Foto: Hasan Paydoyev("Xalq so'zi")

Turkiyaning “Bozdagʼ film” kinokompaniyasi tomonidan suratga olingan “Mendirman Jaloliddin” seriali telekanal orqali efirga uzatila boshlaganidan buyon muhokamalar markazida boʻlib turibdi. Tabiiyki, fikrlar ham turfa xil. Aksariyat tomoshabinlar film muvaffaqiyatli chiqqani eʼtirof etayotgan boʻlsa, baʼzilar kamchiliklari ham oz emasligini aytishmoqda. Asosiy eʼtiroz tarixiy shaxs — Xorazmshohlar sulolasining soʻnggi vakili boʻlgan Jaloliddin Manguberdi hayotiga badiiy toʻqimalar koʻp kiritilganiga boʻlmoqda.

Eʼtiborlisi, film ijodkorlari tanqid va takliflarga ochiq ekanliklarini aytishmoqda. Shu bois yaqinda poytaxtimizdagi “Hilton” mehmonxonasida film ijodkorlari bilan tashkil etilgan muloqot savol-javoblarga oʻta boy oʻtdi. Ommaviy axborot vositalari xodimlari nafaqat oʻzlarini balki tomoshabinlarni qiziqtirayotgan masalalarga serial prodyuseri, muallifi, shuningdek, bosh rollar ijrochilaridan oydinlik kiritib olishdi.

Voqealar rivoji tarixiy haqiqatlardan yiroqlashib ketgani boʻyicha bildirilayotgan eʼtirozlarga gʻoya muallifi, Oʻzbekiston madaniyat vaziri Ozodbek Nazarbekov izoh berar ekan, tomoshabinlarni serialni adolat bilan baholashga chaqirdi.

— Bizning asosiy maqsadimiz — milliy qahramonlarimizni yoshlarga oʻrnak qilib koʻrsatish, ularni jahonga tanitish, — deydi O.Nazarbekov. —Jaloliddinning dovyurak va mardligini ochib berish uchun badiiy toʻqimadan ham foydalanildi. Bu haqda har namoyish avvalida tomoshabinlarga eslatilmoqda. Shuning uchun serialga baho berishda adolat bilan yondashish kerak. Jaloliddinga muhabbat uygʻonganlar tarix haqiqatlarini adabiyotlardan oʻqib, bilib olaveradi.

“Mendirman Jaloliddin” seriali prodyuseri Mehmet Boʻzdagʻning aytishicha, uning kino sanʼatiga mehri tushishi, prodyuserlik kasbini tanlashida Odil Yoqubovning “Ulugʻbek xazinasi”, “Koʻhna dunyo” kabi tarixiy romanlari katta turtki boʻlgan ekan. Bu tadbir ishtirokchilari uchun kutilmagan yangilik boʻlgani aniq.

— Ozodbek Nazarbekovdan Jaloliddin Manguberdi haqida serial olish taklifi tushganida buni zoʻr mamnuniyat, katta qiziqish bilan qabul qildim, — deydi Mehmet Boʻzdagʻ. — Axir, bu loyiha oʻzbek va turk xalqlarining mushtarak tarixi, jahonnning manaman degan hukmdorlarini lol qoldirgan, ularda havas uygʻotgan tarixiy qahramon haqidagi filmdir. Unga qoʻl urishdan oldin bir necha oy Samarqand, Buxoro, Toshkent, Xiva kabi shaharlarda boʻlib, oʻsha davr ruhiyati, qahramonlar kechinmalarini his qilishga harakat qildim. Tarixiy manbalarni oʻrgandim. Xatolar boʻlishi esa tabiiy. Biz uni loyihaning kelgusi fasllarida toʻgʻrilab ketamiz.

Taʼkidlash kerakki, oʻzbek va turk ijodkorlari hamkorligida yaratilgan ushbu serial yurtimiz teleasarlari tarixida burilish yasay oldi. Tomoshabinni Manguberdi yashagan davrga olib tushdi, yoshlarni jasur va dovyurak bobolarimizga qayta tanishtirib, ularga nisbatan mehr uygʻotmoqda. Buning uchun kadr ortidagi va aktyorlarning ulkan mehnati singiganini tan olmay iloj yoʻq. Ssenariydagi juzʼiy kamchiliklar borligidan koʻz yumolmaymiz. Lekin aktyorlar ijrosi haqqoniy va jonli. Oʻzbek aktyorlarining mahorati xorijlik hamkasblaridan kam emasligini borgan sari koʻzga tashlanmoqda.

Asar mohiyatiga mos musiqalar, davrga xos liboslar yaratilgani, Xorazmshoh saroyi, Gurganj koʻchalari, uylar va katta bozor ruhini beradigan shaharcha barpo etilgani tomoshabinni ekran qarshisida oʻtirishga majbur qilmoqda.

Film nega Turkiyada olindi, katta sarmoya evaziga «Boʻzdagʻ film» platosida qurilgan ulkan pavilyon oʻzimizda tiklansa boʻlmasmidi? Anjumanda oʻrtaga tashlangan ushbu savolga Oʻzbekiston madaniyat vaziri Ozodbek Nazarbekov javob berar ekan, filmni suratga olish uchun eng zamonaviy texnikalardan foydalanish maqsadida shunday qarorga kelingani maʼlum qilindi.

Bosh rol ijrochisi, Jaloliddin timsolini gavdalantirgan Emre Kiviljimning aytishicha, murakkab jang sahnalariniyam toʻliq oʻzi ijro etgan. Buning uchun alohida dars olgan. U qiynalgan sahna haqida soʻraganimizda Chingizxon tutqunidagi asirani olib qochish paytidagi jangni esladi.

— Suratga olish ishlari pandemiya tufayli kechikib, iyul oyida boshlandi, — deydi u. — Liboslar esa qish fasliga moʻljallab tikilgan edi. 50 darajada issiqda qalin jang liboslarida ishlash nafaqat menda, balki boshqa aktyorlar uchun ham ogʻir kechdi. Jaloliddin mening tarixiy filmlardagi ikkinchi yirik rolim. Ammo bu rolni ijro etishda juda xayajonlandim, qoʻrquv ham boʻldi. Bildirilgan ishonchni oqlash, oʻzbek xalqi va tomoshabinlarining mehrini qozonish uchun yurakdan, qalbimdan oʻtkazib, bor mahoratini ishga solib oʻynadim. Bugungi uchrashuvda jurnalistlarning ijroim haqida bildirgan iliq fikrlari menga katta dalda boʻldi.

Ssenariy mualliflaridan biri, yozuvchi Boboxon Sharifning qoʻshimcha qilishicha, qahramonlar xarakteriga yorqin chizgilar berish uchun badiiy toʻqimalardan foydalanildi. Tomoshabinlar kutgan tarixiy voqealar ham navbati bilan tasvirlanadi. Qolaversa, oldinda serialning 13 qismdan iborat ikkinchi fasli ham turibdi.

“Bozdagʼ film” kinokompaniyasi vakillari mamnuniyat bilan aytishicha, “Mendirman Jaloliddin” serialidan keyin takliflar soni yana-da koʻpayib ketibdi. Bunda milliy qahramonimizning taʼsiri katta boʻlgani tabiiy. Jahonga olib chiqishga arziydigan tarixiy kinoasarlar yaratish uchun bizda manbalar serob. Hamma gap uni tomoshabin gʻashiga tegmaydigan qilib, ishonarli darajada jonlantirish va taqdim eta olishda.

Said RAHMONOV

Hasan PAYDOYEV(“Xalq soʻzi”) olgan suratlar