Foto: AFP

Yevropa Ittifoqi (YI) davlatlari Ukrainadagi vaziyatni muhokama qilish uchun yana bir bor yigʻilishdi, biroq deyarli barcha vaqtlarini mudofaa qobiliyatini qanday mustahkamlashni muhokama qilishga sarflashdi. “Politico” jurnalistlarining xabar berishicha, Kiyevga yordam berish uchun AQSH va ayniqsa, uning razvedkasi oʻrnini bosa oladimi, degan savolga Yevropa yetakchilari oʻlik sukut bilan javob berishgan. Vengriya bosh vaziri Viktor Orban Yevropa Ittifoqida pul yoʻqligini aytib, shuning uchun u Ukrainani moliyalashtirishni davom ettirish haqidagi bayonotni imzolashdan bosh tortdi.

Yevropa davlatlari yaqin kelajakda Ukraina mavqeini mustahkamlash boʻyicha hech qanday yangi majburiyatlar boʻyicha kelisha olmadi, deb hisoblaydi “Politico”.

Nashrning yozishicha, Yevropa Ittifoqi yetakchilari 6-mart kuni boʻlib oʻtgan sammitda Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiyga faqat “quchoqlashish, suratga tushish, Ukrainani qurollantirishni davom ettirishga vaʼda berish”ni taklif qilgan.

“Albatta, ular Yevropa Ittifoqining mudofaa sektorini mustahkamlash boʻyicha rejalar tuzgan, biroq – va bu, ehtimol, qisqa muddatda eng muhimi – ular Ukrainaning yaqin kelajakdagi mavqeini mustahkamlash boʻyicha yangi majburiyatlar boʻyicha kelisha olmadi”, – deyiladi maqolada.

“Politico”ning yozishicha, AQSH prezidenti Donald Tramp maʼmuriyati hozirda Zelenskiyga Rossiya bilan tezda tinchlik bitimini tuzish uchun bosimni kuchaytirmoqda. Ukraina, oʻz navbatida, AQSHdan harbiy yordam va razvedka maʼlumotlarini uzatishni toʻxtatish bilan bogʻliq muammolarni hal qilishga harakat qilmoqda.

“Biz hozir Ukrainani har qachongidan ham koʻproq qoʻllab-quvvatlashimiz kerak”, dedi Yevropa diplomatiyasi rahbari Kaja Kallas sammit boshlanishidan oldin.

Ammo oradan 10 soat oʻtib, Yevropa Ittifoqi yetakchilari asosiy eʼtiborni mudofaa sektorini mustahkamlashni muhokama qilishga qaratgani maʼlum boʻldi.

Vengriya yana qarshi

Vengriya Bosh vaziri Viktor Orban yana bir bor Ukrainaga harbiy yordam oʻtkazishni davom ettirishga qarshi chiqdi. U yakuniy bayonotni imzolamadi. Natijada YI davlatlari yetakchilari oʻrtasida mojaro kelib chiqdi, uning davomida kimdir Orban imzosisiz bayonot berish va shu bilan birga Ukrainaning ittifoqqa kirishini qoʻllab-quvvatlashni taklif qildi, deb yozadi “Kommersant”.

Ertasi kuni “Kossuth” radiostansiyasida Orban Yevropa Ittifoqida Ukrainani qoʻllab-quvvatlash uchun shunchaki pul yoʻqligini tushuntirdi.

“Agar urush uch yildan beri davom etayotgan boʻlsayu, Rossiya gʻalaba qozonib, AQSH chetga chiqayotgan boʻlsa, qolgan mamlakatlarning imkoniyatlari qanday? 26 davlatning bu bayonotni qabul qilishiga hech qanday asos yoʻq edi. Agar ular urushni davom ettirishga qaror qilsalar, soʻnggi pullarimiz ham shunga sarflanadi”, – degan Orban.

Uning qoʻshimcha qilishicha, sammitda Yevropa davlatlari Ukraina armiyasiga homiylik qilmoqchi ekani maʼlum boʻldi. Orbanning soʻzlariga koʻra, Ukraina davlat sifatida ishlamaydi, shuning uchun ular buni ham moliyalashtirishga majbur boʻladi.

“Bizning armiyamiz kuchsiz, qurollarimiz yetarli emas, Yevropa esa kuchayishi kerak”, deydi Orban.

Uning aniqlik kiritishicha, Yevropa Ittifoqining koʻplab aʼzolari ham Ukrainani ittifoqqa qabul qilish maqsadga muvofiqligi masalasini koʻtarmoqda, chunki bu qoʻshimcha xarajatlarni anglatadi. U Kiyevga harbiy yordamni davom ettirish uchun “Yevropada, balki Amerikada ham pul yoʻq”, deb ogohlantirdi.

Zelenskiyning roʻyxati

Zelenskiy ittifoqchilarga Ukrainaning shoshilinch ehtiyojlari roʻyxatini eʼlon qildi. U Yevropa davlatlarini Ukraina harbiylariga yordam berishga moʻljallangan moliyaviy vositalar ustida ishlashni tezlashtirishga chaqirdi. Zelenskiy, shuningdek, Rossiyaga qarshi sanksiyalarning yangi paketini qabul qilishni va Ukrainaning 2030-yilgacha Yevropa Ittifoqiga qoʻshilishi masalasini koʻrib chiqishni talab qildi.

“Politico” manbasining aytishicha, Kiyev uchun kelajakdagi qurol paketlari ustida ishlamoqchi (Yevropa Ittifoqi va Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlmagan) koalitsiya mavjud. Uning soʻzlariga koʻra, sammit oldidan Kallas kamida 20 milliard yevro topish uchun Yevropa davlatlarini birlashtirishga harakat qilgan, biroq bu reja bir ovozdan qoʻllab-quvvatlanmagan. Shunga qaramay, Zelenskiy Norvegiyadan harbiy yordamni 8 milliard yevrogacha oshirishga erishdi.

Yevropa Ittifoqi AQSHsiz muammoga duch kelmoqda

Sammitdagi eng muhim masala Yevropa Ittifoqi qandaydir tarzda AQSH harbiy yordami va razvedkasi oʻrnini bosa oladimi yoki yoʻqmi edi. “Politico” nashrining xabar berishicha, Estoniya Bosh vaziri Kristen Mixal yopiq muhokamalar chogʻida toʻgʻridan-toʻgʻri savol bergan: “Biz yolgʻiz harakat qila olamizmi?” Javob oʻlik sukunat boʻlgan.

YI 2025-yilda Kiyevga yana 30 milliard yevro kredit berishni rejalashtirmoqda, biroq AQSHning rad etishi ittifoqdoshlarining Ukrainani qoʻllab-quvvatlash qobiliyatida, ayniqsa razvedka maʼlumotlari boʻyicha boʻshliq qoldirmoqda. Busiz Ukraina raketa va dronlarni tutib olish qiyin kechadi, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari esa ichki muammolarga eʼtibor qaratgan va strategik razvedka salohiyatiga ega emas.

Qolaversa, AQSH bir necha bor NATO oldidagi majburiyatlarini qayta koʻrib chiqmoqchi boʻlgan, shuning uchun Yevropa davlatlari oʻz xavfsizligiga koʻproq eʼtibor qaratmoqda, bu sammit natijalarida ham oʻz aksini topdi. “Politico” manbasining taʼkidlashicha, Yevropa yetakchilari koʻp vaqtlarini mudofaa xarajatlari ustida bahslashishga oʻtkazgan va “Ukraina boʻyicha muzokaralar taxminan 15 daqiqada yakunlangan”.