Фото: Коммерсантъ

АҚШ Сенати Россияга, жумладан, унинг “соя флоти”га қарши “санкцияларни сезиларли даражада кенгайтириш”га қаратилган янги қонун лойиҳасини тақдим этади. Бу ҳақда “Financial Times” ўз манбаларига таяниб хабар бермоқда.

“Бу кемалар ва улар ёрдам берадиган нефть савдоси АҚШ ва Европа хавфсизлигига бевосита таҳдид солади ва улар тўхтатилади”, — дейди демократик сенатор Жан Шахин

Бироқ конгрессмен ўз даъволарини тасдиқловчи ҳеч қандай далил келтирмади. Қонун лойиҳаси, шунингдек, Сенатнинг ташқи алоқалар қўмитасида Шаҳин билан бирга ишлайдиган республикачи Жим Риш томонидан илгари сурилган.

Ташаббусни Украинага ёрдам беришнинг ашаддий тарафдорларидан бири, республикачи сенатор Линдси Грэм ва Сенат разведка қўмитаси раиси Том Коттон қўллаб-қувватлади. Чекловлар Россиянинг “соя флоти”дан ташқари суюлтирилган газ лойиҳаларига ҳам таъсир қилиши кутилмоқда.

Европа комиссияси аввалроқ Россияга қарши 19-санкция пакетини қабул қилган эди.

Янги санкцияларнинг моҳияти нимада?
Нашр хабарига кўра, янги санкциялардан асосий мақсад Украинада давом этаётган можаро туфайли Россияни нефть даромадларидан маҳрум қилишдир. Қонун лойиҳаси ташаббускорларининг таъкидлашича, бу “соя флоти” фаолияти туфайли ривожланаётган мамлакат ҳарбий-саноат комплексига таъсир кўрсатмоқда. Хўш, Россиянинг “соя флоти” ўзи нима? Бу атама санкцияланган давлат томонидан самарали назорат қилинадиган ва жорий қилинган иқтисодий чекловларни четлаб ўтиб, нефть маҳсулотлари ва энергия ресурсларини етказиб беришга ёрдам берадиган танкерлар учун ишлатилади.

Бу атама биринчи марта 2019 йилда Венесуэла ва Эрон томонидан АҚШнинг санкциялар босимини четлаб ўтиб, денгиз орқали нефть ташиш учун қўлланилган мураккаб схемаларни тасвирлаш учун пайдо бўлган. “Соя флоти” санкцияларни қўллашни чалкаштириб юбориш учун турли хил тактикаларни қўллайди, деб ишонилади. Бунга “қулайлик байроқлари”дан фойдаланиш, кема номларини ўзгартириш ва юкни бир кемадан бошқасига тезда ўтказиш киради.

Ғарб давлатларига кўра, Россия ўрнатилган чекловларни муваффақиятли четлаб ўтувчи ўзининг “соя флоти”ни шакллантирган. Унинг қўлланилиши жорий этилган “нефть нархини чеклаш”ни четлаб ўтган ва Россияга қарши санкцияларни деярли инкор этган деб ишонилади.

Болтиқ денгизи “соя флоти” дан фойдаланиш билан боғлиқ кескинликнинг асосий маркази эканлиги қайд этилган, чунки у ерда Россиянинг асосий нефть портлари жойлашган.

Ришнинг таъкидлашича, Россия президенти Владимир Путин АҚШ санкцияларини четлаб ўтиш учун барча мумкин бўлган ҳийла-найранглардан фойдаланади.

Трамп санкцияларни қўллаб-қувватлайдими?
Сенаторлар янги санкциялар бўйича икки партиявий қонун лойиҳасини қабул қилишга тайёр бўлишига қарамай, у Вакиллар палатасида қаршиликка дуч келиши мумкин. Чунки у ерда кўп сонли аъзолар Киевга ёрдам кўрсатилишига қарши.

Бундан ташқари, АҚШ президенти Дональд Трампнинг эҳтимолий муносабати ноаниқлигича қолмоқда. 18 сентябрь куни АҚШ раҳбари Ғарб иттифоқчилари Россия нефтини сотиб олишдан бош тортса, Россияга қарши янги санкциялар қўллашга ваъда берган эди.

“Мен бошқа ишларни қилишга тайёрман, фақат мен учун курашаётган одамлар Россиядан нефть сотиб олаётган пайтда эмас”, — деганди ўшанда Трамп.

Хусусан, Оқ эгаси Хитойнинг Россия нефти импортини қисқартиришга чақириб, уни мамлакатнинг асосий энергия харидори деб атади. Бироқ, бу кескин баёнотлар Пекиннинг норозилигига учради. Хитой Ташқи ишлар вазирлиги зарур деб билган ҳар қандай давлат, жумладан, Россия билан ҳам савдо қилишини билдирган.

Бироқ, экспертлар Трамп ҳақиқатан ҳам Россияга қарши яна бир қонун лойиҳасини имзолашга тайёр бўлишига шубҳа қилмоқда. “The Washington Post” таҳлилчиларга таяниб қайд этишича, сиёсатчи собиқ президент Жо Байдендан ажралиб туриш учун қасддан санкциялар қўллашдан қочади.

Мутахассисларнинг фикрича, Трамп европалик иттифоқчиларини Россияга қарши чоралар кўришга ундашда давом этмоқда, бироқ ўзи чекловларни кучайтирмасликни афзал кўрмоқда.

Нашр манбаларининг фикрича, АҚШ раҳбарининг бу стратегияси вақт ўтиши билан Россияга нисбатан санкциялар таъсирини камайтириши мумкин.

“Агар сиз охирги олти ой давомида Трамп қилган ишни қилсангиз ва янги санкциялар қўлламасангиз, уларнинг таъсирини амалда заифлаштирасиз”, — дейди АҚШ Давлат департаментининг санкциялар бўйича собиқ етакчи эксперти Эдвард Фишман.

Шунга қарамай, Трамп маъмурияти ҳатто мафкуравий жиҳатдан бирлашган сиёсатчиларга ҳам уларни Россия нефтидан воз кечишга мажбурлаш учун босим ўтказа бошлади. Хусусан, сенатор Грэм Россияни Венгрия ва Словакияни энергия ресурсларини сотиб олишнинг “оқибати” билан таҳдид қилган.

“Россия нефти харидига келсак, улар ҳозирда Венгрия ва Словакия билан чекланган. Умид қиламанки, улар тез орада чора кўрадилар. Бунга риоя қилмаслик “оқибатларга” олиб келади”, — дея сенаторнинг сўзларини келтиради нашр.