Foto: Reuters

Shu yilning 18-fevral kuni Rossiya va AQSH delegatsiyalari soʻnggi uch yil ichida birinchi marta Ukrainadagi mojaro boʻyicha toʻlaqonli muzokaralar oʻtkazdi. Saudiya Arabistoni poytaxti Ar-Riyodda boʻlib oʻtgan toʻrt yarim soatlik uchrashuvda tomonlar ikki tomonlama munosabatlarni normallashtirish, prezidentlar Vladimir Putin va Donald Tramp oʻrtasidagi muzokaralarga tayyorgarlik koʻrishni muhokama qildi va kelajakda xalqaro maydonda bir-birining manfaatlarini hisobga olishga kelishib oldi. Rossiya va AQSH delegatsiyalari oʻrtasidagi uchrashuv qanday oʻtdi? Yakunda tomonlar nimalar boʻyicha kelishib oldi? Quyida shu xususda.

Uchrashuv qanday oʻtdi?

Muzokaralarda Rossiya tomonidan Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov va prezidentning xalqaro masalalar boʻyicha yordamchisi Yuriy Ushakov, AQSH tomonidan davlat kotibi Marko Rubio, Donald Tramning milliy xavfsizlik boʻyicha maslahatchisi Mayk Vals va Yaqin Sharq boʻyicha maxsus vakili Stiv Vitkoff ishtirok etdi. Uchrashuvda Rossiya toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar jamgʻarmasi rahbari Kirill Dmitriyev ham qatnashdi. Saudiya Arabistoni vakillari vositachi sifatida muloqotda hozir boʻldi.

Rossiya tashqi ishlar vaziri oʻrinbosari Aleksandr Grushkoning aniqlik kiritishicha, uchrashuv faqat Rossiya va AQSH oʻrtasida boʻlib oʻtgan va unda Yevropa Ittifoqi mamlakatlari ishtirok etmagan.

“Yevropa siyosatining butun maqsadi mojaroning diplomatik yoʻl bilan tugashiga yoʻl qoʻymaslik, balki uni Rossiya ustidan toʻliq gʻalabaga qadar davom ettirish edi. Bu Yevropa Ittifoqi va Yevropa davlatlarining muzokaralardagi har qanday rolini istisno qiladi” — deydi Aleksandr Grushko.

Yuriy Ushakovning soʻzlariga koʻra, muzokaralar taxminan 4,5 soat davom etgan va ertalab va tushdan keyin boʻlgan sessiyalardan iborat boʻlgan. Shuningdek, ular oʻrtasida 15 daqiqalik tanaffus boʻlgani, bu vaqtda tomonlar ishchi tushlik qilgan. “The New York Times” gazetasining yozishicha, qisqa tanaffus saudiyalik vositachilar oʻqishi kerak boʻlgan peshin namozi bilan bogʻliq.

Rossiya tomoni muzokaralarni qanday baholadi?

Muzokaralar Rossiya tomonidan yuqori baholandi. Xususan, Yuriy Ushakov muloqot yaxshi oʻtganini taʼkidladi.

“Biz bir-birimizning manfaatlarimizni inobatga olishga kelishib oldik, lekin ayni paytda ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirishga yordam beramiz”, — deydi Yuriy Ushakov.

U, shuningdek, delegatsiyalar ikki tomonlama kun tartibidagi barcha masalalarni juda jiddiy muhokama qilganini taʼkidladi. Shu bilan birga, prezident yordamchisining qoʻshimcha qilishicha, ikki davlat bir-biriga yaqinlasha boshlagan boʻlsa-da, ular oʻrtasida yagona pozitsiya haqida gapirishga hali erta.

Rossiya toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiya jamgʻarmasi rahbari Dmitriyev ham vaziyatni xuddi shunday baholadi. Uning soʻzlariga koʻra, uchrashuv ijobiy oʻtdi va tomonlar buyuk davlatlar sifatida oʻzaro kelishuvga kelganini koʻrsatdi. Uning qoʻshimcha qilishicha, jahon tartibini shakllantirishning barcha asosiy masalalari boʻyicha muloqot qilish zarurati boʻyicha konsensusga erishilgan.

“Albatta, juda konstruktiv muloqot. Oldinda bizni juda, juda uzoq, jiddiy yoʻl kutib turibdi, lekin bu konstruktiv muhokamalar uchun juda ijobiy boshlanish: koʻplab aloqa nuqtalari, bizni bogʻlay oladigan ijobiy iqtisodiy loyihalar mavjudligini tushunish. Hammasi juda ijobiy”, — deydi Rossiya toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar fondi rahbari Kirill Dmitriyev.

Tomonlar Ukrainadagi mojaroga barham berish borasida nimaga kelishib oldilar?

AQSH Davlat departamenti matbuot kotibi Temmi Bryusning “Reuters” agentligiga maʼlum qilishicha, Sergey Lavrov va Marko Rubio Ukrainadagi mojaroga barham berish boʻyicha muzokaralarni boshlash uchun ishchi guruhlar tuzishga kelishib olgan. Ularning aytishicha, tinchlik “mustahkam, barqaror va barcha tomonlar uchun maqbul” boʻlishi kerak.

“Rubio va Lavrov Ukraina mojarosini imkon qadar tezroq tugatish boʻyicha ishlarni boshlash uchun yuqori darajadagi guruh muzokaralarini oʻtkazishga kelishib oldilar”, deydi Temmi Bryus.

Shu bilan birga, Marko Rubio tomonlar oʻrtasida Ukraina yoʻnalishida koʻplab toʻsiqlar borligini va har ikki tomon murosaga kelishiga toʻgʻri kelishini taʼkidladi.

“Ukrainadagi mojaroga barham berish murakkab va shiddatli diplomatiyani talab qiladi”, — deydi Marko Rubio.

“Fox News” xabariga koʻra, Rossiya va AQSH ham mojarolarni hal qilishning uch bosqichini oʻz ichiga olgan tinchlik rejasini taklif qilmoqchi. Bular: oʻt ochishni toʻxtatish, Ukrainada saylovlar oʻtkazish va yakuniy kelishuv imzolanishi. Taxminlarga koʻra, kelishuvning tuzilishi, albatta, Ukrainaning yangi prezidenti saylanishi ortidan boʻlishi kerak.

“Saudiya Arabistonidagi muzokaralarga yaqin boʻlgan koʻplab xorijiy diplomatik manbalarga koʻra, AQSH va Rossiya Ukrainadagi vaziyatni tartibga solishning uch bosqichli rejasini taklif qilmoqda. Unda oʻt ochishni toʻxtatish, Ukrainada saylovlar oʻtkazish, soʻngra yakuniy tinchlik bitimini imzolash kiradi”, deyiladi “Fox News” telekanali xabarida.

Ayni paytda bu maʼlumot tomonlar tomonidan tasdiqlanmagan. Ammo ommaviy axborot vositalarining xabarlariga koʻra, AQSH buni tez orada eʼlon qiladi.

Shunga oʻxshash loyiha Germaniyadagi hukmron partiya – “90-Alyans”/“Yashillar” partiyasidan Yevroparlament aʼzosi Sergey Lagodinskiy tomonidan muzokaralar chogʻida eʼlon qilindi. Uning soʻzlariga koʻra, Donald Trampning mojaroni hal qilish rejasiga saylovlar oʻtkazish va yangi prezident bilan tinchlik bitimini imzolash kiradi.

“Manbalarimga koʻra, Trampning Ukraina boʻyicha rejasi 3 bosqichdan iborat: oʻt ochishni toʻxtatish, Ukrainada saylovlar oʻtkazish va yakuniy tinchlik bitimini imzolash. Ayniqsa, saylovlar haqidagi fikr Trampning Putinga sovgʻasi”, deydi Sergey Lagodinskiy.

Biroq, keyinroq Sergey Lavrov va AQSH delegatsiyasi vakillarining soʻzlariga koʻra, Ukrainadagi mojaroni hal qilish boʻyicha goʻyoki uch bosqichli reja haqidagi barcha xabarlar soxta ekanligini aytdi.

Vladimir Putin va Donald Tramp qachon uchrashadi?

Yuriy Ushakovning soʻzlariga koʻra, tomonlar yaqin vaqt ichida prezidentlar oʻrtasida uchrashuv oʻtkazish uchun sharoit yaratish boʻyicha ish boshlaydi. Biroq, “Bloomberg” avvalroq xabar qilganidek, muzokaralar kelasi hafta boʻlib oʻtishi dargumon. Uchrashuvning aniq sanalari bevosita davlat rahbarlari tomonidan belgilanadi.

“Putin va Tramp uchrashuvining aniq sanasini aytish qiyin”, deydi Yuriy Ushakov.

Yana nimalar muhokama qilindi?

AQSH Davlat departamenti xabariga koʻra, Mark Rubio va Sergey Lavrov Rossiya va AQSHning umumiy geosiyosiy manfaatlariga oid masalalarda hamkorlik qilishga kelishib olgan.

Xuddi shu nuqtayi nazardan ular diplomatik vakolatxonalari faoliyatini normallashtirish uchun oʻzaro choralar koʻrishga vaʼda berishdi. Xususan, bu Moskva va Vashingtondagi elchixonalarda avvalgi xodimlar sonini tiklashni ham oʻz ichiga oladi.

Tomonlar munosabatlardagi “gij-gijlash xususiyati beruvchilarni” bartaraf etish uchun qandaydir maslahat mexanizmini yaratishga ham kelishib oldilar.

Bundan tashqari, “Reuters” agentligining xabar berishicha, delegatsiyalar Ukrainadagi mojaro bartaraf etilgandan soʻng darhol iqtisodiy va sarmoyaviy sohada, jumladan, energiya narxlari muammosi boʻyicha hamkorlik qilish zarurligini taʼkidlagan.

“Murosa haqida gapirishga hali erta, lekin tomonlar bir-birini tinglashni boshladi”, deydi Kirill Dmitriyev.

Yevropa va Ukraina uchrashuvga qanday munosabatda boʻldi?

Muzokaralar boshlanishidan oldin ham Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Rossiya — AQSH uchrashuvi natijalarini, hatto undan “soʻralsa ham” tan olmasligini aytdi. Shu bilan birga, muzokaralar davomida siyosatchi rasmiy tashrif bilan Ar-Riyodda ham boʻlgan.

“Mening tashrifimni bu muzokaralarga hech qanday aloqasi yoʻq. Vaholanki, Saudiya Arabistoniga kelganimda Janobi Oliylaridan muzokaralar mavzulari haqida nima bilishini soʻrayman”, — dedi u tashrif arafasida. Muzokaralar yakunida Vladimir Zelenskiy yana bir bor Rossiya va AQSH Ukraina ishtirokisiz Ukraina boʻyicha kelishuv tuza olmasligini aytdi.

Yevropa Ittifoqi vakillari hozircha Rossiya va Amerika delegatsiyalari oʻrtasidagi muzokaralarga munosabat bildirmagan.