Фото: Reuters

АҚШ президенти Дональд Трамп Россия — Украина можароси бўйича кўпчилик кутган баёнот берди. У ўз баёнотида Москвадан «жуда норози» эканини айтиб, Россияга ультиматум қўйди. Яъни, агар 50 кун ичида жанговар ҳаракатлар тўхтамаса, АҚШ Россия ва унинг ҳамкорларига 100 фоизлик иккинчи даражали мажбуриятларни юклайди. Бундан ташқари, АҚШ етакчиси Киевни қурол-яроғ, жумладан «Patriot» ҳаво мудофаа тизимлари билан таъминлашга ваъда берган, бироқ бу қуролларнинг пулини Европа Иттифоқи давлатлари тўлайди.

Трамп Оқ уйда НАТО бош котиби Марк Рютте билан учрашувдан сўнг ўтказилган брифингда Россия ва унинг президенти Владимир Путиндан «жуда ва ўта норози» эканлигини, чунки у икки ой аввал Украинадаги можаро бўйича келишувга эришишга умид қилганини, аммо бундай бўлмаганини айтди. Шу муносабат билан АҚШ раҳбари Москвага ультиматум қўйиб, 50 кун ичида можарога барҳам беришни талаб қилди.

«Агар биз 50 кун ичида келишувга эришмасак, биз жуда қаттиқ тарифларни жорий қиламиз — тахминан 100 фоиз. Сиз уларни иккиламчи тарифлар деб атайсиз ва бу нимани англатишини биласиз», — деди Трамп.

АҚШ президенти таклиф қилинган чекловлар жорий қилинган тақдирда Россия иқтисодиётига зарар етказишини, бироқ у «бундан қочишни исташини» таъкидлади.

«Украина бўйича ҳеч қандай тараққиёт бўлмаса, АҚШ томонидан иккиламчи божлар жорий этилиши Конгресснинг маъқулланишини талаб қилмайди», — деди Трамп.

У Путин билан ўтказган музокараларини «жуда ёқимли» деб атади, бироқ улардан ҳафсаласи пир бўлганини таъкидлади.

«Мен у билан ишларни қандай қилиб ҳал қилиш ҳақида тез-тез гаплашаман, кейин гўшакни қўйиб, бу ёқимли суҳбат бўлди, деб айтаман. Кейин эса Киев ёки бошқа шаҳарга ракета зарбаси беришади», — деди Трамп.

Шунингдек, у Путинни «қаттиқ одам» деди.

«У қаттиқ инсон. Бу йиллар давомида исботланган. У кўп одамларни — Буш, Клинтон, Обама, Байденни алдаган. Мени эса йўқ», — деди АҚШ президенти.

Шу ўринда Трамп «потенциал шундай буюк давлат» Россия Украина билан можарога «кўп одам ва кўп пул» сарфлаётганидан афсусда эканини билдирди. Трамп Путин билан «адолатли келишув»га умид қилишини айтиб, «адолатли келишув нималигини билишини» таъкидлади.

АҚШ Киевга қурол беради, аммо…

АҚШ президенти, шунингдек, Украинага «энг яхши ҳарбий техника» етказиб беришда давом этиш ниятини тасдиқлади. Бироқ, энди схема ўзгаради: Европа Иттифоқи ҳаммасига тўлайди.

«Бугун биз Украинага қурол жўнатиш бўйича келишувга эришдик ва улар учун Европа Иттифоқи пул тўлайди», — деди Трамп.

Унинг сўзларига кўра, «Patriot» ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари Украинага яқин кунлар ичида жўнатилади: НАТО иттифоқчилари ўз қуролларини Киевга ўтказади, АҚШ эса кейинчалик ўз арсеналларини янги тизимлар билан тўлдиради. Трамп Киевга топшириладиган қуролларнинг нархини «миллиардлаб доллар»га баҳолаган. АҚШнинг «Axios» порталига кўра, АҚШ расмийлари Киев учун иттифоқчиларга биринчи босқичда тахминан 10 миллиард долларга қурол сотиш ниятида, пакетга ракеталар, ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари ва артиллерия снарядлари киради.

НАТО бош котиби Марк Рютте ҳам Украина «катта миқдорда» ҳарбий техника олишини айтди.

«Бу ҳақиқатан ҳам салмоқли», — деди у. Унинг сўзларига кўра, «Patriot» етказиб бериш фақат биринчи тўлқин, бошқалари ҳам бўлади. Рютте аллақачон Финляндия, Дания, Швеция, Норвегия, Буюк Британия, Нидерландия ва Канада каби кўплаб давлатлар билан бу борада музокаралар олиб борган.

НАТО ва АҚШнинг альянсдаги доимий вакили Метю Уитакер Киевга қурол етказиб беришни мувофиқлаштиради.

Рютте таъкидлашича, агар у Владимир Путиннинг ўрнида бўлса, «Украина бўйича музокараларга ҳозиргидан кўра жиддийроқ ёндашишга арзийдими ёки йўқлигини ўйлаб кўрарди».

Европанинг ҳафсаласи пир бўлди

Европа Трампнинг Россия ҳақидаги катта баёноти натижаларидан ҳафсаласи пир бўлди. Германиянинг «Spiegel» нашрининг ёзишича, ҳақиқатан ҳам катта баёнот кўпчилик кутганидан кичикроқ бўлиб чиқди.

Нашр мақоласида Европа Оқ уй раҳбарининг Украинадаги тинчлик жараёнидаги тараққиётга эришилмаса, кўрмоқчи бўлган чораларидан, яъни таклиф қилинган санкциялардан, айниқса, ҳафсаласи пир бўлгани қайд этилган.

«Савол шундаки, нима учун улар буни қилишлари керак? Аслида, бундай тўғридан-тўғри тарифлар, эҳтимол, Россия иқтисодиётига жуда кучли таъсир кўрсатмайди. 2023 йилда Россия АҚШга беш миллиард доллардан кам маҳсулот экспорт қилди. 2024 йилда уларнинг сони бундан ҳам камроқ эди», — дейилади мақолада.

Европа Иттифоқининг ташқи ишлар ва хавфсизлик сиёсати бўйича олий вакили Кая Каллас ҳам АҚШ президентининг Украинадаги можаро бўйича келишувга эришиш учун муддат белгилаш ҳақидаги баёнотини баҳолаб, 50 кунни узоқ муддат, деди.

«Бир томондан, Трампнинг Россияга нисбатан қаттиқ позицияси ижобий ҳолат. Бошқа томондан, 50 кун жуда узоқ вақт», — дейди дипломат.

Тарифлар Россиядан кўра, АҚШга кўп зарар келтиради

Россия Давлат Думаси Мудофаа қўмитаси раиси ўринбосари Алексей Журавлевнинг маълум қилишича, иккинчи даражали мажбуриятлар биринчи навбатда Россияга эмас, АҚШнинг ўзига юк бўлади.

«…Биз ҳозирда АҚШ билан деярли ҳеч қандай савдо қилмаяпмиз, савдо айланмаси арзимас 8 миллиард долларни ташкил этади. Шу билан бирга, АҚШ Россиядан ўзига керак бўлган уран, титан ва палладийни олади ва уларнинг нархи ошиши бизнинг эмас, биринчи навбатда уларнинг иқтисодиётига таъсир қилади», — дейди у.

Россия Федерация Кенгашининг халқаро ишлар бўйича қўмитаси раиси ўринбосари Андрей Климовнинг маълум қилишича, Трампнинг таҳдидлари Россия учун «ҳеч қандай ҳалокатли нарса» келтирмайди, АҚШ президенти баёнотларининг ўзи эса унинг рейтингини оширишга қаратилган.

«Трамп яна бир бор америкалик сайловчиларга у ҳали ҳам зўр эканлигини ва фаол нимадир қилишда давом этаётганини кўрсатмоқчи бўлди», — дейди сенатор.