Shu yilning 27-iyun kuni AQSHda boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovi oldi debatdan soʻng amaldagi prezident Jo Baydenning ikkinchi muddatga qayta saylanish istagi qattiq tanqid ostiga olindi. Uning chiqishini nafaqat respublikachi raqiblari, balki AQSH Demokratik partiyasi tarafdorlari ham falokat deb atashadi.

Ommaviy axborot vositalarida Jo Baydenni oʻlayotgan va “faqat davlat arbobining soyasi” deb atashgan. Xabarlarga koʻra, u hatto bir yarim soat davomida jamoat oldida tura olmagan. Va demokratlar soni ortib borayotgan boʻlsada, uning saylovoldi poygasidan chiqishini talab qilsa-da, prezident va uning yaqin doiralari bu variantni rad etishadi.

Xoʻsh, AQSH prezidentligiga nomzodni saylovoldi tashviqoti oʻrtasida almashtirish mumkinmi yoki yoʻqmi?

Jo Baydenning qaroriga kim taʼsir koʻrsatishi mumkinligi va uning vorisi boʻlishi mumkin? Tahlilimiz shular haqida.

Nega demokratlar saylovda Jo Baydenni almashtirishni istab qoldi?

Jo Bayden 27-iyun kuni Jorjiya shtatining Atlanta shahrida boʻlib oʻtgan birinchi prezidentlik debatida yomon chiqish qildi. Debat natijalariga koʻra, tomoshabinlarning 67 foizi gʻalabani Respublikachilar partiyasidan nomzod, sobiq prezident Donald Trampga bergan.

“Bu falokat. Donald Tramp soatiga 60 mil tezlikda aldagan boʻlsa ham oqilroq koʻrindi. Biz butunlay dovdirab qoldik”, dedi anonimlik sharti bilan boʻlib oʻtgan munozaradan soʻng ochiqchasiga Demokratik partiya tarafdorlaridan biri.

Demokrat saylovchilar Jo Baydendan nega norozi?

Demokratlarning xavotirlanishiga asosiy sabab 81 yoshli Jo Baydenning sogʻligʻi bilan bogʻliq.

“The New York Times” sharhlovchilarining taʼkidlashicha, nutq boshida u gandiraklab, ovozi xirillab ketgan. Siyosiy sharhlovchi Ben Shapiro hatto prezidentni “oʻlayotgan” deb atagan.

Bahs prezidentning kognitiv qobiliyatlari haqidagi savolni yangiladi. Gap shundaki, u ilgari ham tez-tez chalgʻib ketgan, mamlakatlar nomlari va siyosatchilarning ismlarini chalkashtirib yuborgan, rasmiy tadbirlarda oʻzini gʻalati tutgan.

CNN soʻroviga koʻra, debatdan soʻng amerikaliklarning atigi 27 foizi Jo Baydenning yangi muddatga yetarli “aqliy daraja”ga ega, deb hisoblashini bildirgan. Uning qayta saylanishi mumkinligiga ishonganlar soni 37 foizdan 28 foizga kamaydi.

Prezidentlikka oʻrinbosar nomzod qachon aniq boʻlishi mumkin?

Jo Bayden AQSH Demokratik partiyasidan prezidentlikka nomzod sifatida rasmiy maqomni faqat 19-22-avgust kunlari Chikagoda boʻlib oʻtadigan partiya qurultoyida oladi. Shunga qaramay, u bu qurultoyning deyarli barcha delegatlarini qoʻllab-quvvatlovini olib, praymerizda gʻolib chiqdi.

Natijada, poygani tark etish haqidagi qarorni faqat Jo Baydenning oʻzi qabul qilishi mumkin. Uning oʻrniga nomzodni shaxsan oʻzi tanlaydi. Bunda partiya qurultoyi ishtirokchilari nazariy jihatdan istalgan nomzodga ovoz berish huquqiga ega boʻlsalar-da, uning oʻrinbosarini saylashlari mumkin boʻladi.

Yana bir qiyinchilik shundaki, demokratlar 7-avgustgacha yana bir onlayn qurultoy oʻtkazishi kerak. Chunki bu Ogayo va Alabama shtatlarida nomzodlarni roʻyxatga olishning oxirgi muddati. Bu potensial almashtirish uchun kamroq vaqt qoldiradi.

Poygadan chiqish masalasida Baydenning oʻzi qanday fikrda?

Jo Bayden debatdan soʻng bahsdagi yomon natijaga qaramay, ikkinchi muddatga saylanish niyatida ekanini aytdi.

“Tushunaman. Bugun menda yaxshi tun boʻlmadi”, dedi u tanqidchilarga xayrixoh holda. Lekin Bayden shu oʻrinda “oʻzining gʻalabasiga ishonishini” taʼkidladi.

28-iyun kuni esa u oʻzini qoʻllab-quvvatlagan mitingda nutq soʻzladi va shunday dedi: “Bolalar, men avvalgidek oson yurmayman. Men avvalgidek ravon gapirmayman. Men avvalgidek yaxshi bahslashmayman. Lekin men haqiqatni qanday aytishni bilaman. Men toʻgʻri va notoʻgʻrini ajrata olaman. Va men buni qanday bajarishni bilaman… Bolalar, men sizga soʻz beraman: Agar men bu ishni qila olishimga butun yuragim va qalbim bilan ishonmaganimda, bu ishni qilmagan boʻlardim”.

Baydenning qaroriga kim koʻproq taʼsir qilishi mumkin?

Muhim qarorlar yuzasidan prezident birinchi navbatda yaqin qarindoshlari bilan maslahatlashadi.

“Isteʼfoga chiqishning yagona yoʻli — agar unga sodiq boʻlgan, uni lavozimga qoʻyishga yordam bergan kichik bir guruh toʻsatdan, va bu hayratlanarli, uning ketish vaqti keldi, deb qaror qilsa, bu amalga oshishi mumkin”, deyiladi “Axios” nashri xabarida.

Keksa prezidentga eng katta taʼsir uning rafiqasi Jill va toʻngʻich oʻgʻli Xanter ekanligiga ishoniladi.

Jo Bayden oʻz nomzodini eng yaqin qarindoshlari bilan almashtirish imkoniyatini allaqachon muhokama qilgan. Biroq, ularning fikricha, u saylovoldi poygasidan qaytmasligi kerak.

Shu bilan birga, Jo Baydenning qayta saylanishi ayniqsa uning oʻgʻli Xanter Bayden uchun muhim. Gap shundaki, shu yilning iyun oyida kichik Bayden 2018-yilda qurol sotib olayotganda uning giyohvand moddalarni isteʼmol qilgani haqida yolgʻon bayonot berganlikda aybdor, deb topilgan. U 25-yilgacha qamoq jazosi va 750 ming dollar jarimaga tortilishi mumkin. Sud yaqin toʻrt oy ichida hukm chiqarishi kutilmoqda.

Baydenning poygadan chiqishiga yana kim qarshi?

Uning eng yaqin ittifoqchilari ham Jo Baydenni qoʻllab-quvvatlashlari haqida gapirdi. Avvalo, bu AQSHning sobiq prezidenti Barak Obama boʻlib, uning davrida hozirgi rahbar vitse-prezident boʻlib ishlagan. “Yomon bahslar sodir boʻladi”, dedi u demokratlarni oʻzlarining ritorikasidan voz kechishga chaqirib.

2016-yilda Demokratlar partiyasidan prezidentlikka nomzod sifatida Donald Trampga yutqazgan sobiq davlat kotibi Hillari Klinton ham xuddi shunday bayonot bilan chiqdi.

Nihoyat, u bilan birga qayta saylanmoqchi boʻlgan AQSH vitse-prezidenti Kamala Xarris ham oʻz rahbarini qoʻllab-quvvatladi. “Ha, boshlanishi sekin boʻldi, lekin kuchli yakunlandi”, dedi u Jo Baydenning bahs-munozarasini tasvirlab, bu uning eng yaxshi vaqti emasligini muloyimlik bilan qoʻshib qoʻydi. Biroq, Kamala Xarris tez orada ularning juftligi respublikachilarni magʻlub etishi mumkinligini ishonch bilan eʼlon qildi.

Demokrat donorlar nima deyapti?

AQSH Demokratik partiyasining donorlari orasida Jo Bayden nomzodini koʻrsatish maqsadga muvofiqligi haqida shubhalar paydo boʻldi.

“The New York Times” gazetasining yozishicha, xayriyachilar hozirda amaldagi prezidentning xohishiga qaramay, uning oʻrniga nomzodni muhokama qilmoqda. Shu bilan birga, ular avval Baydenning oilasi bilan gaplashib, ularni prezident saylov kampaniyasi uchun eng yaxshi holatda emasligiga ishontirishi kerak boʻladi.

Baydenning oʻrnini kim egallashi mumkin?

Bundan oldinroq ham ommaviy axborot vositalarida Jo Bayden oʻrniga turli nomzodlarning nomi paydo boʻlgan edi.

Avvalo, vitse-prezident Kamala Xarris nomi yangradi. “Taraqqiyot uchun maʼlumotlar” soʻroviga koʻra, saylovchilarning qariyb 40 foizi uni prezidentlikka nomzod sifatida koʻrishni xohlaydi.

Potensial vorislar orasida mashhur demokrat gubernatorlar kaliforniyalik Gevin Nyusom va michiganlik Gretxen Uitmar, transport vaziri va Jo Baydenning 2020-yilgi praymerizdagi raqibi Pit Buttigi va hatto sobiq Demokratik prezidentning rafiqasi Mishel Obama ham bor. Qizigʻi shundaki, Mishel xonim ham Barak Obama bilan vaqti-vaqti bilan hozirgi prezidentning saylovoldi tadbirlarida qatnashmoqda.

Shu bilan birga, Jo Bayden demokratlarning turli fraksiyalari tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan shaxs sifatida koʻriladi, boshqa nomzodning koʻrsatilishi esa klanlar oʻrtasida oʻrnatilgan muvozanatni buzishi mumkin. Bundan tashqari, qoʻllab-quvvatlash nuqtayi nazaridan, Jo Baydenning barcha muqobillari Donald Trampning reytinglaridan sezilarli darajada pastroq va shuning uchun har qanday almashtirish respublikachilardan “qasos olish” imkoniyatini oshiradi.