5-avgust — Oʻzbekiston xalq yozuvchisi

Oʻtkir HOSHIMOV tavallud topgan kun

hikoya

Murodjon bugun tagʻin kech qoldi.

Nasiba deraza roʻparasidagi pastak yumshoq kresloda oʻtirar, oqshom tushib qolgan edi. Kelin tushgan uyning fayzi boshqacha boʻladi. Derazalardagi nafis darpardalar, oyoq ostidagi choʻgʻdek gilamlar, devorda ohista chiqillab turgan kattakon osma soat, naqshinkor arabi garnitur – hammasi bu xonadonda yaqinda toʻy boʻlganidan darak berib turardi. Narigi uyda qaynisi televizorni baqirtirib futbol koʻryapti. Hali qaynonasi egachisinikiga ketdi. Umuman, ularning xonadoni gavjum. Ammo Murodjon yonida boʻlmaganidan keyin Nasiba bari bir yolgʻiz…

Murodjon keyingi paytda aynidi. Avvallari ishdan chiqa solib uyga yugurardi. Yoʻq, keyinchalik tez-tez kechi-kadigan, baʼzan yarim kecha qilib keladigan odat chiqardi. Tagʻin topgan bahonasi bitta! Navbatchilik qilarmish. oʻlar endi, har kuni bitta odam navbatchilik qilaversa. “Navbatchilik bahona, diydor gʻanimat” boʻlmasin tagʻin.

Nasiba devordagi soatga qaradi. Toʻqqizdan oshibdi. Tashqarida qorongʻi quyuqlashib borar, allaqayerda qurbaqa qurillardi… Bir vaqtlar Murodjon ikkovlari bogʻlarda ataylab kun botishini kutib oʻtirishar, oqshom quyuqlashib ketganidan keyin oʻpishishardi.

Ularning tanishuvi gʻalati boʻldi. Nasiba bilim yurtining toʻrtinchi kursida oʻqirdi. Qishda shamollab qoldi. Bir-ikki kun parvo qilmay oʻqishga qatnab yuraverdi. Ammo kechasi toʻsatdan isitmasi koʻtarilib ketdi. Dadasi bilan oyisi qoʻrqib ketishdi. Qoʻshnining mashinasida kasalxonaga oborishdi. Oʻpkasi qattiq shamollagan ekan. Uni Murod Vohidovich degan doʻxtir davoladi. Nasiba ilgariyam betob boʻlgan, vrachlarga qaratgandi. Ammo mana shu baland boʻyli, qotmadan kelgan vrachning qoʻli badaniga tegishi bilan negadir qamchi yegan otdek seskanib ketdi. Narigi karavotda yotgan xotin uning holatini sezdi. Piqillab kulib yubordi. Doʻxtir zahargina ekan.

– Xotirjam boʻling, koʻzim uchib turgani yoʻq, – dedi qovogʻini solib. – Chuqur nafas oling…

Nasiba sogʻayib chiqib ketguncha ham Murod Vohidovich bilan tuzuk-quruq gaplashmadi. Ayniqsa, uning qosh-koʻzlari popukdek Marziya degan hamshira qiz bilan ochilib-sochilib gaplashib turganini bir-ikki koʻrganidan keyin oʻzini butunlay bepisand tutadigan boʻldi. Agar Dilfuzaning toʻyida yana uchrashib qolishmasa, balki unutib yuborgan boʻlarmidi…

Dilfuza Nasibaning jonajon oʻrtogʻi. Shu qiz turmushga chiqadigan boʻldi-yu, ZAGSdan oʻtish marosimiga Nasiba ham bordi. Toʻgʻrisi, dugonasining baxtiga juda havasi keldi. Umrida bunaqa tantanani koʻrmagan edi. Qiz tomon salkam yigirma kishi boʻlib borishdi. Kuyov tomondan ham ancha yigitlar keldi. ZAGS mudirasi kelin-kuyovni qutlab, nutq soʻzladi. Kuyov Dilfuzaga brilliant sirgʻa, oltin uzuk hadya qilganida hamma qarsak chalib yubordi. Nasiba kuyov tomondan kelgan yigitlar orasida turgan Murod Vohidovichni tashqariga chiqishganidan keyingina koʻrdi. Doim xalatda yurgani uchunmi Nasiba eʼtibor bermagan ekan. Bu gal yarashiqli kiyinib olgan, sochlarini silliq taragan, galstuk taqqan Murodjon uning koʻziga choʻgʻdek koʻrindi. Bosh silkib, salom berdi. Murodjon shu ondayoq uning yoniga keldi.

– Siz kelin tomonmisiz? – dedi uning qoʻlini ohista siqib. Nasiba indamay bosh silkidi. – Men kuyov tomonman. Demak, quda ekanmiz… – Murodjon kulib qoʻydi.

Yoʻq, u koʻp ham zahar emas ekan. Mashinada shahar aylanishganida ham, “Lazzat” kafesida oʻtirishganida ham Nasibaning koʻnglini ovlashga harakat qildi. Kafedan chiqishganida Murodjon jindek konyak ichib olgan edi. Hamma hamma bilan, u Nasiba bilan.

– Yaxshimi? – dedi Murodjon. Nasiba tushunmadi.

– Nima yaxshimi?

Murodjon kelin-kuyov tomonga imo qildi.

– Shunaqa dabdabalar yoqadimi sizga?

– Albatta! – Nasiba yelkasini qisdi. – Umrida bir marta boʻladigan toʻy…

– Menga yoqmaydi. – Murodjon jilmaygan koʻyi iltimos qildi: – Kuzatib qoʻysam maylimi? Bari bir, hozir hamma tarqab ketadi.

Nasiba indamadi…

Ular tez-tez koʻrishib turadigan boʻlishdi.

Bir kuni ikkovlari dalaga chiqishdi. Shunchaki aylanib kelish uchun. Shahar chetidagi xoʻjalikka qatnaydigan avtobusga oʻtirishdi-yu, halqa yoʻldan oʻtgandan keyin duch kelgan bekatda tushib qolishdi. Yoz quyoshi olis ufqda olovli bir tumanlik ichiga botib borardi, Murodjon quyoshga tikilgancha, chuqur oʻyga tolgan edi. Uning shu oʻtirishi Nasibaga nima uchundir gʻamgin koʻrinib ketdi.

– Nimani oʻylayapsiz? – dedi uning yelkasiga kaftini qoʻyib.

– Oʻylayotganim yoʻq. Orzu qilyapman, – dedi Murodjon botib borayotgan quyoshdan koʻz uzmay. – Toʻydan keyin ikkalamiz dengiz boʻyiga borsak. Mayli, qaysi dengiz boʻlsa ham… Oy chiqib turgan boʻlsa. Ikkalamiz qirgʻoqda shundoq oʻtirib, oydinda tovlanib turgan dengizni tomosha qilsak…

Nasibaning yuragi quvonchdan orziqib ketdi. Shirin jilmayib, uning yelkasiga bosh qoʻydi.

Keyinchalik u oʻsha – Murodjon aytgan manzarani koʻp oʻylaydigan boʻldi. Umrida dengizni koʻrmagan edi. Ammo endi shovullab turgan dengiz koʻz oʻngiga aniq keladigan boʻldi. Ana, tip-tiniq toʻlin oy nurida dengiz oynadek yaraqlab turibdi. Toʻlqinlar shovullab qirgʻoqqa uriladi. Dahshatli guvullab suron soladi. Ammo u qoʻrqmaydi. Uning yonida Murodjon bor. U Murodjonning koʻksiga boshini qoʻyib oʻtiradi. Murodjonning yuragi bir meʼyorda gurs-gurs uradi. Nasibani allalagandek boʻladi.

Turmushga chiqayotgan qizning orzusidek afsonaviy narsa boʻlmaydi. Nazarida, toʻy oʻtishi bilan oʻzga bir olamga kirib qoladigandek, xuddi bir sayyoradan boshqa sayyoraga uchib ketayotgandek tuyuladi. Nasibani ham shu olam asir etgandi. Agar oʻzi oyisiga shipshitib qoʻymaganida, Murodjon yuborgan sovchilar dadasiga yoqmasligi tayin edi. Avvalo, Murodjonning otasi yoʻqligi qiz tomonga unchalik maʼqul kelmadi. Qolaversa, Nasiba besh oʻgʻil orasida yolgʻiz edi. Dadasi qiziga oʻzgacha mehr qoʻygan. Koʻp yillardan buyon advokat boʻlib ishlaydi. Topganini bitta qizidan ayarmidi? Kuyov tomonning qoʻli qisqaroq ekan. Kuyov bir oʻzi ishlasa, tagʻin ukasi, singlisi boʻlsa… Nasiba bunisini ham oʻz zimmasiga oldi. Bir kuni gap orasida Murodjonning koʻnglini ogʻritmaydigan qilib qistirib ketdi:

– Dadamlar juda qiziqlar-da, Murodjon aka. Sen yolgʻiz qizimsan, deydilar. Mendan orzu-havaslari koʻp emish. Esingizdami, Dilfuzaning toʻyi zoʻr boʻluvdi-a?

Murodjon uni yupatdi:

– Koʻnglingiz toʻq boʻlsin. Uyaltirib qoʻymayman.

Chindan ham Nasibaning dadasi kuyov tomondan xursand boʻldi. Nasiba Dilfuzaga havas qilgan edi. Xuddi oʻshanday mashinada sayr qilishdi, xuddi oʻsha “Lazzat” kafesiga kirishdi. Chiqib kelishayotganida u Murodjonning qulogʻiga shipshidi.

– Yaxshimi?

– Nima? – dedi Murodjon.

– Mana shunaqa dabdabalar yoqadimi sizga?

Murodjon jilmayib, uning belidan quchdi.

– Qanaqa boʻlarkan! – dedi Nasiba barmogʻi bilan poʻpisa qilib.

Toʻy nihoyatda xushchaqchaq oʻtdi. Murodjon bilan birga ishlaydigan Islom aka degan pak-pakana odam bor ekan. Shu kishi tamadalikni ayniqsa bopladi. Shunaqa qiziq gaplar aytdiki, toʻyga oʻz-oʻzidan fayz qoʻnib, hammaning qulfi dili ochilib ketdi. Ammo Nasiba oʻzga olamga – sirli olamga kirib qolgani yoʻq. Hayot oʻz yoʻlida davom etardi. Murodjon har kuni ishga otlanadi. Nasiba nonushta tayyorlaydi, qoʻliga dazmollangan roʻmolcha tutadi, keyin qaynisi bilan qaynsinglisi maktabga ketadi. Undan keyin qaynonasining choy-nonini tayyorlab beradi-da, oʻzi ham ishga joʻnaydi. Kunlar xuddi muttasil aylanayotgan globusga oʻxshaydi. Har kuni oʻsha manzara…

Eng yomoni bu emas. Eng yomoni shuki, Murodjon aynidi. Nasiba buni darrov sezdi. Toʻydan keyin ikki hafta oʻtmay, navbatchi edim, deb kech keldi. Keyin haftada ikki martadan “navbatchilik” qiladigan boʻldi. Bora-bora kunora yarim kecha qilib keladigan odat chiqardi. Nasiba gapirsa, teskari qaraydi. “Ishim koʻp, nima qilay?” – deydi. Avvaliga Nasiba toʻy tashvishlari bilan charchagandir, deb oʻylagandi. Yoʻq, bu yerda bir sir bor. Murodjon birinchi marta navbatchilikni bahona qilgandayoq Nasibaning koʻz oʻngiga qilpanglab turgan Marziya kelgan, yuragi jizillab ketgan edi. Keyin shubhalari yanayam kuchaydi. Bir kuni qaynonasiga sekin gap ochgan edi, nasihat eshitdi: “Erkak kishi tirikchilik deb yuradi-da, bolam, yuragingizni keng qiling”, – deb yupatdi.

Tirikchilik emish. Nima yetishmaydi! Roʻzgʻori but boʻlsa, hamma narsa yetarli boʻlsa, tagʻin nima kerak? Yoʻq, boshqa gap bor. U kishi ayshini qilib yuradilar, Nasiba shoʻppayib uyda oʻtiradi. Mana hozir ham… Nima, yerdan chiqqanmi?!

Uning xoʻrligi keldi. Tagʻin dengiz emish. Oydin kechalar emish!

U oʻrnidan turib ketdi. Deraza oldiga keldi. Tashqari qorongʻi boʻlib ketgan, koʻchadan ora-chora mashinalar guvullab oʻtib qolardi. Nima qilsin? Uyiga borsinmi? Juda yaxshi boʻladi-da! Murodjon kelsaki, uyda Nasiba yoʻq. Ha, zir yugurib qolmas ekan-a! Oʻshanda biladi sayoq yurish qanaqa boʻlishini!

U beixtiyor toshoyna roʻparasiga keldi. Oynadan qiygʻoch qoshlari chimirilgan, surma tortilgan koʻzlarida ehtiros yashiringan tiniq chehrali qiz qarab turardi. U oʻzining aksiga oʻzi bir zum tikilib turdi-da, sochini chaqqon turmakladi. Qavib tikilgan neylon xalatini yechib, atlas koʻylak kiydi. Hozir ayni vaqti-da! Qaynonasi yoʻq, birov yoʻlini toʻsmaydi. U ayvonga oʻtib, hovliga tushdi. Ayvon peshtoqidagi lampochka yorugʻida hovlidagi atirgullar sokin, xayoliy tovlanib turardi.

U tez-tez yurib, darvoza oldiga keldi. Bu xonadondan bir umrga chiqib ketayotgandek, xoʻrsinib eshikni ochdi. Tashqariga chiqdi-yu, uyiga borolmasligini dafʼatan tushundi. Yoʻq, dadasi darrov sezadi. Bemahalda borganidan tushunadi. Toʻy aniq boʻlganida, oldiga oʻtqazib qoʻyib, loʻndagina qilib tushuntirgan edi. “Oʻzing xohlab qilyapsan shu ishni, bilib qoʻy, toʻydan keyin mayda-chuyda gaplarni koʻtarib keladigan boʻlsang, dilingni siyoh qilib qoʻyaman”.

Oʻsha soʻzlar qulogʻi ostida tagʻin jaranglagandek boʻldi-yu, bir zum toʻxtab qoldi. Lekin shu ondayoq boshqa bir fikrdan koʻngli yorishib ketdi. Ishxonasiga boradi! Qani koʻrsin-chi, qanaqa navbatchilik qilayotgan ekan Murod Vohidovich! Kim uni har kuni yarim kechagacha olib oʻtirar ekan. Boshliqlarimi yoki anovi koʻk koʻz Marziyami?

U duch kelgan mashinaga qoʻlini koʻtardi. Oppoq “Jiguli” ancha nariga oʻtib toʻxtadi.

– Beshinchi kasalxonaga! – dedi Nasiba orqa oʻrindiqqa oʻtirib.

Oʻrta yoshlardagi kishi bir zum ikkilanib turdi-da, indamay yoʻlga tushdi.

Nasiba bunaqa paytda kasalxonaga kirish qiyinligini bilardi. Yoʻl-yoʻlakay qorovulga nima bahona qilishni oʻylab bordi. Lekin uning omadi chopdimi, buyoqdan qorovulxonaga kirishi bilan u yoqdan “Tez yordam” mashinasi chirogʻini lopillatib kelib qoldi. Qorovul chol oqsoqlanib borib panjarali darvozani ochguncha, Nasiba lip etib ichkariga kirib oldi. Hatto kinolardagi singari chaqqonlik qilgani uchun quvonib ham qoʻydi. Ana, oʻsha birinchi qavat, terapiya boʻlimi. U oynaband eshikni ochib, yop-yorugʻ ayvonga kirdi. Vestibyul kimsasiz, chekka-chekkadagi skameykalar boʻsh edi. Nasiba yuragi gupillab urgancha toʻxtab qoldi. Hozir xuddi oʻsha Marziyaga duch kelsa nima boʻladi?

U endi yoʻlak tomon yurgan edi, oq xalat kiygan notanish qiz ichkaridan yugurib chiqdi.

– Kim kerak sizga? – dedi qoshini chimirib. – Hozir otboy boʻladi.

– Navbatchi vrachni chaqiring. – Nasiba ataylab Murodjonning otini aytmadi.

Hamshira qiz unga boshdan-oyoq yana bir qarab chiqdi-da, ichkari kirib ketdi. Nasiba xarchand bepar-vo boʻlishga urinmasin, yaxshi ish qilmaganini endi tushundi. Oʻzidan-oʻzi ijirgʻana boshladi. Nima keragi bor edi shu yoqqa kelib? Murodjon nega kelding desa, nimani bahona qiladi? Sizni sogʻinib keldim, deydimi?

Yoʻlakdagi eshiklardan biri sharaqlab ochildi. Nasiba shu yoqqa qarab pildirab kelayotgan oq xalatli pakana kishini koʻrib, esankirab qoldi. Bu – ularning toʻyida kosagullik qilgan xuddi oʻsha Islom aka edi.

U yaqin kelib salomlashdi.

– Ha, kelin? – dedi qandaydir quruq ohangda. – Kuyovni izlab kepsiz-da!

Nasiba juda hijolatli ahvolda qoldi.

– Shundoq oʻtib ketayotuvdim, – dedi ovozi zoʻrgʻa chiqib. – Murodjon akam, navbatchiman, degandilar.

– Murodjon akangiz navbatchi emas! – dedi Islom aka uning gapini boʻlib.

Nasiba yarq etib qaradi.

– Kecha… – dedi tutilib.

– Kechayam dejur boʻlganmas! – Islom aka tagʻin uning gapini kesdi. Nasibaga bu odamning gapidan koʻra, soʻzlash ohangi ogʻir botdi.

– Kechirasiz, – dedi kinoya bilan. – Boʻlmasa siz bilarsiz qayoqda yurishlarini?

– Bilaman! Xohlasangiz, oborishim mumkin.

– Mayli. Men ham bilib qoʻysam zarar qilmas.

– Hovliga chiqib turing. Men hozir… – Islom aka shunday dedi-yu, oʻzining pakanaligi uchun yer aybdordek qars-qurs yurgancha, ichkari kirib ketdi.

Nasiba hovliga tushdi. Qandaydir mavhum oʻylardan koʻngli boʻm-boʻsh boʻlib, sekin-sekin darvoza tomonga yura boshladi. Qiziq, bu nimasi? Nega bu odam u bilan bunaqa gaplashadi? Oʻtqazib qoʻygani bormi?

Uning orqasidan kelgan mashina gʻiyqillab toʻxtadi.

– Chiqing, kelin!

U Islom akaning ovozini tanib, burilib qaradi. Toʻrt-besh qadam narida sutrang tez yordam mashinasi toʻxtagan. Islom aka avtobus eshigini qiya ochib, boshini chiqarib turardi. Nasiba ikkilanib mashinaga chiqdi. Shu ondayoq dimogʻiga dori hidi urildi. Mashina oʻrtasiga oq choyshab yopilgan yigʻma karavot oʻrnatilgan ekan. Nasiba eshik oldidagi ixcham oʻrindiqqa oʻtirdi. Islom aka mashinaning narigi biqinidagi oʻrindiqqa choʻkdi.

– Qayoqqa boramiz oʻzi? – dedi Nasiba unga tezgina qarab olib.

– Oʻzingiz aytdingiz-ku! Murod Vohidovichning oldiga, – Islom aka shofyor oʻtirgan kabina tomonga engash-di. – Ketdik.

Shundagina Nasiba shofyor kabinasining devorida tuynukcha borligini koʻrdi.

Mashina bir silkindi-yu, shiddat bilan yurib ketdi.

U roʻparasidagi Islom akaga shubhalanib qarab qoʻydi. Islom aka oʻrindiq yonidagi tutqichni ushlagancha, koʻzini loʻq qilib oʻtirar, shiftdagi chiroqning xira yorugʻida yuzidagi ifodani payqash qiyin edi. Nasiba beixtiyor koʻzini olib qochdi. Derazadan tashqariga qaradi. Mashina chiroqlar marjoni lovillab yotgan koʻchadan yelib borardi. Ancha yurishdi. Islom aka hamon miq etmay oʻtirar, Nasiba uning oʻziga tikilib boratyoganini bilar, shuning uchun ataylab koʻchadan koʻz uzmasdi. Bir mahal shahar chekkasiga chiqib ketishayotganini koʻrdi-yu,xavotirga tushib qoldi. Ana, Qoʻyliq bozorining darvozasi. Naryogʻi dalalar… Ana, qop-qorongʻi dala yoʻliga burilishdi. Nasiba, yuragi gursillab urgancha, oʻrnidan turib ketdi.

– Menga qarang, qayoqqa ketyapmiz oʻzi? – dedi tahdid bilan. – Toʻxtating!

Xira chiroq yorugʻida Islom aka kinoyali kulib qoʻygandek boʻldi.

– Mana, yetdik… Hozir.

Mashina gʻiyqillab tormoz berdi. Nasiba eshik tutqichini siltab ochib yubordi. Shu ondayoq ichkariga toʻzon yopirilib kirdi. Yerga sakrab tushdi-yu, tuflisi toʻpigʻigacha tuproqqa botib ketdi. Islom aka eshikdan boshini chiqarib, qorongʻi boʻshliqqa qarab qichqirdi:

– Mashinani bir soatdan keyin yuboraman!

Mashina orqasi bilan tisarilib, bora-bora katta yoʻlga burildi.

Nasiba qop-qorongʻi zulmatda, tuproq koʻchaning qoq oʻrtasida garang boʻlganicha turib qoldi. Vahima ichi-da atrofga alangladi-yu, yigirma qadamcha naridagi chiroqqa koʻzi tushdi. Yongʻoq shohiga kattakon lampochka ilib qoʻyilgan, uning atrofida parvonalar muttasil aylanardi. Shundagina u yoʻlning oʻsha tomonida devori chala tiklangan yakkam-dukkam uylar borligini payqadi. Ular qorongʻida qandaydir sirli, vahimali tuyular-di. Nasiba lampochka ostida allakimning sharpasini koʻrdi. Boshiga qiyiqchani chambarak qilib bogʻlab olgan, maykachan odam bir qoʻlida gʻisht qolipni ushlagancha shu tomonga qarab turardi. U bir zum tikilib turdi-da, qichqirib yubordi:

– Nasi!

Nasiba erining tovushini taniy olmadi. Bu tovushda ham hayrat, ham qoʻrquvga oʻxshash ohang bor edi.

Murodjon qolipni yerga uloqtirgancha shu tomonga yugurdi. Oʻn qadamcha yugurgandan keyin qattiq hatladi. Nasiba oʻrtada ariq borligini endi idrok etdi.

Murodjon yugurib kelib, qoʻlini olgʻa choʻzdi. Chamasi, Nasibaning yelkasidan quchmoqchi boʻldi-yu, qoʻli loyligi uchun tegmadi. Nasiba erini hech qachon bunaqa ahvolda koʻrmagan edi. Qizil qiyiqcha bilan boshini bogʻlab olgan, eski maykali, pochasi qaytarilgan shimi loy, yalang oyoqlarida balchiq qotib qolgan edi.

– Tinchlikmi? – dedi Murodjon uning koʻziga tiki-lib. Keyin ancha xotirjam ovozda soʻradi: – Kim opkeldi? Islom akami?

Nasiba hamon haykaldek qotib turar, roʻparasidagi mana shu odam, loyga belangan mana shu kishi eri ekaniga – Murodjon akasi ekaniga hecham ishongisi kelmasdi.

Murodjon uning koʻnglida kechayotgan gaplarni payqadi.

– Yuring, – dedi qandaydir sokin ovozda. – Mashina bir soatdan keyin kelsa bitirib qoʻyay. Loyim qotib qoladi.

U Nasibani ergashtirib ariq ustiga oʻrnatilgan tax-ta “yakka choʻp”dan olib oʻtdi. Nasiba shuursiz bir tarz-da yongʻoq tagiga keldi. Daraxt shoxiga ilingan lampochka atrofida katta-kichik parvonalar hamon muttasil aylanardi. Maydoncha kaftdek tep-tekis boʻlib ketgan, nariroqda qurigan gʻishtlar devor qilib taxlab qoʻyilgan. Qator-qator qilib quyilgan xom gʻishtlar chiroq yorugʻida sovuq yaltirab turardi.

– Oz qoldi. – Murodjon bir chekkada turgan uyumdan kafti bilan qolipga qum sepdi. Keyin usta doirakashlardek qolipni aylantirib-aylantirib toʻkdi. Tez-tez yurgancha beriroqdagi gumbazdek loy oldiga keldi. Choʻnqayib oʻtirib oldi-da, loydan zuvala yasab, qolipga urdi. Qolipdan otilib chiqqan loy parchalari maykasiga, peshonasiga sachraganiga parvo qilmadi. Ortiqcha loyni sidirib tashladi-da, qolipni dast koʻtardi. Ikki yelkasining boʻyni bilan tutashgan yerida chuqurcha paydo boʻlib, yalang oyoq tovonlari bilan yerni gurs-gurs urgancha yugurgilab bordi-da, qolipni boyagi gʻishtlar safiga eltdi. Paq etgan tovush eshitildi. U qolipni koʻtargan edi, Gʻishtlar safiga yana toʻrttasi qoʻshildi.

Nasibaning tili endi kalimaga keldi:

– Tuzuk, bunaqa hunaringiz ham bor ekan.

Murodjon qolipni qumga qorar ekan, shu tomonga qarab jilmayib qoʻydi:

– Yigit kishiga qirq hunar ham oz… – Shunday dedi-yu, yana choʻnqayib, loy zuvala qila boshladi.

Nasiba maydoncha oʻrtasida hamon qaqqayib turarkan, birdan hammasini tushundi. U hali erini koʻrgandayoq nimanidir payqaganday boʻlgandi… Endi hammasining tagiga yetdi. Murodjon nima uchun oʻzgarib qolganini ham, nega har kuni “navbatchi” boʻlishini, nima uchun yarim kechada burnidan tortsa yiqilgudek boʻlib borishi-ni, hammasini tushundi. Nima uchun Islom aka oʻziga bunday muomala qilganini, nima uchun bu yerga olib kelib, bir ogʻiz soʻz aytmay tashlab ketganini… – Bu bilan nima demoqchi ekanligini – hammasini!

“Mana, kelinposhsha! Eringning ahvolini koʻrib qoʻy! Seni deb, sening orzu-havaslaring deb ering shu hunarni qilyapti”. Yoʻq, Islom aka buni aytgani yoʻq. Ammo…

Qandoq uyat! Qandoq sharmandalik! Xoʻsh, boʻlmasa nima qilsin? Oʻgʻirlik qilsinmi? Arzimas maosh bilan shoxona toʻy qilgan odam nima qilsin?

Orzu-havas emish! Umrida bir marta boʻladigan toʻy emish!

Nasiba boshi gʻuvullab borayotganini, koʻngli behuzur boʻlib ketayotganini his etar, qulogʻi ostida hamon qolipning ora-chora yerga paq-paq urilgani eshitilib turardi. Goʻyo yer yuzida shundan boshqa sado yoʻqdek, shundan boshqa ohang qurib qolgandek.

U oyoqlarini sudragudek boʻlib bordi-da, yongʻoqning gʻadir-budur tanasiga suyandi. Shunda shamol turdimi yo oʻzining shuuri tiniqlashdimi, yongʻoq shoxlarining sho-vullashi eshitila boshladi. U koʻzlarini yumdi. Negadir tasavvurida yana oʻsha dengiz shovullashi jonlandi. Oʻsha oydin kecha, oʻsha dengiz, oʻsha toʻlqinlar… Sohilda Murodjon bilan oʻtirishibdi.

Nasiba seskanib koʻzini ochdi. Yoʻq endi ular dengiz boʻyiga borishmaydi. Oydin kechada sohilda oʻtirishmaydi. Mabodo, borishganida ham, beadad dengiz sathida oy nuri yaraqlab turganida ham endi bu boshqa dengiz boʻladi. Oy ham boshqa boʻladi. Toʻlqinlar ham, hatto Murod akasi ham. Endi uning yuragi bir tekis gursillab urib, Nasibani allalamaydi.

Ular ancha narsaga ega boʻlishdi. Toʻy qilishdi, ota-onasi xohlaganicha, Nasiba istagancha orzu-havas koʻrishdi. Hammasini taomildagidek, “qars-badabang” qilishdi. Hammasini! Qiziq ustida bir narsani unutib qoldirishdi. Quyoshning oʻlchovi boʻladimi! Nurning vazni-chi? Baxtning tarozisi-chi? Dengiz emish. Oydin kechalar emish?! Ana, loyga qoʻshilib qolipga tushyapti. Qancha koʻp tushsa, qarzi shuncha kamayadi!

Nasibaning koʻzlaridan tirqirab yosh chiqib ketdi. U yongʻoqning gʻadir-budur tanasiga yuzini bosgancha, oʻkrab yubordi.

Bir mahal Murodjon loyli kafti bilan uning sochini silay boshladi.

– Nasi! Nima boʻldi sizga, Nasi? – dedi ovozi titrab. Nasiba keskin burildi-yu, erining loy yopishgan, zax anqib turgan yelkasiga boshini tashlagancha, unsiz yigʻlar edi.