Фото: Reuters

Шу йилнинг 4 март куни АҚШ президенти Дональд Трамп Конгресснинг қўшма мажлисида ўзининг анъанавий нутқи билан иштирок этди. У асосий эътиборни ички сиёсатга қаратди. Хусусан, у АҚШ ҳудудини кенгайтириш режаси ва Украинадаги можарони фақат охирида тилга олди. Трамп президент Владимир Зеленскийдан тинчлик музокараларини бошлаш таклифи билан мактуб олганини ва Россиянинг музокараларга тайёрлигини қайд этганини ҳам айтди. У ўз нутқида яна нималарга эътибор қаратди? Қуйида шулар ҳақида.

Тарихдаги энг узун нутқ

Трампнинг 99 дақиқалик чиқиши замонавий АҚШ тарихидаги энг узун нутқи бўлди. У 2000 йилда Билль Клинтоннинг 89 дақиқалик нутқини ортда қолдирди. Конгресс палатасида президентнинг иттифоқчилари уни қарсаклар билан кутиб олишди. Бироқ, ҳамма ҳам Трампни тинглашдан мамнун эмас эди. Мисол учун, демократ вакил Ал Грин бир неча марта қичқириқлар билан нутқни тўхтатди. Шундан сўнг Вакиллар палатаси спикери Майк Жонсон «уни мажлисдан чиқариб юборишни» талаб қилди.

Трамп нутқини «Америка қайтди» деган сўзлар билан очди. Оқ уй раҳбарининг айтишича, у 43 кун ичида кўпчилик маъмуриятлар ўз муддатларида эришганидан кўпроқ нарсага эришган. Унинг сўзларига кўра, ўзидан яхшироқ давлат раҳбари биринчи президент Жорж Вашингтон бўлиб, у билан «рақобат қилишни истамайди». Аммо Трамп ўз нутқида аввалги давлат раҳбари Жо Байденни 16 марта тилга олди. Яқин орада ҳеч бир янги сайланган президент Конгрессдаги биринчи мурожаатида ўзидан олдинги давлат раҳбарини бир неча марта тилга олмаган.

Демократик партиянинг бир қанча вакиллари нутқ тугашидан олдин зални тарк этишди. Бошқалар эса баъзи баёнотларга жавобан «Ёлғон» деб ёзилган ёзувларни кўтариб намойишлар уюштирдилар ёки орқасида «Қаршилик» ёзуви туширилган футболкаларни кийиб, Трампдан юз ўгиришди.

Трамп АҚШ янги минг йилликда биринчи марта мувозанатли федерал бюджетга эришишини ваъда қилиб, ички сиёсат соҳасида ўз таклифларини илгари сура бошлади.

Инфляцияга қарши курашиш учун республикачилар яшаш нархини, жумладан, ёқилғи нархини камайтиришни режалаштирмоқда. Маҳаллий ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқаришга солиқлар қисқартирилади, хорижий ишлаб чиқарувчилар эса юқори тарифларга дуч келадилар.

«Инфляцияга қарши янада курашиш учун биз нафақат энергия нархини пасайтирамиз, балки солиқ тўловчиларнинг пулларини қўпол исроф қилишга ҳам барҳам берамиз», дейди Оқ уй раҳбари.

Миграция ҳақида гапирар экан, у АҚШ фуқаролигини олишни хоҳловчилар тез орада 5 миллион долларга «олтин карта» сотиб олишлари мумкинлигини таъкидлади.

«Бу «Green card» га ўхшайди, фақат қулайроқ», деб тушунтирди Трамп.

Президент, шунингдек, Илон Маск ва Ҳукумат самарадорлиги департаменти томонидан фош этилган «федерал бюрократиядаги фирибгарлик» ҳақида ҳам гапирди. Бир неча дақиқа давомида Америка раҳбари ҳукумати бекор қилган хорижий ёрдам дастурларини санаб ўтди.

Эътибор Украинага қаратилмади

Нутқнинг асосий қисми ички сиёсат масалаларига бағишланди. У маъмуриятнинг ташқи сиёсат соҳасидаги режалари ҳақида гапирганда, у Украина масаласидан бошламади. Америка президенти АҚШ Панама каналини қайтариб олишини айтди. Унинг қўшимча қилишича, маъмурият «бу йўналишда аллақачон иш бошлаган». Трамп, шунингдек, АҚШ Гренландияни «бу ёки бу тарзда» олишини айтди.

«Биз Гренландия халқининг ўз келажагини ўзи белгилаш ҳуқуқини тўлиқ қўллаб-қувватлаймиз ва агар улар танласа, биз уларни АҚШда кутиб оламиз», — дейди Трамп.

Президент «муҳим минераллар ва нодир ер металларини» маҳаллий ишлаб чиқаришни бартараф этиш чораларини маълум қилди. Шу ҳафтанинг бошида у кончиликни кенгайтириш учун «тарихий қадамлар» қўйишни режалаштирганини айтди.

Шунингдек, у Конгрессдан «Олтин гумбаз» ракетага қарши мудофаа тизимини ривожлантириш учун маблағ ажратишни сўради. Бу ном Исроилнинг «Темир гумбаз» ракетага қарши мудофаа тизимини англатади. Кўпчилик Трампнинг янги ракетага қарши мудофаа тизимини яратиш режасини президент Роналmд Рейганнинг 1983 йилдаги стратегик мудофаа ташаббуси, яъни «Юлдузли урушлар» ракетага қарши мудофаа дастури билан солиштирди.

Трамп инаугурация нутқидаги ваъдаларини такрорлаб, Марсга Америка байроғини ўрнатишга ваъда берди. Ва шундан кейингина у Украина масаласига ўтди.

Трампнинг нутқини ёритган “Washington Post” журналистлари истеҳзо билан «нутқ бир соат давом этганини, аммо бу вақт ичида Трамп Украина, Ғазо сектори ва ташқи сиёсатнинг бошқа долзарб масалаларига ёндашуви ҳақида бир оғиз сўз айтмаганини» таъкидлади. Нашрнинг ёзишича, бу Трамп ва унинг маслаҳатчилари ушбу масалаларни унинг рейтинглари учун алоҳида аҳамиятга эга эмаслигидан далолат беради.

Украина масаласига тўхталар экан, Трамп Зеленскийдан Украинада тинчлик музокараларини имкон қадар тезроқ бошлаш таклифи билан хат олганини айтди. Унинг қўшимча қилишича, Россия томони ҳам тинчлик музокараларига тайёрлиги ҳақида «кучли сигналлар» юборган.

«Бугун мен Зеленскийдан муҳим хат олдим. Украина узоқ муддатли тинчликка эришиш учун имкон қадар тезроқ музокаралар столига ўтиришга тайёр», — деди Оқ уй раҳбари. У шу ўринда Украинадаги можарога барҳам бериш учун «тинимсиз» ҳаракат қилаётганини қўшимча қилди.

«Бу жинниликни тўхтатиш вақти келди. Қотилликни тўхтатиш вақти келди. Бу маъносиз урушни тугатиш вақти келди», — дея таъкидлади Трамп.

«The New York Times» газетасининг ёзишича, Трамп «ўтган ҳафта Украина президенти Владимир Зеленский билан бўлган «тортишув»дан сўнг кескинликни пасайтирган». Америка президенти Зеленский аввал эълон қилган миннатдорчилик хабарини овоз чиқариб ўқиб берди.

Президент ўз нутқини АҚШ учун «олтин аср» ваъдаси билан якунлади.

“Ақл бовар қилмайдиган келажакка тайёрланинг, чунки Американинг олтин даври эндигина бошланмоқда. Бу дунё ҳеч қачон кўрмаган нарса бўлади. Биз фуқароларимиз ишонадиган Америка ва улар муносиб мамлакат учун курашамиз. Худо сизни асрасин ва Худо Американи асрасин», — деди Трамп

Трампнинг нутқи ниҳоясига етгач, Демократик партия ўз рад жавобини эълон қилди. Бу мичиганлик сенатор Элисса Слоткин томонидан айтилди.

Слоткиннинг ўзи ўз нутқини «бепарво» етакчилик ўрнига «масъулиятли» бошқарувга чақириш деб атади ва Трампнинг кун тартиби мамлакат учун иқтисодий ҳалокатга олиб келиши ва ҳукумат самарадорлиги ташаббуслари аксарият америкаликлар учун ҳалокатли бўлишини таъкидлади.

Унинг сўзларига кўра, Трамп «куч орқали тинчлик» ғоясини қабул қилган президент Рональд Рейган Украинадаги можарога ёндашувидан даҳшатга тушган бўларди:

«Ўтган ҳафта Овал кабинетда бўлиб ўтган томошадан сўнг, Рейган ўз қабрида безовта бўлса керак. Совуқ уруш фарзанди сифатида мен 1980 йилларда ҳокимият тепасида Трамп эмас, Рейган бўлганидан миннатдорман. Трамп биз учун Совуқ урушни бой берган бўларди”, — дейди сенатор.