Фото: Ҳасан ПАЙДОЕВ("Халқ сўзи")

Туркиянинг «Bozdagʼ film» кинокомпанияси томонидан суратга олинган «Мендирман Жалолиддин» сериали телеканал орқали эфирга узатила бошлаганидан буён муҳокамалар марказида бўлиб турибди. Табиийки, фикрлар ҳам турфа хил. Аксарият томошабинлар фильм муваффақиятли чиққани эътироф этаётган бўлса, баъзилар камчиликлари ҳам оз эмаслигини айтишмоқда. Асосий эътироз тарихий шахс — Хоразмшоҳлар сулоласининг сўнгги вакили бўлган Жалолиддин Мангуберди ҳаётига бадиий тўқималар кўп киритилганига бўлмоқда.

Эътиборлиси, фильм ижодкорлари танқид ва таклифларга очиқ эканликларини айтишмоқда. Шу боис яқинда пойтахтимиздаги «Hilton» меҳмонхонасида фильм ижодкорлари билан ташкил этилган мулоқот савол-жавобларга ўта бой ўтди. Оммавий ахборот воситалари ходимлари нафақат ўзларини балки томошабинларни қизиқтираётган масалаларга сериал продюсери, муаллифи, шунингдек, бош роллар ижрочиларидан ойдинлик киритиб олишди.

Воқеалар ривожи тарихий ҳақиқатлардан йироқлашиб кетгани бўйича билдирилаётган эътирозларга ғоя муаллифи, Ўзбекистон маданият вазири Озодбек Назарбеков изоҳ берар экан, томошабинларни сериални адолат билан баҳолашга чақирди.

— Бизнинг асосий мақсадимиз — миллий қаҳрамонларимизни ёшларга ўрнак қилиб кўрсатиш, уларни жаҳонга танитиш, — дейди О.Назарбеков. —Жалолиддиннинг довюрак ва мардлигини очиб бериш учун бадиий тўқимадан ҳам фойдаланилди. Бу ҳақда ҳар намойиш аввалида томошабинларга эслатилмоқда. Шунинг учун сериалга баҳо беришда адолат билан ёндашиш керак. Жалолиддинга муҳаббат уйғонганлар тарих ҳақиқатларини адабиётлардан ўқиб, билиб олаверади.

«Мендирман Жалолиддин» сериали продюсери Меҳмет Бўздағнинг айтишича, унинг кино санъатига меҳри тушиши, продюсерлик касбини танлашида Одил Ёқубовнинг «Улуғбек хазинаси», «Кўҳна дунё» каби тарихий романлари катта туртки бўлган экан. Бу тадбир иштирокчилари учун кутилмаган янгилик бўлгани аниқ.

— Озодбек Назарбековдан Жалолиддин Мангуберди ҳақида сериал олиш таклифи тушганида буни зўр мамнуният, катта қизиқиш билан қабул қилдим, — дейди Меҳмет Бўздағ. — Ахир, бу лойиҳа ўзбек ва турк халқларининг муштарак тарихи, жаҳонннинг манаман деган ҳукмдорларини лол қолдирган, уларда ҳавас уйғотган тарихий қаҳрамон ҳақидаги фильмдир. Унга қўл уришдан олдин бир неча ой Самарқанд, Бухоро, Тошкент, Хива каби шаҳарларда бўлиб, ўша давр руҳияти, қаҳрамонлар кечинмаларини ҳис қилишга ҳаракат қилдим. Тарихий манбаларни ўргандим. Хатолар бўлиши эса табиий. Биз уни лойиҳанинг келгуси фаслларида тўғрилаб кетамиз.

Таъкидлаш керакки, ўзбек ва турк ижодкорлари ҳамкорлигида яратилган ушбу сериал юртимиз телеасарлари тарихида бурилиш ясай олди. Томошабинни Мангуберди яшаган даврга олиб тушди, ёшларни жасур ва довюрак боболаримизга қайта таништириб, уларга нисбатан меҳр уйғотмоқда. Бунинг учун кадр ортидаги ва актёрларнинг улкан меҳнати сингиганини тан олмай илож йўқ. Сценарийдаги жузъий камчиликлар борлигидан кўз юмолмаймиз. Лекин актёрлар ижроси ҳаққоний ва жонли. Ўзбек актёрларининг маҳорати хорижлик ҳамкасбларидан кам эмаслигини борган сари кўзга ташланмоқда.

Асар моҳиятига мос мусиқалар, даврга хос либослар яратилгани, Хоразмшоҳ саройи, Гурганж кўчалари, уйлар ва катта бозор руҳини берадиган шаҳарча барпо этилгани томошабинни экран қаршисида ўтиришга мажбур қилмоқда.

Фильм нега Туркияда олинди, катта сармоя эвазига «Бўздағ фильм» платосида қурилган улкан павильон ўзимизда тикланса бўлмасмиди? Анжуманда ўртага ташланган ушбу саволга Ўзбекистон маданият вазири Озодбек Назарбеков жавоб берар экан, фильмни суратга олиш учун энг замонавий техникалардан фойдаланиш мақсадида шундай қарорга келингани маълум қилинди.

Бош роль ижрочиси, Жалолиддин тимсолини гавдалантирган Эмре Кивилжимнинг айтишича, мураккаб жанг саҳналариниям тўлиқ ўзи ижро этган. Бунинг учун алоҳида дарс олган. У қийналган саҳна ҳақида сўраганимизда Чингизхон тутқунидаги асирани олиб қочиш пайтидаги жангни эслади.

— Суратга олиш ишлари пандемия туфайли кечикиб, июль ойида бошланди, — дейди у. — Либослар эса қиш фаслига мўлжаллаб тикилган эди. 50 даражада иссиқда қалин жанг либосларида ишлаш нафақат менда, балки бошқа актёрлар учун ҳам оғир кечди. Жалолиддин менинг тарихий фильмлардаги иккинчи йирик ролим. Аммо бу ролни ижро этишда жуда хаяжонландим, қўрқув ҳам бўлди. Билдирилган ишончни оқлаш, ўзбек халқи ва томошабинларининг меҳрини қозониш учун юракдан, қалбимдан ўтказиб, бор маҳоратини ишга солиб ўйнадим. Бугунги учрашувда журналистларнинг ижроим ҳақида билдирган илиқ фикрлари менга катта далда бўлди.

Сценарий муаллифларидан бири, ёзувчи Бобохон Шарифнинг қўшимча қилишича, қаҳрамонлар характерига ёрқин чизгилар бериш учун бадиий тўқималардан фойдаланилди. Томошабинлар кутган тарихий воқеалар ҳам навбати билан тасвирланади. Қолаверса, олдинда сериалнинг 13 қисмдан иборат иккинчи фасли ҳам турибди.

«Bozdagʼ film» кинокомпанияси вакиллари мамнуният билан айтишича, «Мендирман Жалолиддин» сериалидан кейин таклифлар сони янада кўпайиб кетибди. Бунда миллий қаҳрамонимизнинг таъсири катта бўлгани табиий. Жаҳонга олиб чиқишга арзийдиган тарихий киноасарлар яратиш учун бизда манбалар сероб. Ҳамма гап уни томошабин ғашига тегмайдиган қилиб, ишонарли даражада жонлантириш ва тақдим эта олишда.

Саид РАҲМОНОВ

Ҳасан ПАЙДОЕВ("Халқ сўзи") олган суратлар