Жалолиддин Румий «Ё аслинг каби кўрин, ё кўринганинг каби бўл», деган ҳикматли сўзларини инсонга нисбат бериб айтган бўлсада, уни Хивадаги архитектура ёдгорликларидан бирига тавсиф бериш асносида келтириб ўтсак хато бўлмас.

Гап шундаки, 2019 йилнинг 13-15 ноябрь кунлари пойтахтимизда ўтказилган «Ипак йўлида туризм» халқаро кўргазмасида Хоразм вилоятининг сайёҳлик стенди барча павильонлар орасида энг баланд ва иштирокчилар эътиборини жалб қилган меъморий декорация сифатида эътироф этилди.

Сабаби унда 1871 йилда Хива хони Муҳаммад Раҳимхон томонидан ёзги дам олиш қароргоҳи сифатида қурилган «Чодра ҳовли» архитектура ёдгорлигининг бетакрор кўриниши гавдалантирилган эди. Саёт қишлоғидаги ушбу тарихий обиданинг реал воқеликдаги ҳолати кўргазмада кўрингани каби жозибадорми?

Анжуман таассуротлари асосида, макети шунчалик ҳайратланарли бўлган обиданинг асл кўринишини томоша қилиш истагидаги водийлик ҳамюртимиз оила аъзолари билан Хива саёҳатига йўл олади. Ичонқалъадан 11 километр шарқда, Янгиариқ йўли бўйида жойлашган «Чодра ҳовли» нинг бугунги ҳолатини кўриб ҳафсаласи пир бўлган меҳмон, мутасаддиларнинг моддий маданий меросга муносабатидан қаттиқ ранжиган эди.

Бундан 150 йил олдан барпо этилиб теварак атрофи сўлим боғ ҳамда асрий Хоразм гужумлари билан ўралган, бир вақтлар сайёҳлик йўналишига киритилган ва дунёнинг турли бурчакларидан келган сайёҳлар ҳайратига сазовор бўлган ушбу архитектура ёдгорлиги бугун бутунлай қаровсиз қолган. Гоҳида ташриф буюрадиган маҳаллий саёҳатчилар ҳам эътиборсизликдан кундан-кунга нураб бораётган обидага, теварак атрофдаги нохуш манзараларга боқиб, «Аттанг», дея бош чайқаб кетишади.

Тўрт қаватли, баландлиги 30 метр келадиган, худди минорага ўхшатиб қурилган ушбу архитектура ёдгорлиги Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирининг 2019 йил 28 июндаги 413-сон буйруғига асосан моддий маданий мерос объектлари давлат кадастрига киритилган.

ТУРКСОЙ халқаро ташкилоти томонидан 2020 йилда Хива шаҳри турк дунёси маданияти пойтахти сифатида эълон қилинган эди. 2021 йилда Хива яна бир катта халқаро анжуманга тараддуд кўрмоқда. Давлатимиз раҳбари БМТ Бош Ассамблеясининг 75-сессиясида сўзлаган нутқида 2021 йилда ЮНEСКО билан ҳамкорликда қадимий Хива шаҳрида «Марказий Осиё жаҳон цивилизациялари чорраҳасида» мавзусидаги халқаро форумни ўтказишни таклиф қилди. ЮНEСКО бош директори Одри Азуле Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг ушбу ташаббусини қўллаб-қувватлади. Мазкур форум дунё ҳамжамиятининг эътиборини яна бир карра қадим тамаддун ўчоғи бўлган Ўзбекистонга қаратади, юртимизнинг туризм салоҳиятини тарғиб этишга хизмат қилади.

Шу ўринда мутасаддиларга бир саволимиз бор. Агар ушбу халқаро анжуман иштирокчилари орасида ҳам «Чодра ҳовли» ҳақида кўргазмадаги декорация ёки ижтимоий тармоқлардаги реклама роликлари орқали муайян тасаввурга эга бўлган ва ёдгорликни асл ҳолида томоша қилиш истагидаги меҳмонлар бўлса, уларга аждодларимиздан қолган бебаҳо меросни шу ҳолида кўрсатаверамизми? Хулоса чиқариш ўзингиздан... «Халқ сўзи» бу мавзуга яна қайтади.

Одилбек ОДАМБОЕВ, «Халқ сўзи»