Illyustrativ foto

Italiyaning Pontifik Muqaddas Xoch universiteti va Fransiyaning Bordo universiteti xalqaro tadqiqotchilar jamoasi inson evolyutsiyasida madaniy bilimlarni uzatishning rivojlanish bosqichlarini oʻrganib chiqishdi.

Arxeologik maʼlumotlarga asoslangan 103 ta madaniy innovatsiyani tahlil qilish bilimlarni uzatish strategiyalari bosqichma-bosqich rivojlanganligini koʻrsatdi.

Taʼkidlanishicha, atayin bilimlarni oʻrgatish taxminan 2 million yil oldin paydo boʻlgan. Bu davrda magistrlar talabalarni oʻrganishni osonlashtirish uchun oʻz harakatlarini ataylab sekinlashtirganlar.

Imo-ishoralar va koʻrsatmalar yordamida oʻqitish taxminan 400 ming yil oldin paydo boʻlgan. 200 -100 ming yil oldin esa odamlar modulli oʻrganishni ixtiro qilganlar va murakkab koʻnikmalarni egallashni ketma-ket bosqichlarga boʻlish gʻoyasini ilgari surganlar.

100 ming yil muqaddam, tanlab oʻrganish keng tarqaldi, bilimlar talabalarning tor doirasiga yetkazila boshlangan. Oʻqitish usullarida alohida sakrash 200-100 ming yil oldin sodir boʻlgan, bu til qobiliyatining rivojlanishi bilan bir vaqtga toʻgʻri keladi. Tadqiqotchilar buni yanada murakkab texnologiyalar va ramziy xatti-harakatlarni uzatish zarurati bilan bogʻlashadi.

“Bizning maʼlumotlarimiz shuni koʻrsatadiki, yangi oʻqitish usullari eskilarining oʻrnini bosmagan, aksincha, ularni takomillashtirgan. Kuzatish va taqlid kabi oddiy usullar taʼlimning murakkab shakllari paydo boʻlgandan keyin ham muhimligicha qolgan”, — deydi tadqiqot mualliflaridan biri.

Tadqiqot ekspert baholashlarini jalb qilgan holda arxeologik maʼlumotlarning fanlararo tahliliga asoslangan. Olimlarning taʼkidlashicha, oʻqitish usullarining evolyutsiyasi madaniy amaliyotlar va ijtimoiy jamoalarning ortib borayotgan murakkablashuvi bilan parallel ravishda sodir boʻlgan.