Shu yilning 23-fevralida “Xalq soʻzi”ning rasmiy saytida eʼlon qilingan tanqidiy maqolada aytilgan kamchiliklarni bartaraf etish chogʻida Buxorodagi qadimiy qabrdan kitob qoldiqlari topilgan edi.

Arab yozuvidagi mazkur topilma tashqi taʼsirlar oqibatida konservatsiyaga muhtoj holga kelib qolgandi. Shu boisdan Buxoro davlat muzey-qoʻriqxonasi mutaxassislari ularni konservatsiyalash ishlarini olib bordilar. Shundan soʻng topilmalarning qanday kitoblar ekanligiga oydinlik kiritildi.

— Topilmalardan biri Qurʼoni karimning arab tilida taxminan XX asrning boshlarida Qozonda chop etilgan nusxasidir, — deydi muzey — qoʻriqxonaning hujjatlar boʻlimi ilmiy xodimi Ahtam Ahmedov. —Shuningdek, Qurʼoni karimning forscha tarjimasi bilan berilgan toshbosma nusxasi ham bor. U taxminan XIX asrning oxirlarida chop etilgan. Arab-fors tilida. Afsuski, Qurʼon nusxalarining birortasi ham toʻliq emas.

Yana bir kitob boʻlagi oʻqib koʻrilganida uning Rasululloh (s.a.v) ning xonadonlari, u kishining oʻgʻil-qizlari, kuyovlari va ular hayoti bilan bogʻliq maʼlumotlardan iborat ekani maʼlum boʻldi. Bir soʻz bilan aytganda, u islom tarixiga doir qoʻlyozma manbadir. Oʻzbek tilida nazmiy-sheʼriy usulda yozilgan.

Topilmalar orasidagi tarixiy hujjat «Shajarai toyyiba», yaʼni Rasululloh (sallollohu alayhi vasallam)ning avlodlari sayyidlar haqidadir. Hujjatda sayyidlarni hurmat qilish, eʼzozlashning fazilatlari, ularni haqorat qilmaslik, kamsitmaslik kerakligi haqidagi mulohazalar Movarounnahr, xususan, Buxoro ulamolarining moʻtabar fikxiy asarlari asosida bayon etilgan. Quyida shu hujjatdagi arabiy va forsiy matndan qilingan tarjimaning diqqatga molik qismini eʼtiboringizga havola etamiz: «Abul Fazl Buxoriy faxrul aimma unvoniga sazovor boʻlgan imomdan rivoyat qilib: Rasululloh (s.a.v.)ning avlodlari insonlar orasidagi oʻziga xos xususiyatlari bilan bilinadilar, yaʼni ularning sayyidliklari ulardagi maʼlum alomatlar, belgilar orqali maʼlum boʻladi, dedi. Imom ularga:

Birinchi alomat: Insonlar bilan oʻzaro munosabatda goʻzal xulq bilan muomala qiladilar.

Ikkinchi alomat: Insonlarning ayblarini yashiradilar.

Uchinchi alomat: Insonlarga nafrat, gʻazab qilishdan oʻzlarini tiyadilar.

Toʻrtinchi alomat: Insonlarni kechiruvchi boʻladilar.

Beshinchi alomat: ...Nopok, shaʼriyatga zid ishlarni qiluvchilardan ham boʻlmaydilar, dedilar.

Agar Rasululloh s.a.v. avlodlari yomon xulq sohiblari boʻlsa edi, ularning rasulullohga nisbati yaʼni aloqadorligi durust boʻlmasligiga ulamolar ijmo qilishgan yaʼni yakdillik bilan bir qarorga kelishgan.

Shuningdek, kimki birovlarning ayblarini oshkor qilsa yoki birovlarga zoʻravonlik qilsa yoinki nafratu gʻazab qilib qalbiga ozor yetkazsa va harom ishlarni qiluvchilardan boʻlsa fikxiy ulamolarning yakdillik bilan qabul qilingan qarorlari asosida yuqoridagi salbiy nuqsonlar sohiblarini Rasululloh s.a.v. ga aloqadorligi durust boʻlmaydi yaʼni ular sayyidlardan emas deyiladi. Shuningdek, yolgʻonchilik, gʻiybat, tuhmatu boʻhton, chaqimchilik mana bularning barchasi Rasululloh s.a.v. avlodlarining sifatlaridan emas... Kimda yuqorida tilga olingan nuqsonlar mavjud boʻlsa, uni Rasululloh s.a.v. ga aloqadorligi durust boʻlmaydi.

Imom aytdilar: Bu masʼalalarni Rasululloh s.a.v .ning ummati boʻlgan kishilar bilishi vojib(shart)dir. ...

Sayyidlarning alomatlari haqida Shamsul aimma Saraxsiyning “Muhit” asarida naql qilinadi: Rasululloh s.a.v.ning avlodlari olti narsa bilan bilinadi (maʼlum boʻladi).

Birinchisi: Bilim bilan.Ikkinchisi: Hilm-yumshoq tabiatlilik bilan.Uchinchisi: Shijoatlilik bilan.Toʻrtinchisi: Saxovati bilan.Beshinchisi: Taqvo-Allohdan qoʻrqishligi bilan.Oltinchisi: Faqirligi bilan.

Bu shajarai toyyiba zulhijja oyida Ali (r.a) oila (zurriyot) laridan eng haqir inson Sayyid Sabohiddin Taqiy tomonidan tahrir etilgan.

Harki xonad duoi taʼma doram
Ze, onki man bandai gunohkoram

Mazmuni:

Ushbuni oʻqigan har bir kishidan duo umid qilib qolaman,
Chunki men gunohkor bandaman.

Eng zaif va bandalarning eng tubani Mir Sabohiddin qoʻli bilan 1305, hijriy 1888-yilda koʻchirildi».

— Fondimizda minglab tarixiy ahamiyatga ega hujjatlar mavjud, — deydi oʻz soʻzining yakunida Ahtam Ahmedov. — Ammo bunday hujjat nusxasi mavjud emas edi. Bu esa fondimizning yana bir muhim manba bilan boyiganidan dalolat beradi.

Istam IBROHIMOV,
(“Xalq soʻzi”)