Фото: AP

АҚШ президенти Дональд Трамп маъмурияти Украина ва Россияга тинчликка эришишнинг аниқ режасини тақдим этди, бироқ уни амалга ошириш учун ҳар икки томоннинг розилиги керак. Бу фикрларни АҚШ давлат котиби Марко Рубио Трамп ва Норвегия бош вазирининг Оқ уйда бўлиб ўтган учрашувида айтиб ўтди.

“Биз ҳамкорларимизга урушни тугатиш бўйича аниқ қадамлар таклиф қилдик. Можарога чек қўйиш мумкин, лекин ҳар икки давлат ҳам бизнинг ёндашувимизга “Ҳа” дейиши керак. Биз уларга йўл ва “марра”ни кўрсатдик – энди ҳаммаси уларнинг қарорига боғлиқ”, – дейди Давлат котиби.

Шу ўринда Рубио АҚШ маъмурияти ўзаро келишувга эришиш учун “барча ҳаракат”ни амалга оширишини таъкидлади.

“Бизнинг вазифамиз – томонлар таклиф қилинган шартларни ниҳоят қабул қилишини таъминлаш”, – дея қўшимча қилди у.

Давлат котиби, шунингдек, можарони ҳал қилиш бўйича янги музокаралар келгуси ҳафта охиригача режалаштирилаётганини айтди.

Трамп аввалроқ Россия Украина бўйича тинчлик битими тузишга тайёрлигини айтган эди. Шу ўринда Оқ уй раҳбари Украина президенти Владимир Зеленскийнинг позициясини асосий тўсиқ деб атади. Гап шундаки, дипломатик саъй-ҳаракатлар ва иттифоқчилар босимига қарамай, Киев Вашингтоннинг асосий таклифларини, жумладан Қримни Россиянинг бир қисми сифатида тан олиш эҳтимолини ҳам рад этди.

“Бу адолатдан эмас. Лекин тинчлик учун бу вақтинчалик ечим бўлиши мумкин” – Виталий Кличко

Киев мэри Виталий Кличконинг айтишича, Украина можарони ҳал қилиш учун тинчлик жараёнининг бир қисми сифатида ҳудудлардан воз кечиши керак.

“Сценарийлардан бири ҳудуддан воз кечиш. Бу адолатдан эмас. Лекин тинчлик учун бу вақтинчалик ечим бўлиши мумкин”, – деди у.

Кличконинг сўзларига кўра, Зеленский ҳозирги шароитда шундай қарор қабул қилишга мажбур бўлади.

Шу йилнинг 24 апрель куни “The New York Times” газетаси Киев ҳудудий муросага келиши кераклигини ёзди. “Financial Times” нашри ҳам Украинанинг Европадаги иттифоқчилари Киевни ҳудудий ён босишга кўндиришга уринаётганини қайд этди. Нашр манбасига кўра, Буюк Британия, Германия ва Франция Қўшма Штатлар Украинадаги вазиятни тинч йўл билан ҳал қилиш бўйича музокаралардан чиқиб кетиши мумкинлигидан хавотирда. Шу муносабат билан Лондон, Берлин ва Париж Киев билан муроса топишга уриниб, Украина раҳбариятини музокараларнинг якуний босқичида бир қатор ҳудудлардан воз кечиш зарурлигига ишонтирмоқда.

Олдинроқ, АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс, агар таклифларига ижобий жавоб олмаса, Вашингтон музокаралар жараёнидан чиқиб кетиши билан таҳдид қилди.

“Биз ҳар икки томон – Россия ва Украинага жуда аниқ таклифни илгари сурдик ва улар ё “Ҳа” дейишлари ёки АҚШнинг бу жараёндан чиқиши вақти келди”, – деганди у.

АҚШнинг тинчлик режаси қандай?

Аввалроқ, Буюк Британиянинг “The Telegraph” нашри АҚШнинг Украина учун етти банддан иборат тинчлик режаси ҳақида ёзганди. Манбага кўра, дастлабки икки банд зудлик билан ўт очишни тўхтатиш ва Москва ва Киев ўртасида тўғридан-тўғри музокараларни бошлашни ўз ичига олади. Учинчи бандда Украинанинг Европа Иттифоқига қўшилиш имкониятини сақлаб қолган ҳолда НАТОга аъзо бўлишдан бош тортиши қайд этилган.

Тўртинчи ва бешинчи бандлар ҳудудий масалаларга тегишли. Нашрнинг ёзишича, АҚШ Россиянинг Қрим устидан суверенитетини тан олишга, 2022 йилда Россия таркибига кирган тўртта ҳудудни (Херсон, Запорожье вилоятлари, Донецк Халқ Республикаси, Луганск Халқ Республикаси) амалда Россия Федерацияси назорати остидаги деб тан олишга тайёр.

Олтинчи банд АҚШ ва Украина ўртасида ресурс шартномасини имзолашни ўз ичига олади. Еттинчи бандда Москва ва Вашингтон ўртасида янги муносабатлар ўрнатиш, энергетика соҳасида ҳамкорлик ва Америка санкцияларининг барчаси бекор қилиниши мумкинлиги кўзда тутилган. Режада Запорижье атом электр станциясини АҚШ назоратига ўтказиш таклифи ҳам мавжуд.

Нашрнинг таъкидлашича, бунинг эвазига Украина Европадан хавфсизлик кафолатлари, товон пули ва реконструкция учун ёрдам олади ва Россия Харков вилоятининг Россия Қуролли кучлари томонидан босиб олинган қисмини тарк этади.

Зеленский Қримни бермоқчи эмас

Владимир Зеленскийнинг айтишича, Украина ўз ҳамкорлари таклиф қилган ҳамма нарсани қилишга тайёр, бироқ ўз конституциясига зид ҳаракатларни амалга оширмайди.

У шу ўринда ҳозирда Россияга Ғарб томонидан босимни “кўрмаётганини” қўшимча қилди.

Украина етакчисининг айтишича, Киев Қримни Россиянинг бир қисмига айлантирадиган ҳеч қандай келишувни қабул қилмайди. Украина “Қримнинг босиб олиниши”ни тан олишдан қонуний равишда бош тортади, чунки бу мамлакат конституциясига зиддир.