Illyustrativ foto

Yangi yil dunyo boʻylab bir xil sanada kirib keladi, ammo uni nishonlash usullari har bir xalqda mutlaqo oʻziga xos. Ayrim mamlakatlarda yangi yil ulkan mushakbozliklar bilan kutib olinsa, boshqalarida ramziy taomlar, qadimiy marosimlar yoki tinch tafakkur ustuvor ahamiyatga ega. Sayyohlar va xorijda yashayotganlar uchun bu bayramlarni oʻz koʻzi bilan koʻrish mahalliy urf-odatlarni anglash, shu bilan birga odatiy bayram muhitidan farqli tajriba orttirish imkonini beradi.

Quyida dunyoning turli burchaklarida Yangi yil qanday nishonlanishi, taomlar, ramzlar, mushakbozliklar va bayramona anʼanalar orqali qanday maʼno kasb etishi haqida soʻz yuritamiz.

Avstraliya — yozgi Yangi yil, mushakbozlik va ochiq havo

Avstraliyada Yangi yil Markaziy Osiyo yoki Yevropadagidan butunlay farq qiladi. Bu yerda bayram yozning qoq oʻrtasiga toʻgʻri keladi. Kun davomida odamlar sohillarda dam oladi, pikniklar uyushtiriladi, doʻstlar davrasida yigʻinlar boʻladi. Kechga borib esa shahar markazlarida yirik tadbirlar boshlanadi.

Sidneydagi bayram ayniqsa mashhur. Opera teatri va Xarbor Bridj koʻprigi atrofidagi mushakbozliklarni millionlab odamlar tomosha qiladi. Ertalabdanoq sohil boʻylab eng yaxshi joylarni egallash boshlanadi. Muhit erkin, jamoaviy va shu bilan birga nihoyatda tantanali.

Oʻziga xos jihatlari:

• Sidney koʻrfazidagi jahonga mashhur mushakbozlik;
• Sohilda barbekyu va ochiq havodagi bayramlar;
• Yangi yilning birinchi kuni suzish, serfing yoki sayr bilan oʻtishi.

AQSh — mashhur sanoqlar va omad uchun boʻsalar

Amerika Qoʻshma Shtatlarida Yangi yil katta shou va mahalliy urf-odatlar uygʻunligida nishonlanadi. Nyu-Yorkdagi Tayms-skverda boʻladigan “shar tushishi” marosimi eng mashhur tadbir hisoblanadi. Sovuq ob-havoga qaramay, minglab odamlar tun yarmidagi sanoq uchun shu yerga toʻplanadi.

Shu bilan birga, mamlakatning turli hududlarida oʻziga xos taomlar orqali omad va farovonlik tilash anʼanalari mavjud. Masalan, janubiy shtatlarda qora noʻxat va koʻkatlar boylik ramzi sifatida dasturxonga qoʻyiladi.

Asosiy anʼanalar:

• Tayms-skverdagi mashhur sanoq;
• Yangi yilda omad uchun oʻpichlar;
• “Omad keltiradigan” taomlar.

Kanada — muzdek suvga shoʻngʻish va konki uchish

Kanadada Yangi yil qorli koʻchalar, muzlagan koʻllar va bayramona bozorlar fonida oʻtadi. Sovuqqa qaramay, odamlar kunni ochiq havoda oʻtkazishni xush koʻradi. Ottava, Toronto va Monrealda mushakbozliklar qorli manzara bilan uygʻunlashib, oʻziga xos goʻzallik yaratadi.

Yangi yilning birinchi kuni koʻpchilik changʻi uchadi yoki mashhur “Qutb ayigʻi shoʻngʻishi”da ishtirok etadi — yaʼni muzdek suvga sakrab, yilni tetik boshlash.

Keng tarqalgan odatlar:

• Ochiq havoda konki uchish va festivallar;
• Muzdek suvga shoʻngʻish marosimi;
• Qor ostidagi mushakbozliklar.

Yangi Zelandiya — Yangi yilni birinchilardan boʻlib qarshi oluvchi mamlakatlardan

Yangi Zelandiya dunyoda Yangi yilni birinchilardan boʻlib qarshi oluvchi mamlakatlardan biri. Bu yerda bayram muhiti erkin va tabiatga yaqin. Sohillar, ochiq havodagi konsertlar va yozgi kechalar bayramning ajralmas qismi.

Oklenddagi Skay-Tauer atrofidagi mushakbozliklar, shuningdek, yirik musiqa festivallari yoshlar orasida juda mashhur.

Kutilgan manzaralar:

• Oklend osmonidagi mushakbozlik;
• Yangi yilga ulangan musiqa festivallari;
• Maoriy madaniyatidagi yangilanish gʻoyalari.

Dubay — faqat dabdaba va faqat hashamat

Dubayda Yangi yil har doim keng miqyosda nishonlanadi. Burj Xalifa, Palm Jumeyra va Burj al-Arab atrofidagi sinxron mushakbozliklar dunyodagi eng yirik shou sifatida tanilgan.

Bundan tashqari, hashamatli mehmonxonalarda gala-kechalar, choʻlda anʼanaviy bayramlar va qayiqlardagi ziyofatlar ham juda mashhurdir.

Asosiy jihatlar:

• Burj Xalifada rekordchi shou;
• Hashamatli tomlar va mehmonxonalardagi bayramlar;
• Anʼanaviy choʻl bayramlari.

Yaponiya — tinchlik va maʼnaviy poklanish

Yaponiyada Yangi yil shovqin-suronsiz, osoyishta va maʼnaviy maʼno bilan kutib olinadi. Oshyogatsu deb ataluvchi bu davr yangilanish va ruhiy poklanish ramzi hisoblanadi.

Ibodatxonalarda 108-marta qoʻngʻiroq chalinib, inson xohish-hirslaridan poklanish timsolini aks etadi. Uzun ugra — toʻshikoshi soba esa uzoq umr ramzi sifatida isteʼmol qilinadi.

Ramziy anʼanalar:

• 108-marta qoʻngʻiroq sadosi;
• Uzoq umr ramzi boʻlgan ugra;
• Yangi yilning ilk ibodati.

Ispaniya — yarim tunda 12 ta uzum

Ispaniyada ham Yangi yil shodiyona sifatida oʻtadi. Asosiy anʼana — soat bong urishi bilan 12 ta uzum yeyish. Har bir uzum yangi yildagi oylar uchun atalgan omadni anglatadi. Madriddagi Puerta-del-Sol maydonida minglab odamlar birgalikda bu marosimni bajaradi.

Xos jihatlar:

• 12 ta “omad uzumi”;
• Maydonlardagi tantanali bayramlar;
• Yangi yilga oid ishonch va irimlar.

Daniya — idish sindirish va yildan yilga “sakrash”

Daniyada Yangi yilda doʻstlar eshigi oldida idish sindirish odati bor. Bu doʻstlik va omad ramzi hisoblanadi. Yana bir qiziq anʼana — soat 12 da stuldan sakrab, yangi yilga “qadam qoʻyish”dir.

Qiziq odatlar:

• Idish sindirish;
• Yangi yilga “sakrab kirish”;
• Marsipanli tort — kransekeyge.

Filippin — baraka, davra shakllari va shovqin

Filippinda davra shakli farovonlik ramzi hisoblanadi. Shuning uchun stolda dumaloq mevalar, kiyimlarda nuqtali naqshlar koʻp uchraydi. Tun yarmida esa yomon ruhlarni qochirish uchun shovqin-suron qilinadi.

Odatiy anʼanalar:

• Nuqtali kiyimlar
• Davra mevalar
• Tun yarmida shovqin qilish

Xulosa qilib aytganda, Yangi yil dunyo boʻylab turlicha nishonlansa-da, uning mohiyati bitta — yangi umid, yangi reja va ruhan yangilanish. Yaponiyaning osoyishta tafakkuri, Avstraliyaning quyoshli sohillari, Kanadaning qorli manzaralari yoki Dubayning dabdabali shoulari — har biri yangi yilga oʻziga xos maʼno bagʻishlaydi. Bu anʼanalarni oʻz koʻzi bilan koʻrish esa kishiga har qanday sayohatni unutilmas tajribaga aylantiradi.

Muhsin UMURZOQOV,
“Xalq soʻzi”.