Foto: Reuters

Shu yilning 24-mart, dushanba kuni Amerikaning “The Atlantic” jurnali bosh muharrir Jeffri Goldbergning AQSH rahbariyatini xavotirga solgan eksklyuziv maqolasini chop etdi. Unda yuqori martabali amaldorlar oʻrtasidagi Yamandagi husiylarga ehtimoliy hujum haqidagi maxfiy muzokaralar mazmuni oshkor qilingan.

Oddiy oʻquvchi nuqtayi nazaridan, material shunchalik ishonchli koʻrinadiki, ish suhbatidagi yozishmalarning haqiqiyligiga shubha yoʻq. Biroq, Oq uy bunday muhim masalalarni messenjerda muhokama qilish imkoniyatini tezda inkor etdi. Jurnalist suhbatga qanday qoʻshilgan edi va siyosatchilar aynan nimani muhokama qilgandi.

AQSH prezidenti maʼmuriyatining yuqori martabali aʼzolari bilan koʻp marta uchrashgan Jeffri Goldberg uchun bu voqea butunlay kutilmagan boʻldi.

Jurnalistning soʻzlariga koʻra, 11-mart kuni u “Signal” messenjeridagi yopiq guruhga qoʻshilish soʻrovini olgan. Unga bu soʻrov Donald Trampning milliy xavfsizlik boʻyicha maslahatchisi Mayk Uoltsdan kelgandi. Ikki kundan soʻng jurnalist husiylarga oid yopiq guruhda edi.

Unga yuborilgan taklifnomaga quyidagi xabar ilova qilingan: Mayk Uolts: “Biz keyingi 72 soat ichida husiylarga qarshi harakatlarni muvofiqlashtirish uchun guruh yaratmoqdamiz. Mening oʻrinbosarim Aleks Vong bugun ertalab yigʻilishda qabul qilingan qarorlar asosida oʻrinbosar yoki ijroiya darajasida “yoʻlbarslar” guruhini yigʻmoqda va bugun kechqurun ularni joʻnatadi. Iltimos, bizga jamoangizdan keyingi bir necha kun va dam olish kunlarida faoliyatimizni muvofiqlashtira oladigan eng yaxshi odamni taqdim eting. Rahmat”.

Jeffri Goldberg dastlab bu hazil yoki hatto firibgarlik deb oʻylagan. Xabar maslahatchining yordamchilaridan emas, shaxsan undan kelgani juda gʻalati tuyuldi. Va jurnalistni AQSH harbiy strategiyasi muhokama qilinadigan yopiq suhbatga shunchaki taklif qilishini tasavvur qilish qiyin.

“Men u bilan oʻtmishda uchrashganman va u menga murojaat qilishi gʻalati tuyulmagan boʻlsa-da, Tramp maʼmuriyatining jurnalistlar bilan keskin munosabatlarini hisobga olsak, bu biroz gʻayrioddiy deb oʻyladim” — deydi “The Atlantic” Jeffri Goldberg.

Shunga qaramay, jurnalist kutilmagan omaddan foydalanishga qaror qildi va nima boʻlayotganini kuzatishda davom etdi. Guruh aʼzolarini tanishtirishdan boshlab, haqiqatan ham koʻrish kerak boʻlgan narsa bor edi.

Suhbatda Mayk Uoltsning oʻzidan tashqari, Mudofaa vaziri Pit Xegset, Markaziy razvedka boshqarmasi direktori Jon Ratkliff va hattoki vitse-prezident Jey Di Vens ham bor edi.

Bundan tashqari, ishtirokchilar orasida Davlat kotibi Marko Rubio, Milliy razvedka direktori Tulsi Gabbard va boshqa muhim maʼmuriyat vakillariga mos keladigan bosh harflari boʻlgan foydalanuvchilar ham bor edi.

Jeffri Goldbergning soʻzlariga koʻra, guruh Qizil dengiz orqali savdoga toʻsqinlik qilayotgan Yaman husiylariga qarshi zarbalarni muhokama qilish uchun tuzilgan. Ushbu mavzu atrofida siyosatchilar oʻrtasida “maftunkor siyosiy munozara” avj oldi.

Yozuvlar 14-mart kuni ertalab boshlangan. Rasmiy salomlashishdan soʻng birinchi boʻlib Jey Di Vens laqabli foydalanuvchi harbiy amaliyot boʻyicha oʻz pozitsiyasini bildirdi.

Jey Di Vens: “Menimcha, biz xato qilyapmiz. Amerika savdosining 3 foizi Suvaysh kanali orqali oʻtadi. Yevropa savdosining 40 foizi u (Qizil dengiz — tahr.) orqali oʻtadi. Jamiyatning bu qadam zarurligini tushunmaslik xavfi bor. Prezident bu uning Yevropa haqidagi bayonotiga qanchalik zid ekanini anglab yetganiga amin emasman. Neft narxining oʻrtacha yoki kuchli sakrashini koʻrish xavfi bor”.

Ammo keyin “vitse-prezident” operatsiyani kechiktirishga uringan boʻlsa-da, boshqalarning qarorini qabul qilishga tayyorligini tan oladi.

Jey Di Vens: “Men jamoaviy konsensusni qoʻllab-quvvatlashga va tashvishlarimni oʻzimga saqlashga tayyorman. Ammo uni bir oyga kechiktirish uchun kuchli dalil bor. Biz tushuntirish ishlarini olib borishimiz, bu nima uchun muhimligini koʻrsatishimiz, iqtisoddagi ishlar qanday ketayotganiga qarashimiz kerak va hokazo”.

Pit Xegset Jey Di Vens bilan bahsga kirishdi.

Pit Xegset: “Vitse-prezident, men sizning xavotirlaringizni tushunaman va toʻliq qoʻllab-quvvatlayman. Muhim fikrlar mavjud, ularning aksariyatini oldindan aytish qiyin (iqtisod, Ukrainadagi tinchlik, Gʻazo va boshqalar). Ammo bir necha hafta yoki bir oy kutish vaziyatni tubdan oʻzgartirmaydi. Kutish bilan bogʻliq ikkita bevosita xavf mavjud: 1) maʼlumotlar sizib chiqadi va biz qatʼiyatsiz koʻrinamiz; 2) Isroil birinchi navbatda harakat qiladi (yoki Gʻazoda sulh buziladi) va biz oʻz shartlarimiz boʻyicha operatsiya boshlay olmaymiz”.

Uni Mayk Uolts laqabli foydalanuvchi qoʻllab-quvvatladi va u ham savdo yoʻlining muhimligi va Yevropa davlatlarining operatsiyani amalga oshirish imkoniyatlari cheklanganligini taʼkidladi.

Mayk Uolts: “Hozir yoki bir necha hafta ichida sodir boʻladimi, bu dengiz yoʻllarini qayta ochish Qoʻshma Shtatlarga bogʻliq. Prezidentning topshirigʻiga koʻra, biz Mudofaa vazirligi va Davlat departamenti bilan bu bilan bogʻliq xarajatlarni qanday hisoblab chiqish va yevropaliklarga yetkazishni aniqlash ustida ishlayapmiz”.

Oxir-oqibat vitse-prezident bu dalillarga rozi boʻldi va Pit Xegsetning xabarlariga javob berdi. Shu bilan birga, Jey Di Vens har qanday holatda ham Saudiya Arabistonidagi neft inshootlariga taʼsir koʻrsatishi mumkin boʻlgan xatarlarni minimallashtirish zarurligini taʼkidladi.

Jey Di Vens: “Agar buni qilishimiz kerak deb hisoblasangiz, davom eting”.

Pit Xegset: “Vitse-prezident, men Yevropani “erkin yuklamasi”dan nafratlanishingizga toʻliq qoʻshilaman. Bu PATOLOGIK. Ammo Mayk [Uolts] haq. Biz sayyoramizda buni qila oladigan yagona odamlarmiz (...). Bu vaqt masalasi. Prezidentning yuk tashishni qayta tiklash boʻyicha koʻrsatmasidan kelib chiqqan holda, hozir toʻgʻri vaqt, deb oʻylayman. Men buni hozir qilishimiz kerak deb oʻylayman, ammo AQSH prezidenti [Donald Tramp] qaror qabul qilish uchun hali 24 soati bor.

Pit Xegsetni S.M. laqabli, ilgari jim boʻlgan foydalanuvchi qoʻllab-quvvatlagan. Jeffri Goldberg, bu AQSH prezidentining ichki xavfsizlik boʻyicha maslahatchisi Stiven Miller boʻlishi mumkin, deb hisoblaydi.

S. M. [Stiven Miller]: “Men tushunimcha prezident bu masalada xayrihox edi: yashil chiroq. Lekin biz tez orada Misr va Yevropaga evaziga nima kutayotganimizni tushuntiramiz. Shuningdek, biz ushbu talabning bajarilishini qanday taʼminlashni tushunishimiz kerak. Misol uchun, Yevropa toʻlamasa, nima boʻladi? Agar AQSH katta xarajat evaziga navigatsiya erkinligini tiklashda muvaffaqiyat qozonsa, buning evaziga qandaydir iqtisodiy foyda olish kerak”.

Pit Xegset: “Roziman”.

Bu husiylarga qarshi zarba berish maqsadga muvofiqligi haqidagi muhokamani tugatdi.

Guruhdagi yangi xabarlar ertasi kuni, 15-mart kuni Donald Tramp Yamanda guruhga qarshi harbiy operatsiya boshlanganini eʼlon qilganidan soʻng paydo boʻldi.

Jeffri Goldberg yozganidek, Pit Xegset chatda hujum qanday sodir boʻlganini batafsil tasvirlab berdi.

Biroq jurnalist yozishmalarning bu qismini eʼlon qilmagan va bu maʼlumotlar “Amerika harbiylari va razvedka xodimlariga zarar etkazish uchun ishlatilishi mumkinligini” taʼkidlagan.

Pit Xegsetning xabarlariga faqat Jey Di Vens javob berdi.

“Men gʻalaba uchun ibodat qilaman” — deya yozgan AQSH vitse-prezidenti Jey Di Vens.

Yana ikki foydalanuvchi bu izohga duo emoji bilan javob berdi.

Operatsiya boshlanganidan keyin guruh aʼzolari bir-birlarini muvaffaqiyat bilan tabrikladilar.

“The Atlantic” yozishmalarni eʼlon qilgandan soʻng, Donald Tramp jamoasi aʼzolari bunday ish suhbati mavjudligini tezda inkor etishdi.

Maʼlumotlar sizishidagi asosiy shaxs Pit Xegsetning aytishicha, mamlakat rahbariyatidan hech kim “Signal” orqali urush rejalari bilan SMS yubora olmagan. Shuningdek, u maqola muallifini “aldamchi va obroʻsi baland” jurnalist deb atagan.

Xuddi shunday bayonotlarni Donald Trampning boshqa sheriklari ham qilishgan. Vaziyatni sharhlar ekan, prezidentning oʻzi toʻgʻridan-toʻgʻri “The Atlantic” unga mutlaqo nomaʼlum ekanligini aytdi, chunki bu nashr “allaqachon biznesdan chiqmoqda”. Ilon Mask yanada qattiqroq gapirdi.

“Murdani yashirish uchun eng yaxshi joy — “The Atlantic” jurnalining ikkinchi sahifasi, chunki u erga hech kim qaramaydi”, — dedi milliarder, AQSH Hukumati samaradorligi boʻlimi boshligʻi.

Biroq, bir muncha vaqt oʻtgach, rasmiylar nihoyat maʼlumotlar sizib chiqqanini tan oldi. Oq uy Milliy xavfsizlik kengashi matbuot kotibi Brayan Xyuzning aytishicha, Jeffri Goldbergning maxfiy muzokaralar haqidagi maʼlumotlari “haqiqiy koʻrinadi”.

Shundan soʻng, Mayk Uoltsning pozitsiyasi xavf ostida edi. U jurnalistni maxfiy suhbatga qoʻshgani uchun masʼul deb hisoblangan, deb yozadi “Politico” hukumatdagi manbalarga tayanib.

“Chatda kim borligini tekshirmaslik beparvolik edi. “Signal”da bu suhbatni oʻtkazish beparvolik edi. Siz milliy xavfsizlik boʻyicha maslahatchi sifatida beparvo boʻla olmaysiz”, dedi “Politico” nashriga anonimlik sharti bilan AQSHning yuqori martabali amaldori.

Ommaviy axborot vositalari Mayk Uoltsning isteʼfoga chiqishi mumkinligini muhokama qila boshladi, ammo bu sodir boʻlmasligi mumkin. Mutaxassislarning fikricha, Donald Tramp oʻz jamoasiga ishonishda davom etadi va ularning sodiqligiga ishonadi.

“Oq uyda hamma bitasi kelishadi: Mayk Uolts xudo urgan ahmoq” — deydi AQSHning yuqori martabali mulozimlaridan biri “Politico” nashriga ismini oshkor qilmaslik sharti bilan.