Европа ва Марказий Осиёдаги болаларнинг деярли ҳар учинчиси уйда жисмоний жазоларга, ҳар икки боладан бири эса психологик зўравонликка дуч келмоқда. Бу ҳақда ЮНИСEФ томонидан эълон қилинган янги ҳисоботда маълум қилинди.

Ташкилот маълумотларига кўра, минтақадаги болаларнинг 30 фоиздан ортиғи шилқимлик, чимчилаш ёки уриш каби жисмоний жазоларга дуч келади. Шунингдек, 15 та мамлакат ва ҳудуд бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижасида, 69 фоизгача бола таҳдид, ҳақорат ва оғзаки камситиш каби психологик тазйиқлардан азият чекаётгани қайд этилган.

«Зўравонлик Европа ва Марказий Осиёда ҳаддан ташқари кўп болаларнинг ҳаётига таъсир кўрсатмоқда. Кўпинча бу, болаларни ҳимоя қилиши керак бўлган шахсларнинг қўлидан содир бўлмоқда. Ҳукуматлар барча ҳолатларда жисмоний жазо тақиқланиши билан чекланиб қолмасдан, ота-оналарни ўқитиш, болаларни ҳимоя қилиш тизимларини мустаҳкамлаш ва жойлардаги хизматларни кенгайтириш орқали зўравонликнинг олдини олиши зарур,» — деди ЮНИСEФнинг Европа ва Марказий Осиё бўйича минтақавий директори Реджина Де Доминичис.

Ота-оналарнинг муносабати

Ҳисоботда таъкидланишича, ота-оналарнинг 90 фоиздан ортиғи жисмоний ёки психологик жазолашни хоҳлашмайди, бироқ кўпчилик ҳали ҳам бу усуллардан фойдаланади. Бунинг сабаби ота-оналарнинг ҳиссий ўзини назорат қила олмаслиги ва бундай усуллар болаларнинг ривожланишига узоқ муддатли зарар етказишини етарлича англамаслигидадир.

Мутахассисларнинг фикрича, жисмоний ёки руҳий зўравонликка учраган болаларда руҳий бузилишлар, ўқишдаги қийинчиликлар ва тажовузкор хатти-ҳаракатлар тез-тез учрайди. Бу оқибатлар кўпинча улғайгач ҳам давом этади ва келажакда оилавий ёки ижтимоий зўравонликнинг ортишига сабаб бўлади.

Қонунчилик ва ЮНИСEФ тавсиялари

Бугунги кунда минтақадаги 55 та мамлакат ва ҳудуднинг 38 тасида болаларга нисбатан ҳар қандай жисмоний жазо, жумладан уй шароитида ҳам, қонунан тақиқланган. Бироқ ЮНИСEФ таъкидлашича, бундай қонунлар ота-оналар ва фарзанд парвариши билан шуғулланувчи шахслар учун амалий ёрдам дастурлари билан мустаҳкамланиши керак.

Ташкилот қуйидаги чораларни тавсия қилган:

— ҳар қандай ҳолатда жисмоний жазоларнинг барча шаклларини тўлиқ тақиқлаш;

— ота-оналар учун ўқув дастурларини ва оилани қўллаб-қувватлаш хизматларини кенгайтириш;

— болаларга йўналтирилган адлия ва ижтимоий хизматлардан фойдаланиш имкониятини ошириш;

— мактабларда зўравонликсиз, хавфсиз ва инклюзив муҳит яратиш;

— зўравонлик ҳолатларини кузатиш ва таҳлил қилиш тизимларини такомиллаштириш;

— ногирон болалар, қаровсиз ёки муҳожир болалар эътибордан четда қолмаслигини таъминлаш.

ЮНИСEФ маълумотларига кўра, болаларга нисбатан зўравонлик оқибатида дунё бўйича иқтисодий йўқотишлар йилига 7 триллион долларни ташкил этади — бу эса глобал ялпи ички маҳсулотнинг қарийб 8 фоизига тенг.

«Болаларга нисбатан зўравонликни тўхтатиш — бу нафақат ахлоқий, балки халқаро ҳуқуқий мажбуриятдир. Афсуски, Европа ва Марказий Осиё минтақасида бу борада сезиларли тараққиёт ҳали кузатилмаяпти,» — дейилади ЮНИСEФ хулосасида.