Foto: Illustrativ

Texnologiya sohasida boʻlayotgan katta oʻzgarishlar kundan-kunga sivilizatsiyamizni oʻz taraqqiyotining choʻqqisiga tomon “sudrayapti”. Fotonika texnologiyasi esa elektr oʻrniga yorugʻlikdan foydalanib, maʼlumotlarni qayta ishlash tezligini oshirishimiz va energiya sarfini sezilarli darajada kamaytirishimiz uchun muhim sohaga aylanib ulgurdi. Kompyuterlar, sunʼiy intellekt tizimlari va tarmoq texnologiyalari ilgari imkonsiz deb hisoblangan darajaga aynan fotonika texnologiyasi orqali yetib keldi.

Fotonika texnologiyasi elektr signallari oʻrniga yorugʻlik toʻlqinlarini qoʻllaydi. Yorugʻlikning elektrga nisbatan tezroq harakat qilishi sababli, bu texnologiya axborotni uzatishda va qayta ishlashda yuqori samaradorlikni taʼminlaydi. Bundan tashqari, yorugʻlik ishlatilishi elektr energiyasi sarfini kamaytiradi va qurilmalarning qizib ketishini oldini oladi. Masalan, bu texnologiya yordamida internet tarmoqlari tezligi sezilarli darajada oshirilishi mumkin.

Yorugʻlik yordamida ishlaydigan texnologiyalarda maxsus magnito-optik materiallardan foydalaniladi. Olimlar seriy-substitutsiyalangan yittriy temir granati (Ce:YIG) deb nomlangan material asosida fotonik xotira yaratdilar. Ushbu material magnit maydon yordamida yorugʻlikning yoʻnalishini boshqarishga imkon beradi. Natijada, maʼlumotlar tezkor qayta ishlanadi va hisoblash jarayonlari samaradorligi oshadi.

Yangi turdagi magnito-optik xotiralar hisoblash tezligini 100 barobar oshirib, elektr energiyasidan 10 barobar kamroq foydalanadi. Bundan tashqari, bu xotiralar bir necha milliard marta qayta yozilishi mumkin, bu esa ularning amaliy muddatini sezilarli darajada oshiradi.

Fotonika texnologiyasi sunʼiy intellekt sohasida yangi imkoniyatlarni yaratmoqda. Sunʼiy neyron tarmoqlar murakkab matematik amallar asosida ishlaydi. Yorugʻlik yordamida bu amallar ancha tezroq va samaraliroq bajariladi. Bu esa sunʼiy intellekt tizimlarining kuchayishiga va katta hajmdagi maʼlumotlarni qayta ishlash imkoniyatining oshishiga olib keladi.

Ushbu texnologiya xalqaro ilmiy hamkorlikning samarasi hisoblanadi. AQSHdagi UC Santa Barbara universiteti, Tokio Ilm-fan instituti va boshqa ilmiy markazlar birlashib, fotonika texnologiyasining turli jihatlarini ishlab chiqdilar. Har bir institut loyihaning muayyan qismiga oʻz hissasini qoʻshib, texnologiyaning mukammal boʻlishiga hissa qoʻshdi.

Fotonika texnologiyasi nafaqat texnologik rivojlanish, balki iqtisodiy va ekologik jihatdan ham katta ahamiyatga ega. Bu texnologiya sogʻliqni saqlashda tezkor diagnostika tizimlarini yaratish, telekommunikatsiyada yuqori tezlikdagi aloqa tizimlarini ishlab chiqish va energetika sohasida samaradorlikni oshirish kabi sohalarda ulkan oʻzgarishlar qilish salohiyatiga ega. Kelajakda bu texnologiyaning tijoratlashuvi yangi ish oʻrinlari yaratishi, atrof-muhitga salbiy taʼsirni kamaytirishi va energiya samaradorligini oshirishi kutilyapti.

Fotonika texnologiyasi texnologiya olamida inqilobiy oʻzgarishlarni boshlab berdi. Yorugʻlik yordamida axborotni uzatish va qayta ishlash usullarining rivojlanishi texnologiya, iqtisodiyot va ilm-fanning turli sohalarida yangi imkoniyatlarni ochadi. Ushbu yutuq kelajak avlodlar uchun nafaqat texnologik, balki ijtimoiy va ekologik jihatdan ham foydali boʻladi. Bu texnologiya hayotimizni yanada qulayroq va samaraliroq qilish uchun asos boʻlib xizmat qiladi.