Халқимиз ўзининг улуғ сиймоларини ҳеч қачон унутмайди. Уларнинг ижодий мероси ҳар биримиз учун қадрли ва ардоқлидир. Шу боис юртимизда адабиёт ҳамда санъат, илм-фан, қўйингки, барча соҳа вакиллари эъзозда ва эҳтиромда. Мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан миллий қўшиқчилик санъатини равнақ топтириш, унинг анъана ҳамда мактабларини бойитиш, бу йўлда самарали меҳнат қилган ижодкорлар хотирасини ҳурматлаш, ижодий фаолиятини кенг тарғиб этишга алоҳида эътибор қаратилаётгани мисолида ҳам буни кўриш мумкин.

Давлатимиз раҳбарининг 2020 йил 2 декабрдаги «Ўзбекис­тон халқ артисти Ботир ­Зокиров таваллудининг 85 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида»ги қарори ана шундай муҳим қадамлардан яна бири бўлди.

Бу ҳужжат матбуотда эълон қилингач, таҳририят топшириғига кўра Ўзбекистон халқ артисти, миллий эстрада санъати асосчиларидан бири, замонавий ўзбек маданиятини дунё миқёсида кенг тараннум этган, ижодий ва ижтимоий фаолияти билан халқимиз маънавиятини юксалтиришга беқиёс ҳисса қўшган буюк санъаткор Ботир Зокиров ҳақида саҳифа тайёрланадиган бўлди. Шунга кўра, уни яқиндан таниган-билган инсонлар билан суҳбатлашдик, турли материаллар ва интернет тармоқларини кўздан кечирдик.

Ўрганиш чоғида хаёлимдан кечган фикр шу бўлди: айни ­пайтгача Ботир Зокировни яхши биламиз, деб юрган эканмиз. Аслида эса бу буюк санъаткор билан боғлиқ ҳали кўпчилик яхши билмайдиган ҳайратомуз тафсилотлару воқеалар кўп экан. Уларни халқимизга, жумладан, ёшларимизга тақдим этиш кони фойда. Токи бу ёруғ хотиралар ёшларни ҳақиқий санъатни севишга, азалий қадриятларни улуғлашга чорлаши, миллий ғурур ва ифтихор туйғуларини мавжлантириши билан эътиборга молик.

Ҳаёт ва ижод йўли ҳақида энг қисқа маълумотлар

Ўзбекистон халқ артисти Ботир Каримович Зокиров 1936 йил 26 апрель куни туғилган.

Хонанда, рассом, адабиётшунос, актёр, шоир ва ёзувчи. Турли жанрда куйлаган — ўзбек халқ қўшиқлари, ўзи яратган айтимлар, ўзбек ва рус бастакорлари ҳамда хориж шлягерларини ўша тилларда ижро қилган. Чунки у бир қатор чет тилларини мукаммал даражада биларди.

Тошкент давлат консерваториясининг вокал факультети ҳамда А. Н. Островский номидаги Тошкент театр ва рассомлик санъати институтининг режиссёрлик факультетида таҳсил олган.

1956 йили «Ёшлик» ёшлар ансамблини ташкил этади. Хонанда хонишини бир бора эшитган одам, албатта, унинг овозини эслаб қолар, қўшиқларига меҳр қўяр эди. У қалб тубидан ларзага солувчи тоза, таъсирчан, «булбулигўё» юмшоқ-овоз тембрига эга бўлган.

Москва шаҳрида 1957 йилда бўлиб ўтган халқаро ёшлар ва талабалар фестивалида «Араб тангоси» билан қатнашади. Пластинкага туширилган бу қўшиқ яшин тезлигида дунё бўйлаб тарқалиб кетади.

Санъаткор 1972 йили Тошкент шаҳрида Шарқдаги илк «Мусиқий-холл»ни яратиб, уни бошқарган, унинг режиссёри, бадиий раҳбари ва етакчи хонандаси бўлган. У Шарқ фольклорини замонавий эстрадага уйғунлаштира олган эди.

Ботир Зокиров иштирокидаги машҳур фильмлардан бири «Даҳонинг ёшлиги» бўлиб, 1982 йили режиссёр Элёр Ишмуҳамедов томонидан суратга олинган.

Ўсмирлигидан оғир бетоб бўлган ва гўёки, оз муддат ичида истаган барча ишларини бажаришга улгуришга шошгандек таассурот қолдирадиган бу иқтидор эгаси 1985 йил 23 январь куни вафот этади. У пойтахтимиздаги Чиғатой қабристонида мангу қўним топган.

Ботир Зокиров мустақиллик йилларида «Буюк хизматлари учун» ордени билан тақдирланган.

Унинг энг катта мукофоти эса нафақат халқимиз, айни чоғда хорижлик мухлислар меҳри ва муҳаббатидир.

Хонанда кундалигидан:

— «Мен ўз кундалигимни ажойиб ёшлигимнинг энг бахтиёр кунларидан — болалигимнинг илк орзулари рўёбга чиққан кунидан бошлагим келади…

Ўша куни мен Тошкент давлат консерваторияси вокал факультети тайёрлов бўлимига имтиҳонни муваффақиятли топширдим. Ўша дақиқаларда мен саҳнада туриб ҳассос ва талабчан тингловчилар қаршисида кечирган чексиз ҳаяжонларим, изтиробларим куйлашим биланоқ тумандай тарқаб кетди».

— 15 январь: «Афсус! Операцияни жумага қолдиришди. Салом, яна бир кўнгилсизлик! Кечаги рентген сурати ёмон чиқибди. Қимирламай ётишимни қаттиқ тайинлашди. Қўшиқни ёзиш эса чиппакка чиқяпти. Тинимсиз машғулотлар ҳайф кетди. Мана, сенга қувонч учун мукофот.

Ўпкадаги кичик тешикча катта бўлиб қолибди. Бу сўнгги машғулотлар оқибати. Барибир янги қўшиқни ёзиб ололмаяпмиз. Бунга Икром ака эмас, мен айбдорман. Чунки биз бекорга ҳаяжонландик, хавотирландик. Қўшиқ ёзилмаса майли. Ахир мен нималарни истамайман? Лаънати дард менга бўйсунмайди. Лекин уни ўз ихтиёрига қўймаслигим керак».

— 10 февраль: «Эрталаб кўнгилсизлик бўлди. Кўчада бир одамни машина уриб кетибди. Бугун шифохонага келганимга икки ой бўлган бўлса, шу муддат ичида бу, иккинчи воқеа.

Аҳволим яхши эмас. Кундузи ҳикоя ёздим. Эҳтимол бу менинг илк асаримдир. Уни ичимдан тўқимадим. Номини «Кутиш» ё «Охунбобоев ҳайкали ёнида» деб аташ мумкин. Ҳикоя кўпгина яхши, очиқкўнгил, камтар танишларим ҳақида…”

— 15 февраль: «Худога шукр! Рентген яхши чиқибди. Операцияга ярайман. Ниҳоят эртага операция! Лекин улар аниғини айтишмаяпти. Чунки Богуш, операциядан фақатгина бир фоиз умид бор холос, деди».

— 6 апрель: «Высокие Горыда бир юзу қирқ кун. Тамом! Соат бирдан бери озодликдаман!»

— 12 апрель: «Салом, Тошкент! Салом, ўғлим!

Тошкентни баҳор нафаси тутган. Ўрик гуллабди. Отам ҳар сафар мени ҳар хил ҳолатда кутиб олади. Назаримда у киши анча қартайиб қолибди. Онам эса ўша-ўша, шаддод ва чаққон.

Укаларим анча улғайибди. Жамшид — талаба, хурсанд. Моцартдан чалади, Фарруҳга қўшилиб қўшиқ айтади. Навфал билан Фарруҳ гитарани ажабтовур чалишиб, яхшигина куйлашяпти. Онам Навфалга ажойиб қўшиқ ўргатибдилар…”

Қизиқарли фактлар

Ботир Зокиров 23 ёшида машҳурликка эришиб бўлган. «Араб тангоси» номи билан танилган қўшиқ уни кўпгина давлатларда машҳур қилган, таъбир жоиз бўлса, бу унинг «ташриф қоғози»га айланган эди.

Хонанда 29 ёшида Ўзбекистон халқ артисти унвонига сазовор бўлган.

У Париждаги «Олимпия» номли нуфузли концерт залида қўшиқ ижро этган ягона ўзбекистонлик хонандадир.

Буюк истеъдод эгаси 20 йил давомида битта ўпкаси билан қўшиқ айтган.

Унинг ўзи Мажнун эди...

Абдулла ОРИПОВ, Ўзбекистон Қаҳрамони, Халқ шоири:

«Ботирнинг ўзи Мажнун эди. Бекорга бу қўшиқни айтмаган. У 9-синф­да ўқиётганида бир қизни яхши кўриб қолган эди. Исми Фарангис эди. Қиз ҳам Ботирни яхши кўрарди. Ўзаро мактублар ёзишарди. Аммо қизнинг ота-оналари уларнинг яқин бўлишларига кескин қаршилик кўрсатишди. Бироқ Ботир ҳам, Фарангис ҳам ҳеч қачон бир-бирларини унутишмади. «Мажнун» қўшиғи ана шу айрилиқ туфайли Ботир юрагида куну тун яшаган изтиробу қайғунинг инъикоси эди…

Ўзбек халқи номини дунёга танитганлардан бири ҳам Ботир Зокиров. Шу боис хорижий элларда ҳазрат ­Алишер Навоий билан машҳур хонанда Ботир Зокировни кўпроқ билишади, севишади…

Ботир Зокиров катта иқтидор соҳиби, юксак эҳтирос фарзанди, XX асрнинг ўта маданиятли ва зиёли кишиси эди. Бу улуғ санъаткор ҳамиша ҳалол, имонли, ҳақиқатгўй бўлган, ҳар қандай шароит ва вазиятда ўз эътиқодига, ўз санъатига содиқ қолган. Шундай экан, унинг ҳаёт ва ижод йўли ибратли, санъат умри боқийдир».

“...Тоғ булоғидек тоза овозинг бор экан"

Насиба АБДУЛЛАЕВА,Ўзбекистон халқ артисти:

— Ботир Зокиров билан танишувимиз тасодифий бўлган, буни тақдирнинг менга мукофоти ҳам дейиш мумкин. Ёдимда, 1980 йилда Ўзбекистонда Озарбайжон маданияти ва санъати кунлари ўтказилди. У пайтлар ёшгина, эндигина 18 ёшга кирган қизалоқ эдим, Самарқанд филармониясида ишлардим. Ўша жараёнда бир гуруҳ озар ижодкорлари Самарқандга ҳам келишди, бу ерда ҳам концертлар намойиш этилди. Албатта, мен ҳам филармония хонандаси сифатида қўшиқ билан ­чиқиш қилдим.

Тақдир инъомини қаранг, мени Тошкентда бўлиб ўтадиган Озарбайжон маданияти ва санъати кунлари якунига бағишланган концерт дастурига таклиф этишди. Бундан шунчалик севиндимки, таърифлашга сўз ожиз. Ахир бу палла қўшиқларни тинглаб, таъбир жоиз бўлса, уларни «ҳидлаб» тўймайдиган ёшлик даврим эди-да.

Шундай қилиб, Тошкентга келдик. Бу ерда концертга тайёрландик. Мен озарча иккита қўшиқ ­айтишим керак эди, кейин режа ўзгариб, битта айтадиган бўлдим. Битта қўшиқ бўлсаям, қаттиқ тадорик кўришга тўғри келди...

Кунларнинг бирида зал эшиги қия очилиб, кимдир мени куза­тутаётганини ҳис этдим. Бир зум ўша ёққа кўз ташладим, кейин турган жойимда қотиб қолдим. Чунки мени кузатаётган буюк санъаткор — Ботир Зокиров эди. Бир томондан концерт масъулияти, иккинчи ёқдан Ботир аканинг салобати босиб, қотиб қолдим...

Буни у киши сезди, шекилли: «Майли, майли, мен халақит бермайман», деб нари кетди.

Кучли ҳаяжонда қанча вақт ўтганлигини билмайман, тайёргарлик тугади. Фойега чиқсам, Ботир ака кутиб турган экан. Ўшанда у кишининг айтган гаплари — ўгитлари деймизми, панду насиҳатларими, ҳалиям қулоқларим остида жаранглаб турибди: «Сен жуда узоққа борасан, тоғ булоғидек тоза овозинг бор экан. Ҳақиқатан ҳам, шу соҳада кетмоқчи бўлсанг, қулоққа чалинган мусиқани эшитиш керак».

Ботир аканинг шу сўзлари менга бир умр куч-қанот бағишлади, йўлчи юлдуз бўлди, десам, хато эмас...

1984 йили Халқлар дўстлиги санъат саройининг очилишига бағишланган концерт бўлди. Ёшгина бўла туриб «аждаҳо» санъаткорлар орасига мен ҳам тушиб қолгандим. Шулардан бири — Ботир Зокиров. Ўша пайтда Ботир аканинг соғлиғи яхши эмасди, шунинг учун ҳам тайёргарлик маш­ғулотларига кам келарди. Ҳатто, концертга ҳам зўрға келганди. ­Кейин билсам, у кишини реанимация бўлимидан дўхтирлар ­назоратида концерт учун олиб келишган экан. Мана буни фидойилик дейиш мумкин.

Ботир акадан нафақат санъат сирларини, айни чоғда одамийлик билан боғлиқ кўп нарсаларни ўргандим. Айниқса, у кишининг шунчалик машҳур бўлишига қарамасдан, содда ва камтарлиги мен учун ҳаёт сабоғи бўлди. Ботир ака тимсолида «Киши қанчалик юксак бўлса, шунчалик камтар бўлар экан», деган хулосага келганман.

Яна бир гап. Устозга бўлган ҳурматим ва меҳрим ифодаси сифатида «Қайдасан» деган қўшиғини Ўзбекистон халқ артисти ­Фарруҳ Зокиров билан биргаликда ижро этганмиз. Бундан жуда мамнунман.

Президентимизнинг буюк санъаткор таваллудининг 85 йиллигини ўтказиш тўғрисидаги қарорини эшитиб, бутун халқимиз қаторида мен ҳам қувондим, гапнинг очиғи, кўзимга ёш келди...

Саҳнани муқаддас, деб биларди

Равшан ЗОКИРОВ, Ботир Зокиров номидаги жамоат фонди директори:

— Нима учун Ботир ­Зокировнинг номи улуғ, асарлари умрбоқий? Унинг қўшиқлари ҳаммани мафтун этишининг сири нимада?

Бу улуғ санъаткорнинг нафақат укаси, балки унинг мероси тадқиқотчиси сифатида бу саволга жавоб топгандекман. У киши ўз олдига бирон мақсад қўйса, бунга жуда катта масъулият билан ёндашарди.

Ҳозир бир хил қўшиқчиларни эшитиб, сўзларни ҳис этмаётганлигини дарров илғаб оласиз. Ботир акам унақа эмасди. Айтилажак ашуладаги ҳар бир сўзни синчковлик билан ўрганарди. Бунинг учун қанчадан-қанча китоб ўқирди. Сўз мазмуни, юки ва ҳатто, талаффузини ўргангандан кейингина қўшиқни айтарди. Шунинг учун у кишининг қўшиқларини эшитганингизда, ҳар бир сўзнинг жони борлигини ҳис этиб турасиз. Улар Ботир ­Зокировнинг тилидан кўчиб, қалбингизга келиб жойла­шаётганлигини сезасиз.

Яна бир жиҳати шуки, ­Ботир акам сўзларнинг мазмунини яхши билгани учун ижро пайтида шунга мос равишда ролга кирарди: унинг қоши, кўзи, юзи, хуллас, ­бутун вужуди қўшиқдаги сўзларга мос ҳаракатланарди.

Табиийки, бутун вужуд билан қилинган бундай ижро ҳаммани ўзига мафтун этмасдан қолмасди.

Акам ўз ишига масъулият билан қарашдан ташқари, бошқаларни ҳам шунга ундарди. Бадиий раҳбар бўлиб ишлаган пайтларида ҳар бир ходимдан шуни ­талаб қилган. Масалан, қайсидир концертда бир бошловчи куракда турмайдиган, миллий менталитетимизга мос келмайдиган латифалардан айтиб қолади. Бундан қаттиқ ғазабланган акам: «Сен саҳнани ҳақорат қиляпсан», деб ҳайдаб юборади. Чунки у киши учун саҳна муқаддас жой эди. Тўғри, бундай латифаларни бошқа жойда айтишса, инсон сифатида кулган, керак бўлса, ўзлари ҳам айтган. Аммо саҳнада бундай ишга ҳеч қачон, ҳеч кимга йўл бермасди.

Бу даражага эришишининг яна бир сири мутолаада, деб биламан. Уйида уч-тўрт минг атрофида китоблари бўларди. Улар орасида жаҳон адабиёти, дунё тарихи ва маданиятига оидлари кўп эди. У халқимиз тарихини жуда яхши биларди. Она тилимизни шу қадар чуқур англардики, биз қойил қолардик. Шу боис чет эллик бир неча ёзувчиларнинг асарларини ўзбек тилига ўгирган. Ўзи ҳам шеър ва ҳикоялар ёзган. Бу иш фақат тилни, тарих ва адабиётни яхши билган кишининг қўлидан келади, бошқа одам ёзолмайди.

Уйимизга Ботир ака совчи бўлиб келган

Гавҳар ЗОКИРОВА, Ўзбекистон халқ артисти:

— Ботир Зокиров қўшиқларини йиғлаб эшитган пайтларим кўп бўлган, мактаб давридаям, институтга кирганимиздан кейин ҳам. Аммо Зокировлар оиласига келин бўлиб тушаман, деб хаёлимга ҳам келтирмаганман. Институтда ­Жамшид акам билан бирга ўқиганмиз. У кишиям худди акаси каби камтар, хокисор эди, машҳур ­хонанданинг укасиман, деб ­мақтаниш у ёқда турсин, бу ҳақда деярли ­гапирмасди.

Ботир акам билан биринчи марта учрашганимиз ғалати бўлган. Жамшид акам билан турмуш қуришга қарор қилган пайтимизда уйимизга Ботир ака совчи бўлиб келди, ана шунда у кишини илк бор кўрганман.

Ҳалиям эсимда, отам раҳматлига совчи келиши айтилгандию, аммо ким келиши уқтирилмаганди. Ботир акани кўриб, отам қаттиқ ҳаяжонланган. Шу ҳаяжон ва ҳайрат билан: «Вой, вой, уйга ким келди, Ботир Зокиров келдими? Ботиржон, ўзингизмисиз, ростдан ҳам ўзингизми?», деганлари ҳалиям ёдимда.

Ботир ака кулиб туриб: «Ассалому алайкум, Акмал ака!», деди. Бундан отамнинг ҳаяжони янаям ошди: «Менинг исмимниям биласизми, исмимни ким айтди сизга?», деди.

Ботир ака: «Албатта, биламан, Гавҳар деган қизингиз борлигиниям биламан», деди.

Салом-аликдан кейин Ботир ака отамга: «Гавҳархон менинг укам билан бирга институтда ўқийди. Мен совчи бўлиб келдим», деди.

Отам: «Э, қизим актриса бўламан, деяптими?», деб янаям ҳаяжонланди.

Ботир акам: «Ҳа, шу, отам рози бўлмайди, деб беркитишган эди, бундан аёлингизнинг хабари бор. Жамшид деган яхши укам бор, булар иккиси оила қуришга аҳд қилишибди, мана, совчиликка, қулчиликка келдим», деди.

Отам ўшанда Карим Зокировдек бир одам билан қуда бўламанми, деб роса суйинганди...

Биз институтни тугатаётгандик. Шунда қайнотамнинг маслаҳати билан никоҳдан ўтадиган бўлдик. Чунки у пайтда битирувчиларни турли жойларга жўнатишарди. Никоҳдан ўтсак, бизни битта жойда қолдиради. Шу маслаҳат билан никоҳдан ўтдик. Навфал акам ташаббуси билан тўрт-бешта дугонам ҳамда яна бир неча киши иштирокида никоҳни нишонладик. Бир пайт Ботир акам кириб келди — оппоқ костюм-шимда эди. Бу пайт­да у киши афсонага айланиб бўлганди. Ана шундай одамнинг бизга айтган гапларини ҳаммамиз берилиб тинглаганмиз. Айниқса, у кишининг: «Сиз, иккингиз ҳаёт ва санъат йўлини бошлаяпсиз. Шу йўлда бир-бирингизни асранг. Санъатда халққа айтадиган гапларинг бўлсин. Мен, албатта, сизларни кузатаман ва ижодкор сифатида қўлимдан келганича маслаҳатларимни аямайман», дегани кечагидек эсимда.

Ботир акам шу гапига амал қилди. Бизнинг спектаклларимизга тез-тез бориб турарди. Шу билан бирга, кўнглимизни оғритмайдиган қилиб ўзининг маслаҳатларини берарди. Ёш санъаткор сифатида бундан хурсанд бўлардик ва янада ғайрат билан ишлардик.

Ботир Зокиров билан боғлиқ хотираларим янаям кўп. Булар шунчаки хотиралар эмас, аксинча, уларнинг ҳар бири бизга сабоқ бўлиб хизмат қилди. Шу боис мен ана шундай санъатни, инсонни ардоқлайдиган, эъзозлайдиган оила билан учраштиргани, шу хонадонга келин бўлишимни тақдир этгани учун Яратганга шукроналар айтаман.

Қўшиқларидаги ҳар бир сўз худди камон ўқи каби қалбингизга қадалади

Мансур ТОШМАТОВ, Ўзбекистон халқ артисти:

— Ботир акам билан 1976 йилда танишганман. Шундан кейин унинг вафотигача ижод ва ҳаёт йўлимиз кўпинча бирга кечди, десам, тўғри бўлади. Шу боис бу ­инсон билан боғлиқ ёрқин ­хотираларим жуда кўп.

Бир гал «Наво» вокал-чол­ғу ансамбли таркибида Москва шаҳрига ижодий сафарга бордик. Ҳаммамиз ҳаяжонда. Буни Ботир акамга айтгандик, у киши ярим ҳазил, ярим чин қилиб: «Мен шу ердаман-ку», деди. Тўғрида, Ботир Зокировдек хонандаси бор ансамбль мусиқачиларининг ҳаяжонланишга ҳаққи йўқ. Шу гапдан кейин ҳаммамиз ўзимизни тутиб олдик, муҳими, чиқишимиз зўр бўлди.

Ботир аканинг ҳамма қўшиғи айтилиши билан хит даражасига чиққан. Баъзан шу ҳақида ўйлайман: қандай қилиб қўшиқлари бирданига мухлислар қалбига етиб борган, уларнинг меҳрини қозонган? Улуғ санъаткор ёнида кўп бўлган одам сифатида бунинг жавобини топганман. Машҳур қўшиқларидан бири — «Раъно»ни олиб кўрайлик.

Барнолар ичра барно,

Раъно,

Гулмисан, гулёрмисан.

Ошиққа дилдормисан,

Ҳамма гуллардан аъло,

Раъно...

Шеър содда, самимий сўзлардан тузилган. Ботир ака шу содда сўзларга сеҳр­ли мусиқа ва бетакрор овози билан қанот ба­ғишлаб юборган. Натижада бу қўшиқ қанот боғлаб кўкка учди ва бориб мухлислар қалбидан жой олди. Қўшиқни тинглаш асносида нафақат «Раъно» сўзида, балки барча сўзларда жон борлигини ҳис этиб турасиз. Чунки унинг қўшиқларидаги ҳар бир сўз худди камон ўқи каби келиб қалбингизга қадалаверади.

Ботир ака ҳар қанча машҳур бўлмасин, ижобий маънода биз буни ҳеч сезмаганмиз. Демоқчиманки, у киши шуҳрат чўққисига кўтарилган пайтда ҳам ҳеч қачон ўзини катта тутмаган, манмансирамаган, доимгидек камтар, камгап ва кези келганда, ҳазилкашлигича қолганди. Масалан, менинг ўзимга «Мансурий» деб ҳазиллашарди. Буни қачондан буён айта бошлагани унча эсимда йўқ. Аммо бир нарсани аниқ биламанки, машҳур бўлиб кетганидан кейин ҳам ҳар гал мени кўриши билан худди овозини итальян операчиларига ўхшатиб «Мансурий» дерди. Бундан ўзиям маза қилиб кулар, биз ҳам қўшилиб кулардик.

Бу буюк ижодкорнинг қўшиқларини ўша пайтда Магаданда ҳам, Узоқ Шарқда ҳам, Сахалинда ҳам, Санкт-Петербургда ҳам, Москвада ҳам, ҳатто, қатор хорижий давлатларда ҳам яхши билишар, яхши кўриб эшити­шарди.

Бугунги ёшларимиз ҳам бу улуғ санъаткор ҳақида билиши керак. Давлат раҳбарининг қарори шунинг учун ҳам аҳамиятли бўлдики, унда ёшларга хонанда меросини ўргатиш, шу орқали уларни Ватанга муҳаббатли қилиб тарбиялаш мақсадлари кўзда тутилган.

З. ХУДОЙШУКУРОВ тайёрлади.