Vatan ozodligi yoʻlida jonini fido qilgan dovyurak kurashchi, chin maʼnodagi vatanparvar, milliy qahramon, jahon xalqlari tarixida oʻchmas iz qoldirgan buyuk sarkarda, xorazmshohlar davlatining soʻnggi hukmdori Jaloliddin Manguberdi toʻgʻrisida XIII asrdan to hozirgi kunga qadar yozilgan kitoblarning soni ming jilddan ortiqni tashkil etadiki, shuning oʻzi ham uning shavkatli nomi beqiyos sharaf va ehtiromga loyiq ekanini koʻrsatadi. Sobiq tuzum davrida Jaloliddin Manguberdi haqidagi haqiqat toʻgʻrisida ochiq yozishga yoʻl qoʻyilmadi, uzoq oʻtmishning yillik qatlamlarida bu nom goh unutildi, yashirin tutildi, tarixini oʻrganish taqiqlandi.

Bugungi kunda “Jaloliddin Manguberdi” fondi hamda Maʼnaviyat va maʼrifat markazining Xorazm viloyati boʻlimi tomonidan xorazmshohlar davlati tarixi bilan bogʻliq yurtimiz kitobxonlariga maʼlum boʻlmagan asarlarni tarjima va nashr qilish borasida xayrli ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, Bayhaqiy qalamiga mansub «Tarixi Bayhaqiy» asarining Xorazmga taalluqli qismlari tarjima va nashr qilingan boʻlsa, Jurjoniyning «Taboqati Nosiriy», Maryam Gurbuzning “Xorazmshohlarda davlat tashkiloti”, Fuod Kupruluzodaning «Turk adabiyotidagi ilk mutasaffirlar» singari asarlari turk, fors, arab tillaridan oʻzbek tiliga tarjima qilindi va nashr etilish arafasida. 

Urganch davlat universiteti tadqiqotchisi Bekzod Abdirimov va pokistonlik Vasim Sajjad hammuallifligida “Xorazm sheri — Jaloliddin Manguberdi” asari oʻzbek, urdu va ingliz tillarida nashrga tayyorlanmoqda.

Koʻp yillik ilmiy izlanishlar natijasi sifatida yaqinda Bekzod Abdirimovning “Xorazmiylar izini izlab...” asari chop etildi. Unda VIII-XIII asrlarda Yevroosiyo hududlarida kechgan siyosiy va etnik jarayonlarda xorazmliklarning oʻrni haqida soʻz yuritiladi. Yaqin kunlarda muallifning ilmiy tadqiqotlari mahsuli boʻlgan yana bir kitob — «Ikki buyuk sarkarda: Jaloliddindan Qutuzgacha» asari kitobxonlar qoʻliga yetib boradi. Unda sulton Jaloliddin Manguberdining siyosiy-harbiy faoliyati bilan bir qatorda Pokistonda amalga oshirgan bunyodkorlik ishlari haqida biz bilmagan maʼlumotlar aks ettiriladi.

Davlatimiz rahbarining bevosita tashabbusi bilan joriy yilning oktyabr oyida “Jaloliddin Manguberdi tarixining yangi sahifalarini oʻrganish” mavzusidagi xalqaro konferensiya oʻtkazish rejalashtirilgan. Buyuk sarkardaning mislsiz jasorati va bunyodkorlik ishlari haqida hikoya qiluvchi ushbu yangi asarlar xalqaro anjuman oldidan munosib tuhfa boʻladi.

Odilbek Odamboyev,
“Xalq soʻzi”