Иллюстратив фото

Австралиядаги Уолтер ва Элиза Холл номидаги тиббий тадқиқотлар институти тадқиқотчилари 20 йилдан ортиқ вақтдан бери очилмаган сирни ечиш орқали Паркинсон касаллигига қарши курашда катта қадам ташлади.

Гап шундаки, олимлар биринчи марта бу нейродегенератив касалликнинг ривожланиши билан боғлиқ бўлган PINK1 инсон оқсилининг тузилишини аниқлашди. PINK1 — бу Паркинсон касаллиги билан боғлиқ бўлган оқсил, дунёдаги энг тез ривожланаётган нейродегенератив касаллик. Митохондрия ҳужайралардаги энергия ишлаб чиқаришда асосий роль ўйнайди.

Оддий шароитларда PINK1 шикастланган митохондриялар юзасида тўпланади ва уларни убиквитин деб аталадиган кичик протеин билан боғлайди, бу уларни олиб ташлаш учун сигнал беради. PINK1 мутациялари бу жараённи бузади, Паркинсон касаллиги ривожланишининг асосий омилларидан бири бўлган токсинларнинг тўпланиши ва мия ҳужайраларининг ўлимига олиб келади. Паркинсон касаллигининг характерли белгиларидан бири мия ҳужайраларининг ўлимидир. Инсон танасида тахминан 50 миллион ҳужайра ўлади ва ҳар дақиқада алмашади, аммо мия ҳужайралари жуда секин тикланади. Митохондриялар шикастланганда, улар энергия ишлаб чиқаришни тўхтатадилар ва мия ҳужайраларига зарарли таъсир кўрсатадиган токсинларни чиқаришни бошлайдилар.

Соғлом танада зарарланган митохондриялар махсус жараён орқали чиқарилади. Бироқ, PINK1 мутацияга учраганда, бу механизм бузилади ва шикастланган митохондриялар ҳужайраларда қолиб, уларнинг ўлимига олиб келади.

Тадқиқотнинг етакчи муаллифи, доктор Силви Каллегарининг сўзларига кўра, PINK1 тўрт босқичда ишлайди: биринчи навбатда, у шикастланган митохондрияларни танийди, сўнгра уларга ёпишади, сўнгра Паркин оқсили орқали зарарланган митохондрияларни қайта ишлаш жараёнини ишга туширувчи убиквитин оқсилини теглайди.

“Биз биринчи марта шикастланган митохондриялар юзасида инсон PINK1ни кўрдик. Энди Паркинсон касаллиги билан боғлиқ бўлган PINK1 мутациялари бу жараёнга қандай таъсир қилишини ҳам тушунамиз”, — дейди Каллегари.

PINK1 тузилишининг кашф этилиши касалликнинг ривожланишини секинлаштирадиган ёки тўхтата оладиган янги дориларга умид беради. Олимлар кейинги тадқиқотлар Паркинсон касаллигини даволашда янги даврни очиб, PINK1 мутациясига эга одамлар учун дори воситаларини ишлаб чиқишга ёрдам беради, дея ишонишмоқда.