Иллюстратив фото

Янги йил дунё бўйлаб бир хил санада кириб келади, аммо уни нишонлаш усуллари ҳар бир халқда мутлақо ўзига хос. Айрим мамлакатларда янги йил улкан мушакбозликлар билан кутиб олинса, бошқаларида рамзий таомлар, қадимий маросимлар ёки тинч тафаккур устувор аҳамиятга эга. Сайёҳлар ва хорижда яшаётганлар учун бу байрамларни ўз кўзи билан кўриш маҳаллий урф-одатларни англаш, шу билан бирга одатий байрам муҳитидан фарқли тажриба орттириш имконини беради.

Қуйида дунёнинг турли бурчакларида Янги йил қандай нишонланиши, таомлар, рамзлар, мушакбозликлар ва байрамона анъаналар орқали қандай маъно касб этиши ҳақида сўз юритамиз.

Австралия — ёзги Янги йил, мушакбозлик ва очиқ ҳаво

Австралияда Янги йил Марказий Осиё ёки Европадагидан бутунлай фарқ қилади. Бу ерда байрам ёзнинг қоқ ўртасига тўғри келади. Кун давомида одамлар соҳилларда дам олади, пикниклар уюштирилади, дўстлар даврасида йиғинлар бўлади. Кечга бориб эса шаҳар марказларида йирик тадбирлар бошланади.

Сиднейдаги байрам айниқса машҳур. Опера театри ва Харбор Бридж кўприги атрофидаги мушакбозликларни миллионлаб одамлар томоша қилади. Эрталабданоқ соҳил бўйлаб энг яхши жойларни эгаллаш бошланади. Муҳит эркин, жамоавий ва шу билан бирга ниҳоятда тантанали.

Ўзига хос жиҳатлари:

• Сидней кўрфазидаги жаҳонга машҳур мушакбозлик;
• Соҳилда барбекю ва очиқ ҳаводаги байрамлар;
• Янги йилнинг биринчи куни сузиш, серфинг ёки сайр билан ўтиши.

АҚШ — машҳур саноқлар ва омад учун бўсалар

Америка Қўшма Штатларида Янги йил катта шоу ва маҳаллий урф-одатлар уйғунлигида нишонланади. Нью-Йоркдаги Таймс-скверда бўладиган “шар тушиши” маросими энг машҳур тадбир ҳисобланади. Совуқ об-ҳавога қарамай, минглаб одамлар тун ярмидаги саноқ учун шу ерга тўпланади.

Шу билан бирга, мамлакатнинг турли ҳудудларида ўзига хос таомлар орқали омад ва фаровонлик тилаш анъаналари мавжуд. Масалан, жанубий штатларда қора нўхат ва кўкатлар бойлик рамзи сифатида дастурхонга қўйилади.

Асосий анъаналар:

• Таймс-сквердаги машҳур саноқ;
• Янги йилда омад учун ўпичлар;
• “Омад келтирадиган” таомлар.

Канада — муздек сувга шўнғиш ва коньки учиш

Канадада Янги йил қорли кўчалар, музлаган кўллар ва байрамона бозорлар фонида ўтади. Совуққа қарамай, одамлар кунни очиқ ҳавода ўтказишни хуш кўради. Оттава, Торонто ва Монреалда мушакбозликлар қорли манзара билан уйғунлашиб, ўзига хос гўзаллик яратади.

Янги йилнинг биринчи куни кўпчилик чанғи учади ёки машҳур “Қутб айиғи шўнғиши”да иштирок этади — яъни муздек сувга сакраб, йилни тетик бошлаш.

Кенг тарқалган одатлар:

• Очиқ ҳавода коньки учиш ва фестиваллар;
• Муздек сувга шўнғиш маросими;
• Қор остидаги мушакбозликлар.

Янги Зеландия — Янги йилни биринчилардан бўлиб қарши олувчи мамлакатлардан

Янги Зеландия дунёда Янги йилни биринчилардан бўлиб қарши олувчи мамлакатлардан бири. Бу ерда байрам муҳити эркин ва табиатга яқин. Соҳиллар, очиқ ҳаводаги концертлар ва ёзги кечалар байрамнинг ажралмас қисми.

Окленддаги Скай-Тауэр атрофидаги мушакбозликлар, шунингдек, йирик мусиқа фестиваллари ёшлар орасида жуда машҳур.

Кутилган манзаралар:

• Окленд осмонидаги мушакбозлик;
• Янги йилга уланган мусиқа фестиваллари;
• Маорий маданиятидаги янгиланиш ғоялари.

Дубай — фақат дабдаба ва фақат ҳашамат

Дубайда Янги йил ҳар доим кенг миқёсда нишонланади. Бурж Халифа, Палм Жумейра ва Бурж ал-Араб атрофидаги синхрон мушакбозликлар дунёдаги энг йирик шоу сифатида танилган.

Бундан ташқари, ҳашаматли меҳмонхоналарда гала-кечалар, чўлда анъанавий байрамлар ва қайиқлардаги зиёфатлар ҳам жуда машҳурдир.

Асосий жиҳатлар:

• Бурж Халифада рекордчи шоу;
• Ҳашаматли томлар ва меҳмонхоналардаги байрамлар;
• Анъанавий чўл байрамлари.

Япония — тинчлик ва маънавий покланиш

Японияда Янги йил шовқин-суронсиз, осойишта ва маънавий маъно билан кутиб олинади. Ошёгатсу деб аталувчи бу давр янгиланиш ва руҳий покланиш рамзи ҳисобланади.

Ибодатхоналарда 108 марта қўнғироқ чалиниб, инсон хоҳиш-ҳирсларидан покланиш тимсолини акс этади. Узун угра — тўшикоши соба эса узоқ умр рамзи сифатида истеъмол қилинади.

Рамзий анъаналар:

• 108 марта қўнғироқ садоси;
• Узоқ умр рамзи бўлган угра;
• Янги йилнинг илк ибодати.

Испания — ярим тунда 12 та узум

Испанияда ҳам Янги йил шодиёна сифатида ўтади. Асосий анъана — соат бонг уриши билан 12 та узум ейиш. Ҳар бир узум янги йилдаги ойлар учун аталган омадни англатади. Мадриддаги Пуэрта-дель-Соль майдонида минглаб одамлар биргаликда бу маросимни бажаради.

Хос жиҳатлар:

• 12 та “омад узуми”;
• Майдонлардаги тантанали байрамлар;
• Янги йилга оид ишонч ва иримлар.

Дания — идиш синдириш ва йилдан йилга “сакраш”

Данияда Янги йилда дўстлар эшиги олдида идиш синдириш одати бор. Бу дўстлик ва омад рамзи ҳисобланади. Яна бир қизиқ анъана — соат 12 да стулдан сакраб, янги йилга “қадам қўйиш”дир.

Қизиқ одатлар:

• Идиш синдириш;
• Янги йилга “сакраб кириш”;
• Марципанли торт — крансекейге.

Филиппин — барака, давра шакллари ва шовқин

Филиппинда давра шакли фаровонлик рамзи ҳисобланади. Шунинг учун столда думалоқ мевалар, кийимларда нуқтали нақшлар кўп учрайди. Тун ярмида эса ёмон руҳларни қочириш учун шовқин-сурон қилинади.

Одатий анъаналар:

• Нуқтали кийимлар
• Давра мевалар
• Тун ярмида шовқин қилиш

Хулоса қилиб айтганда, Янги йил дунё бўйлаб турлича нишонланса-да, унинг моҳияти битта — янги умид, янги режа ва руҳан янгиланиш. Япониянинг осойишта тафаккури, Австралиянинг қуёшли соҳиллари, Канаданинг қорли манзаралари ёки Дубайнинг дабдабали шоулари — ҳар бири янги йилга ўзига хос маъно бағишлайди. Бу анъаналарни ўз кўзи билан кўриш эса кишига ҳар қандай саёҳатни унутилмас тажрибага айлантиради.

Муҳсин УМУРЗОҚОВ,
“Халқ сўзи”.