28 февраль куни Оқ уйда ўтказилган Украина президенти Владимир Зеленский ҳамда АҚШ президенти Дональд Трамп ўртасидаги музокаралар якуни можаро билан тугаган эди. АҚШ раҳбари Зеленскийни Россия билан урушни тугатишни истамасликда айблаган бўлса, вице-президент Жей Ди Венс Украина етакчисини Американи ҳурмат қилмасликда айблади.

Мазкур ҳолат туфайли икки мамлакат ўртасида тузилиши керак бўлган Украина ҳудудидаги фойдали қазилмаларни қазиб олиш бўйича келишув имзоланмади. Зеленский муддатидан олдин музокарани якунлаб, Оқ уйни тарк этган.

Айрим мутахассислар Оқ уйда ўтган музокарадаги дипломатик можаронинг асл сабабчилари Дональд Трамп ҳамда вице-президент Жей Ди Венс эканлигини таъкидлашмоқда. Кўпчилик мазкур ҳолат олдиндан режалаштирилган деб ҳисоблашмоқда. «Медуза» нашри можаро ким томонидан бошлангани ва у режалаштирилган ёки йўқлиги ҳақида турли сиёсатчилар ҳамда экспертларнинг фикрларини жамлади.

Жумладан, америкалик тарихчи ва Шотландиядаги «Цент Эндрюс« университетининг Халқаро муносабатлар мактаби раҳбари Филлипс ЎБраеннинг фикрича Трамп Зеленскийга босим ўтказган.

«Зеленский босимга учрагани боис Трампнинг барча таклифларини рад қилди. Трампнинг истагига кўра, Украина сукут сақлаган ҳолда Трамп ҳамда Путиннинг шартларини қабул қилиши керак», — деб фикр билдирган Филлипс ЎБраен.

Британиялик сиёсатшунос, Лондон Қироллик коллежи қошидаги Россия тадқиқотлари институти ходими Сем Гриннинг айтишича, бу можаро тасодифан бўлмаган.

«Агар ҳақиқий тинчлик келишувига эришишнинг имкони бўлмаса, кимдир айбдор қилиб кўрсатилиши керак эди. Можарода шундай бўлди, Зеленский айбдор қилиб кўрсатилди. Трамп ва унинг атрофидагилар Украинани қандай қилиб тузоққа тушириш ҳақида ўйлашган», — дейди у.

«The New Yorker» нашри бош муҳаррири, журналист ва ёзувчи Девид Ремникнинг сўзларига кўра, давлат раҳбарлари бундай ишларни тайёргарликларсиз амалга оширмайди. Бу можаро ҳам ўз-ўзидан бўлиб қолгани йўқ.

«Вице-президент Венс Зеленскийдан миннатдорлик билдиришни талаб қилди. Зеленский аввал ҳам АҚШга бир неча бор миннатдорлик билдирган, жумладан, ўша учрашувда ҳам — ҳам ёпиқ доирада, ҳам одамлар орасида. Аммо бу фақат жирканч намойиш учун баҳона ҳамда сабаб эди», — дейди журналист.

Демократ сиёсатчи, Аризона штатидан сенатори Марк Келлига кўра, вице-президент Жей Ди Венс гўёки Трампга яхши кўринмоқчи бўлган.

«Венснинг бундай ёш болаларча ҳаракати вазиятни ёмонлаштирди. Бундай музокаралар ёпиқ эшиклар ортида ўтказилиши керак эди», — дейди сенатор.

Америкалик журналист Гретхен Карлсоннинг фикрича, Трамп Зеленский билан суҳбати ажойиб томошага айланганини таъкидлаган.

«Бу унинг оғзидан бехосдан чиқиб кетгандек туюлди. Менимча, бу аввалдан уюштирилган ва режалаштирилган эди. Трамп ва Венс биринчи навбатда Америка халқи олдида ўзларини намойиш қилаётганликларини билишарди. Агар ижтимоий тармоқларга назар ташласангиз, одамларнинг «Американи қайтариб олдик» ва «Американи яна буюк қилдик» деб қувонаётганларини кўрасиз», — дея фикр билдирган журналист Карлсон.

Украиналик сиёсатшунос Артём Бронжуков мазкур ҳолатга изоҳ берар экан Зеленскийни провокация қилиш, обрўсизлантириш, Украина ва жамият тайёр бўлмаган келишувларни имзолашга мажбурлаш учун унга қарши мақсадли ҳужумга ўхшашини айтиб ўтди.

«Венс Зеленскийни украиналиклар етарлича миннатдор эмаслигида айблади. Аммо бу нотўғри эканини ҳамма тушунади. Зеленский Америка халқи Украина учун кўп иш қилганини доим такрорлайди ва таъкидлайди», — дейди мутахассис.

Ушбу ҳолатга фикр билдираётганлар орасида Украина президенти ўзини ноўрин тутганлиги ҳамда можаро учун жавобгарликни ўз зиммасига олиши кераклигини таъкидлаётган мутахассис ҳамда сиёсатчилар ҳам бор.

Жумладан, Британия парламенти аъзоси ва Европарламентнинг собиқ депутати, Британиянинг «Бирлашган Қиролликни ислоҳ қилиш» партияси раҳбари Найжел Фараж агар Оқ уйга келсам, костюм-шим ва тоза ботинка кийиб олганимга ишонч ҳосил қилган бўлардим, дея вазиятга муносабат билдирган.

«Агар Зеленский бу учрашувга ижобий кайфиятда бораётган бўлса, балки бу ҳақда ўйлаб кўриши керакдир. У америкаликларга мени қўллаб-қувватламасаларинг ҳолим нима кечади, деб ўзини жуда аҳмоқона тутди. Албатта, Венс ва Трамп ташланишди, лекин менимча, дипломатия нуқтаи назаридан Зеленский ўзини жуда ёмон кўрсатди. Меҳмоним уйимда менга қўполлик қилишини истамасдим. Меҳмон ўзини ҳурмат билан тутишини истардим», — деган у.

Украиналик депутат Алексей Гончаренко вазиятга муносабат билдирар экан, Америка расмийлари қилаётган ишларга баҳо беришга ҳаққим йўқ деб ўйлайман. Украина фуқароси сифатида айтишим мумкинки, Зеленский нимани эшитганидан қатъи назар, хотиржам бўлиши ва баҳсга бормаслиги керак эди, деб ҳисоблашини маълум қилди.

«У биз ҳамкорлик ва мулоқот қилишни хоҳлашимизни, Қўшма Штатлар билан ҳеч қандай муаммо бўлишини истамаслигимизни айтиши керак эди. АҚШ бизнинг иттифоқчимиз бўлишини истаймиз. Мен Зеленскийнинг президент сифатида анча дипломатик ва конструктив бўлишини истайман», — деб фикрларини якунлаган депутат Гончаренко.

Эслатиб ўтамиз, Украина етакчиси Оқ уйдаги мазкур учрашувдан сўнг ижтимоий тармоқдаги саҳифаларида пост ёзиб, АҚШга ўз миннатдорчилигини билдирган эди.

«Қўллаб-қувватлаганингиз ҳамда бу ташриф учун раҳмат. Президентга, Конгрессга ва Америка халқига ташаккур. Украинага адолатли ва узоқ муддатли тинчлик керак ва биз айнан шу мақсадда ишлаяпмиз», — деб ёзган Владимир Зеленский.