бу Исроил Ғарбий Соҳилни қандай назорат қилаётганига ўхшаш бўлади. ...Украина билан эмас, Россия билан иқтисодий алоқалар билан. Лекин у барибир Украина бўлади, чунки... Украина ҳеч қачон ўз суверенитетидан воз кечмайди. Лекин ҳақиқат шундаки, у босиб олинган ҳудуд бўлади ва бу Фаластиннинг намунаси бўлади”, — дейилади манбада.

Фаластин модели нима ўзи?

Ғарбий Соҳил 1967 йилда араб давлатлари билан уруш пайтида Исроил қўшинлари томонидан босиб олинган Иорданиянинг собиқ ҳудуди. Айни вақтда бу ҳудудда Фаластин озодлик ташкилоти курашини давом эттирди.

Бунга жавобан 1970 йиллардан бошлаб Исроил Иордан дарёсининг Ғарбий соҳилини жойлаштириш ва фаол равишда яҳудийлар турар-жойларини қуриш сиёсатини бошлади. Шу фонда 1988 йилда Иордания ниҳоят минтақани бошқариш даъволаридан воз кечди.

Гарчи 1993 йилда Исроил ва Фаластин озодлик ташкилоти Ослодаги музокаралар давомида ҳудудни бошқариш масаласида муросага келишган бўлсада, 1996 йилда ҳокимият тепасига келган Бош вазир Бенямин Нетаньяҳу келишувларни амалда бекор қилди — ва шундан бери Ғарбий Соҳил Тел-Авивнинг ҳарбий назорати остида қолмоқда.

Исроил сиёсати фонида Фаластин маъмурияти унинг дипломатик тан олиниши учун курашни бошлади. Бугунги кунда БМТга аъзо 193 та давлатдан 147 таси уни суверен давлат сифатида тан олади. Австралия ва Франция аллақачон тан олиш режаларини эълон қилишган ва Буюк Британия ва Канада Ғазо секторидаги ҳарбий операция тўхтамаса, Исроилга айни шу муддао билан таҳдид қилмоқда. Бироқ Ғарбий Соҳил Исроил томонидан назорат қилинишда давом этмоқда ва 23 июль куни мамлакат парламенти уни давлатнинг расмий қисми сифатида тан олди.

Бу таклифга кўра, Россия “босиб олинган ҳудудлар устидан ҳарбий ва иқтисодий назоратни амалга оширади”, бироқ де-юре, Украина чегаралари ўзгармайди, худди Исроилнинг Ғарбий Соҳил устидан назорати остида бўлишига қарамай, Фаластин чегаралари ўзгаришсиз қолаётгани каби.

Манбада айтилишича, бу фикрни АҚШ президентининг махсус элчиси Стив Уиткофф бир неча ҳафта олдин россиялик ҳамкасблари билан музокаралари чоғида айтган.

Бундан ташқари, нашрнинг хабар беришича, Уиткофф Россиянинг янги ҳудудларни ҳарбий-сиёсий назорат қилиш ғоясини қўллаб-қувватлайган. Хусусан, у гўёки “Украина конституциясидаги “бутун Украина” референдумини ўтказмасдан ҳудуддан воз кечишга имкон берувчи тўсиқларни четлаб ўтишни” таклиф қилган.

Оқ уй Уиткофф режасини рад этди

Шунга қарамай, Оқ уй “The Times” газетасининг Қўшма Штатлар Россия билан Украинадаги можарони Исроилнинг Ғарбий Соҳил устидан назорати остида ҳал қилиш таклифини муҳокама қилгани ҳақидаги маълумотларини рад этди. Бу ҳақда Оқ уй матбуот котиби ўринбосари Анна Келли Х ижтимоий тармоғида ёзди.

“Бу “The Times”нинг мутлақо ёлғон ва эҳтиётсиз ҳисоботи”, — дейди Келли.

Трампнинг Россиянинг янги ҳудудлари бўйича позицияси қандай?

Шу йилнинг 12 апрель куни “Reuters” агентлиги Россия вакили Кирилл Дмитриев билан Вашингтонда бўлиб ўтган учрашувдан сўнг, Уиткофф Трампга тўрт ҳудудни Россиянинг бир қисми сифатида тан олиш Украинадаги можарога барҳам беришнинг энг тезкор йўли эканини айтганини ёзди

“АҚШнинг махсус вакили Оқ уйда президент Дональд Трамп билан ўтириб, аниқ хабар берди. Уиткоффнинг сўзларига кўра, Украинада ўт очишни тўхтатишга эришишнинг энг тезкор йўли Россияга Украинанинг шарқий тўртта вилоятига эгалик қилишини таъминловчи стратегияни қўллаб-қувватлашдир”, — дея агентлик манбаларидан иқтибос келтирди.

Бироқ Уиткоффнинг ғояси Трампнинг Украинадаги махсус вакили генерал Кейт Келлогнинг қаршиликларига учради. Унга кўра, Киев ҳеч қачон бундай келишувларга рози бўлмайди

Шу билан бирга, Дональд Трамп 23 апрель куни Украина президенти Владимир Зеленскийни Қримни Россиянинг бир қисми сифатида тан олишни истамасликда айблади.

“Зеленский “The Wall Stree” Journal”нинг биринчи саҳифасида “Украина Қримни Россиянинг бир қисми сифатида қонуний тан олмайди, бу ерда муҳокама қилинадиган ҳеч нарса йўқ”, деб мақтанди. Бу баёнот Россия билан тинчлик музокаралари учун жуда зарарли, чунки Киев кўп йиллар олдин АҚШнинг собиқ президенти Барак Обама “шафъелигида” Қримни бой берган эди”, — дейди Трамп.

Бундан ташқари, 26 апрель куни Оқ уй раҳбари “The New York Time” газетасида Украина йўқотилган ҳудудларини қайтаришга мажбур бўлгани ҳақидаги мақолани танқид қилди. У бу ғояни кулгили, нашрнинг ўзини эса қобилиятсиз деб атади.

“Россия ва Украина билан қандай битим тузсам ҳам, у қанчалик яхши бўлмасин, ҳаттоки энг яхши битим бўлса ҳам, барбод бўлган “New York Times” бу ҳақда ёмон гапиради”, — дейди Трамп.

Трамп “ҳудудларни алмашиш”га розими?

Россия президенти Владимир Путин билан Аляскада бўлажак учрашув фонида 7 август куни европалик иттифоқчилар билан суҳбат чоғида Трамп Россия Киев билан “ҳудудларни алмашишга тайёр”лигини тан олди.

Суҳбатдан хабардор Блоомберг манбаларининг қайд этишича, Америка раҳбари бу масалада Москва ва Киев ўртасида муросага эришишга умид қилмоқда.

25 апрель куни “The Telegraph” нашри Украина ҳукумати Россия билан можарони ҳал қилишда мамлакат учун хавфсизлик кафолатлари эвазига ҳудудий имтиёзларга йўл қўяётгани ҳақида хабар берди.

Хусусан, баҳорда Киев Вашингтонга можарони ҳал қилиш шартларига доир беш банддан иборат ҳужжат топширган эди. Биринчи икки нуқта Украинанинг Қримни Россиянинг бир қисми сифатида тан олишдан бош тортиши, шунингдек, тўртта янги минтақа билан боғлиқ. Шу билан бирга, Киев “вақтинчалик имтиёзлар учун компенсация” сифатида мамлакат учун хавфсизлик кафолатларини илгари сурди. Шу билан бирга, “The Wall Street Journal” Франция ва Буюк Британия Украинанинг ўз ҳудудларининг бир қисми устидан назоратни йўқотганини тан олишга тайёрлигини ёзди.

Бироқ, газетанинг таъкидлашича, Париж ва Лондон “Корея урушини тугатган” ўт очишни тўхтатишга ўхшаб, Россиянинг фақат де-факто босиб олган ҳудудлари устидан назоратини тан оладиган келишувни афзал кўради.

Олдинроқ, NBC телеканали ўз манбаларига таяниб Трамп Путин билан учрашувда ҳудудлар масаласини муҳокама қилмаслиги ҳақида хабар тарқатганди.

Телеканал маълумотларига кўра, Трамп бу ҳақда Европа Иттифоқи етакчилари ва Украина президенти Владимир Зеленский билан онлайн конференция давомида баёнот берган. Қайд этилишича, АҚШ президенти сўзсиз ўт очишни тўхтатишга интилиш ниятида ва унинг фикрича, Киев ҳар қандай тинчлик музокараларида иштирок этиши керак.