Foto: Коммерсантъ

AQSH Senati Rossiyaga, jumladan, uning “soya floti”ga qarshi “sanksiyalarni sezilarli darajada kengaytirish”ga qaratilgan yangi qonun loyihasini taqdim etadi. Bu haqda “Financial Times” oʻz manbalariga tayanib xabar bermoqda.

“Bu kemalar va ular yordam beradigan neft savdosi AQSH va Yevropa xavfsizligiga bevosita tahdid soladi va ular toʻxtatiladi”, — deydi demokratik senator Jan Shaxin

Biroq kongressmen oʻz daʼvolarini tasdiqlovchi hech qanday dalil keltirmadi. Qonun loyihasi, shuningdek, Senatning tashqi aloqalar qoʻmitasida Shahin bilan birga ishlaydigan respublikachi Jim Rish tomonidan ilgari surilgan.

Tashabbusni Ukrainaga yordam berishning ashaddiy tarafdorlaridan biri, respublikachi senator Lindsi Grem va Senat razvedka qoʻmitasi raisi Tom Kotton qoʻllab-quvvatladi. Cheklovlar Rossiyaning “soya floti”dan tashqari suyultirilgan gaz loyihalariga ham taʼsir qilishi kutilmoqda.

Yevropa komissiyasi avvalroq Rossiyaga qarshi 19-sanksiya paketini qabul qilgan edi.

Yangi sanksiyalarning mohiyati nimada?
Nashr xabariga koʻra, yangi sanksiyalardan asosiy maqsad Ukrainada davom etayotgan mojaro tufayli Rossiyani neft daromadlaridan mahrum qilishdir. Qonun loyihasi tashabbuskorlarining taʼkidlashicha, bu “soya floti” faoliyati tufayli rivojlanayotgan mamlakat harbiy-sanoat kompleksiga taʼsir koʻrsatmoqda. Xoʻsh, Rossiyaning “soya floti” oʻzi nima? Bu atama sanksiyalangan davlat tomonidan samarali nazorat qilinadigan va joriy qilingan iqtisodiy cheklovlarni chetlab oʻtib, neft mahsulotlari va energiya resurslarini yetkazib berishga yordam beradigan tankerlar uchun ishlatiladi.

Bu atama birinchi marta 2019-yilda Venesuela va Eron tomonidan AQSHning sanksiyalar bosimini chetlab oʻtib, dengiz orqali neft tashish uchun qoʻllanilgan murakkab sxemalarni tasvirlash uchun paydo boʻlgan. “Soya floti” sanksiyalarni qoʻllashni chalkashtirib yuborish uchun turli xil taktikalarni qoʻllaydi, deb ishoniladi. Bunga “qulaylik bayroqlari”dan foydalanish, kema nomlarini oʻzgartirish va yukni bir kemadan boshqasiga tezda oʻtkazish kiradi.

Gʻarb davlatlariga koʻra, Rossiya oʻrnatilgan cheklovlarni muvaffaqiyatli chetlab oʻtuvchi oʻzining “soya floti”ni shakllantirgan. Uning qoʻllanilishi joriy etilgan “neft narxini cheklash”ni chetlab oʻtgan va Rossiyaga qarshi sanksiyalarni deyarli inkor etgan deb ishoniladi.

Boltiq dengizi “soya floti” dan foydalanish bilan bogʻliq keskinlikning asosiy markazi ekanligi qayd etilgan, chunki u yerda Rossiyaning asosiy neft portlari joylashgan.

Rishning taʼkidlashicha, Rossiya prezidenti Vladimir Putin AQSH sanksiyalarini chetlab oʻtish uchun barcha mumkin boʻlgan hiyla-nayranglardan foydalanadi.

Tramp sanksiyalarni qoʻllab-quvvatlaydimi?
Senatorlar yangi sanksiyalar boʻyicha ikki partiyaviy qonun loyihasini qabul qilishga tayyor boʻlishiga qaramay, u Vakillar palatasida qarshilikka duch kelishi mumkin. Chunki u yerda koʻp sonli aʼzolar Kiyevga yordam koʻrsatilishiga qarshi.

Bundan tashqari, AQSH prezidenti Donald Trampning ehtimoliy munosabati noaniqligicha qolmoqda. 18-sentyabr kuni AQSH rahbari Gʻarb ittifoqchilari Rossiya neftini sotib olishdan bosh tortsa, Rossiyaga qarshi yangi sanksiyalar qoʻllashga vaʼda bergan edi.

“Men boshqa ishlarni qilishga tayyorman, faqat men uchun kurashayotgan odamlar Rossiyadan neft sotib olayotgan paytda emas”, — degandi oʻshanda Tramp.

Xususan, Oq egasi Xitoyning Rossiya nefti importini qisqartirishga chaqirib, uni mamlakatning asosiy energiya xaridori deb atadi. Biroq, bu keskin bayonotlar Pekinning noroziligiga uchradi. Xitoy Tashqi ishlar vazirligi zarur deb bilgan har qanday davlat, jumladan, Rossiya bilan ham savdo qilishini bildirgan.

Biroq, ekspertlar Tramp haqiqatan ham Rossiyaga qarshi yana bir qonun loyihasini imzolashga tayyor boʻlishiga shubha qilmoqda. “The Washington Post” tahlilchilarga tayanib qayd etishicha, siyosatchi sobiq prezident Jo Baydendan ajralib turish uchun qasddan sanksiyalar qoʻllashdan qochadi.

Mutaxassislarning fikricha, Tramp yevropalik ittifoqchilarini Rossiyaga qarshi choralar koʻrishga undashda davom etmoqda, biroq oʻzi cheklovlarni kuchaytirmaslikni afzal koʻrmoqda.

Nashr manbalarining fikricha, AQSH rahbarining bu strategiyasi vaqt oʻtishi bilan Rossiyaga nisbatan sanksiyalar taʼsirini kamaytirishi mumkin.

“Agar siz oxirgi olti oy davomida Tramp qilgan ishni qilsangiz va yangi sanksiyalar qoʻllamasangiz, ularning taʼsirini amalda zaiflashtirasiz”, — deydi AQSH Davlat departamentining sanksiyalar boʻyicha sobiq yetakchi eksperti Edvard Fishman.

Shunga qaramay, Tramp maʼmuriyati hatto mafkuraviy jihatdan birlashgan siyosatchilarga ham ularni Rossiya neftidan voz kechishga majburlash uchun bosim oʻtkaza boshladi. Xususan, senator Grem Rossiyani Vengriya va Slovakiyani energiya resurslarini sotib olishning “oqibati” bilan tahdid qilgan.

“Rossiya nefti xaridiga kelsak, ular hozirda Vengriya va Slovakiya bilan cheklangan. Umid qilamanki, ular tez orada chora koʻradilar. Bunga rioya qilmaslik “oqibatlarga” olib keladi”, — deya senatorning soʻzlarini keltiradi nashr.