Дунёнинг таниқли давлат ва жамият арбоблари, олимлар ҳамда адиблар ўз ижтимоий-сиёсий, илмий ва ижодий фаолияти давомида буюк аждодларимиз, хусусан, соҳибқирон Амир Темурнинг жаҳон цивилизацияси ҳамда маданияти ривожига қўшган муносиб улушини юксак баҳолаб келмоқда.

Хорижлик мутахассисларнинг қуйидаги фикр-мулоҳазалари буни яққол тасдиқлайди.

Фредерик БРEССАНД,  Темурийлар санъати ва тарихини ўрганиш уюшмаси президенти, Самарқанд шаҳрининг фахрий фуқароси (Франция):

— 1988 йилда Франциялик темуршунос олим, профессор Люсен Керен билан ҳамкорликда Темурийлар санъати ва тарихини ўрганиш уюшмасини ташкил этганмиз. Кўплаб тадқиқотлар олиб борганмиз. Амир Темур жаҳон тарихида қудратли ҳамда гуллаб-яшнаган давлат барпо этган саркарда ва давлат арбобигина эмас, балки ўз пойтахти Самарқандни ер юзининг маданий-меъморий ва илмий-маънавий марказларидан бирига айлантирган буюк меъмор сифатида ҳам хотирамга муҳрланган.

Амир Темур салкам олти аср аввал давлатлараро манфаатли ҳамкорликни ривожлантириш, халқлар ўртасида дўстлик ва ҳамжиҳатлик ришталарини боғлаш йўлида жон куйдирган. Бу ишлар салтанатининг ёрқин истиқболини таъминлаш борасида муҳим омил эканини теран англаган Соҳибқирон Европа ва Осиё мамлакатлари ўртасида ишонч кўприкларини мустаҳкамлаб, бир томондан — Хитой, Ҳиндистон, иккинчи томондан — Франция, Испания, Англия каби қатор давлатлар билан ҳамкорлик ўрнатади.

Амир Темур, ўз навбатида, ўша даврнинг деярли барча йирик давлатлари ва уларнинг ҳукмдорлари билан доимий дипломатик алоқалар олиб боради. Турли давлатларга ўз элчиларини юборади, шунингдек, унинг ҳузурига йўлланган хориж элчиларини қабул қилган.

Франция ҳукмдори Шарл VI саройига элчилар юборгани, ўз ўрнида, Франциялик элчиларни пойтахти Самарқандда қабул қилгани ҳақида атрофлича баён этилган кўплаб тарихий ва илмий асарлар бу фикрни яққол тасдиқлайди. Амир Темур дипломатиясининг ўзига хос томонларидан бири — у ўзининг барча мурожаатларида, ҳатто қатъий талаб шаклида ёзилган номаларида ҳам Шарқ дипломатияси эстетикасига риоя қилган. Айрим юрт ҳукмдорларининг қўпол шаклда, баъзи ҳолларда жаҳл билан ёзилган номаларига ҳам Амир Темур ҳар доим ўз фикрини аниқ баён қилган ҳолда маданият ва одоб билан жавоб қайтарганини ўша даврлардан мерос бўлиб қолган тарихий хатлар орқали ҳам билиб олиш мумкин. Амир Темурнинг Франция қироли Шарл VI га йўллаган мактубида «Салом ва тинчлик эълон қиламан!», деган сўзлар битилгани сўзимизни яққол тасдиқлайди.

Ўзбекистоннинг Франциядаги элчихонаси билан ҳамкорликда 2019 йилнинг апрель ойида уюшмамиз ташкил топганлигининг 30 йиллик юбилейини тантанали равишда нишонладик. Тошкент шаҳрида Темурийлар даври фан ва маданиятига бағишланган илмий конференциялар, Самарқандда бир қатор тадбирлар ташкил қилдик.

Тараққиётнинг янги даврида дадил одимлаётган Ўзбекистонда буюк Соҳибқирон ардоқлаган тутумлар яна қарор топиб, дунёда тинчлик-тотувликни таъминлаш, узоқ ва яқин давлатлар билан дўстона алоқаларни мустаҳкамлашга алоҳида эътибор қаратилаётгани бизни ғоят мамнун этади.

Чи ДАОЖИА,
Тошкент давлат шарқшунослик университети «Хитой филологияси» кафедраси волонтёр-ўқитувчиси (Хитой):

— Амир Темур. Бу ном бизга таниш бўлганидан буён унга қизиқиш, ҳаётий ва ижтимоий-сиёсий фаолиятини ўрганиш давом этиб келмоқда.

Соҳибқирон шахсини, унинг ҳар бир соҳада амалга оширган ишларини ўрганиш кўплаб мамлакат олимлари, тарихшунослари томонидан олиб борилмоқда. Биз мозийда яшаб, ном қолдирган, хайрли ишлари билан нафақат ўз халқи, балки жаҳон тамаддунига сезиларли таъсир кўрсатган буюк шахслардан ҳамиша ибрат оламиз.

Буюк давлат арбоби Амир Темур Марказий Осиё халқлари тарихида, ҳатто жаҳон тарихида салмоқли ўрин эгаллаган ана шундай сиймолардан бири, десак, муболаға бўлмайди. Амир Темур Марказий Осиё халқларини ягона туғ остида бирлаштиришга мувофиқ бўлиб, тарих зарварақларидан моҳир саркарда, шу билан бирга, бунёдкор шахс сифатида ҳам ўчмас из қолдирди. Унинг ҳукмронлиги даврида дунёнинг буюк олим ҳамда мутафаккирлари, энг яхши меъмору ҳунармандлари маданият ҳамда санъат марказига айланган Самарқанд шаҳрига интилганлар. Соҳибқироннинг жонкуярлиги ўлароқ уларнинг юксак маҳорат билан бунёд этган меъморчилик намуналари бугунги кунга қадар дунё аҳлини лол қолдириб келмоқда.

Амир Темурнинг шонли ҳаёт йўли бугунги кунда ҳам дунёнинг кўплаб давлатларидаги шарқшунос олимлар эътиборини жалб қилиб, ҳатто айрим Европа солномаларида уни «Европа халоскори» ҳам деб ёзишган. Биз Соҳибқирон тарихини ўрганиш борасида ўзбекистонлик ҳамкасбларимиз билан қўшма илмий тадқиқотлар олиб боришдан ҳамиша манфаатдормиз. Бу, ўз навбатида, тарихнинг янги манбаларини кашф қилишга замин яратади, албатта.

Бугунги кунда Ўзбекистон ер юзидаги кўплаб мамлакатлар билан турли соҳаларда ўзаро манфаатли алоқаларни кенг йўлга қўймоқда, халқаро хавфсизлик ва барқарорликни мустаҳкамлаш, ҳамкорликнинг барча шаклларини ривожлантириш йўлида изчиллик ва қатъият билан одимламоқда. Бу йўлда бизга буюк аждодлар, ўз ўрнида, Амир Темур мероси доим ҳамроҳ бўлмоғи, шубҳасиз.

Раҳматжон БОБОЖОНОВ
(«Халқ сўзи») ёзиб олди.