Фото: Азизбек Ташқораев

Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази музейининг «Цивилизациялар ва кашфиётлар девори» бўйлаб жойлаштириладиган миниатюраларнинг тақдимоти бўлиб ўтди.

Иккинчи Ренессанс даври миниатюраларини ўз ичига олган деворнинг узунлиги қарийб 52 метр, бўйи бир метрли ганчкор безак билан ҳисоблаганда 5 метрни ташкил этади.

Девор бўйлаб жами 11 та миниатюра ўрин олади. Ушбу миниатюраларни чизиш учун 50 га яқин рассомлар икки ойдан буён тиним билмай меҳнат қилмоқда.

Санъатшунослик фанлари бўйича фалсафа доктори, рассом Беҳзод Хожиметовнинг маълум қилишича, девор учун Ҳирот Бухоро, Самарқанд ва қисман ҳинд миниатюра мактаблари асосида ишланган миниатюралар саралаб олинган.

«50 га яқин миниатюралар орасида Шероз, Исфаҳон, Табриз миниатюра мактаблари услубида ишланганлари ҳам бор эди, аммо ўзимизнинг алломалар, тарихий воқеликлар акс этган расмлар танлаб олинди. Бундан ташқари ов, жанг каби манзаралардан воз кечилди, Сабаби деворий суратлар концепцияси биринчи ўринда цивилизациялар, шахслар ҳамда кашфиётлар мавзуларини ўз ичига олади. Миниатюралар ҳам шу мавзулардан четлаб ўтилмаган ҳолда сараланган. Деворий суратнинг ҳажмини ҳисобга олган ҳолда уни 50 га яқин рассомлар билан биргаликда чизмоқдамиз,» – деди рассом Беҳзод Ҳожиметов.

Қайд этилишича, девордаги миниатюралардан Амир Темурнинг Мовароуннаҳр ҳукмдори деб эълон қилиниши ва унинг илм-фан, маданият ва меъморчилик ривожига қўшган ҳиссасига алоҳида эътибор қаратилади. Бу тарихий жараённи ифодалашда Шарафиддин Али Яздийнинг «Зафарнома» асарининг Лондонда, Британия кутубхонасида сақланаётган нусхасидаги миниатюралардан фойдаланилган.

Таъкидлаш жоиз, Иккинчи Ренессанс Амир Темурнинг ҳокимият тепасига келишидан тортиб, ўзбек хонликларининг босиб олинишига қадар бўлган 550 йилликни даврни қамраб олади. Бу давр Амир Темур ва Темурийлар, Бобурийлар, ўзбек хонликлари давридаги ҳукмдорлар, шу даврда амалга оширилган кашфиётлар, қўлга киритилган ютуқлар, қурилган тарихий обидалар, илмий ва бадиий асарлар, тасвирий санъат намуналарига алоҳида эътибор қаратилади.

Хуросондаги Темурийлар даври Ренессансида Ҳусайн Бойқаро ва Алишер Навоийнинг ҳиссаси алоҳида кўрсатилади. Бунда қадимий миниатюралар орқали Ҳирот манзаралари, Навоий, Ҳусайн Бойқаро, уларнинг даврасида турган Абдураҳмон Жомий, Камолиддин Беҳзод, Хондамир сингари Ҳирот маданий муҳити намояндалари кўрсатиб берилади. Шунингдек, Ҳусайн Бойқаронинг илм ва маданият ҳомийси сифатидаги ролини ҳам кўрсатиб бериш мақсад қилинган. Бунда ҳам турли қўлёзмаларда акс этган ана шундай миниатюралардан фойдаланилади.

Мазкур экспозицияда Бобур ва Бобурийлар меросига ҳам алоҳида эътибор қаратилади. Бобурга бағишланган қисмда унинг тарихий қўлёзмалардаги миниатюраларидан кенг фойдаланилади. Айниқса, Амир Темурнинг Бобур ва ва унинг авлодлари қуршовида яратилган миниатюраси алоҳида ўрин тутади.

Шунингдек Марказий Осиёда Темурийлардан сўнг давлатни узоқ вақт идора қилган шайбонийлар ва аштархонийлар давридаги илм-фан, таълим ва маданий ҳаёт ўша даврда чизилган тарихий суратларда ўз аксини топади.