13-avgust — Oʻzbekiston xalq shoiri

Usmon AZIM tavallud topgan kun

VATAN HAQIDA SHEʼR

Opa, esingizda-ku,

(“O, hanuz ogʻriydi dil”)

Ochliqdan qorni shishgan

Qirq beshinchi mashʼum yil.

Yetti yoshda edingiz

Sizga emasdi pinhon:

Urush — oʻlim, shodlik — xat,

Tiriklik-ku, aniq — non.

Opa, esingizda-ku,

Kelganda javzo oyi,

Sargʻayib dumbul tortdi

Bolgʻalining bugʻdoyi.

Yuvoshgina qush kabi

Hayotning isin sezib,

Dala kezar edingiz,

Kaftingizda don ezib,

Siz aniq bilardingiz,

Tiriklikning ismi — non,

…Bosib ketdi dalani

Ot dupuri nogahon.

Kaftingizga jonsarak

Yashirdingiz boshoqni.

E voh, yer shuncha qattiq,

Osmon shuncha uzoqmi?!

Qanotingiz boʻlsa ham.

Qayga uchardingiz, xoʻsh?

Ot kelar, chavandozning

Bir yengi hilpirar — boʻsh…

Tanidingiz bu — rais,

Undan titraydi qishloq.

“Rais” desa jim hotar.

“Yigʻlayotgan” qoʻgʻirchoq,

…Eslaysiz, magazinda,

Boʻlgan edi “ur-yiqit”.

“Yoʻq, yana quyasan”, deb

Hayqirdi birqoʻl yigit.

U yigʻladi goʻdakday…

“Shahid qolgan doʻstlarning

Qasosini albatta,

Olaman”, deb boʻzladi.

Boqilgan qoʻyday semiz,

Magazinchi Shoyimning

Yoqasiga yopishdi:

“Topdim!” deya xoinni.

Ertasi xotin-xalaj

Yigʻildi — umummajlis.

Yigit oʻrindan turdi:

— Saylanglar, boʻlay rais…

Saylashsa saylasharda,

Odam kam-u, rais moʻl!

Mayli, yarab qoladi…—

Xotinlar koʻtardi qoʻl.

Keyin rais hayqirdi:

“Agar kelguncha zafar,

Kim oʻzini ayasa,

Mana qamchi!.. Xotinlar!”

Nonning lazzatini-ku,

Toʻlab boʻlmas qamchisiz…

Boshingizni qoʻl bilan

Bekitib choʻkdingiz til…

— Bu yurganing nimasi,

Oyoqyalang, boshyalang.

(Don toʻla kaftingizni

Siqdingiz qoʻrqib mahkam)

— Qani, qoʻlingda nima?

(Qoʻrquv, dahshat aralash

Kaftingizni ochdingiz —

Endi mumkin savalash).

Koʻzingiz yoshsiz edi,

Jiddiy — tayyor xoʻrlikka.

Kim ham rahm qilardi

Sagʻir qolgan shoʻrlikka.

Hamma butun tayoqlar

Yetim boshda sinadi…

Rais otidan tushib

Boshingizni siladi.

Ishonmasdan boqdingiz

Koʻzlariga umidvor.

Hayrat ichra qotdingiz…

U yigʻlardi shashqator.

Yigʻlar edi… Qizimni

Ezmasin, deb choʻng qaygʻu.

Tunda sassiz ezilgan

Onangizga oʻxshab u.

Siz ham zor yigʻlab birdan

Osildingiz boʻyniga…

Ot oʻynatib u ketdi

Bugʻdoyzorning qoʻynidan.

Javzo. Bir erka shamol

Bugʻdoyzorga urar toʻsh.

Ot yelar. Chavandozning

Bir yengi hilpirar — boʻsh.

Opa, oʻshandan buyon

Vatan haqida suhbat

Qoʻzgʻalsa kirib kelar

Koʻzingizga bir surat:

Javzo. Bir erka shamol

Bugʻdoyzorga urar toʻsh.

Ot yelar. Chavandozning

Bir yengi hilpirar — boʻsh..

Opa, Vatan — ulugʻ dard,

Opa, Vatan bogʻ boʻlsin!

Sheʼrda suratin chizsam,

Toʻrt muchasi sogʻ boʻlsin!

* * *

Tong chogʻi tun bilan kunduz uchrashdi,

Tunda armon bilan yulduz uchrashdi,

Bahor bilan kuzak — baxtxush uchrashdi,

Toshlar uchrashdilar, biz uchrashmadik.

Bulut zamin bilan yigʻlab uchrashdi,

Shamol kurtaklarni ilgʻab uchrashdi.

Visol hijron bilan minglab uchrashdi,

Yoshlar uchrashdilar, biz uchrashmadik.

Oʻlik zil tuproqni otdi koʻtarib,

Gʻofil tiriklarni topdi axtarib,

Yoʻqlik va borliqni oralab, gʻarib —

Boshlar uchrashdilar, biz uchrashmadik.

Sarxush ari bilan uchrashdi gullar.

Erka shodlik bilan uchrashdi munglar,

Nigohlar, bagʻirlar, lablar-u qoʻllar,

Qoshlar uchrashdilar, biz uchrashmadik.

Yoningda turibman dalli devona,

Yorima, ketdimi ishq yona-yona?

Men seni quchaman… Sovuq, begona —

Loshlar uchrashdilar, biz uchrashmadik.

* * *

Bizni chalkashtirdi soat millari,

Soating toʻxtadi oʻn yil muqaddam.

Oʻn marta aylandi mening yillarim,

Sen oʻn yil kechikib kelding, Muharram.

Havo quyuq edi. Kecha bejon, keng…

Hech umid yoʻq edi oydin roʻzimdan.

Vaqtga (oʻn yil avval) kelolmadim teng,

Vaqt uchdi ajratib meni oʻzimdan.

Bir soʻzim bor edi — u soʻz toʻzidi,

Bir oʻyim bor edi — quridi u oʻy.

Sen kelding eritib yillar muzini,

Qarshimda bir olam turar bahorroʻy.

Besabr boqursan, notinch boqursan,

Uyqu bermagaysan sheʼrlar yozdirib.

Bormasam olamni oʻtda yoqursan,

Koʻzlaring qalbimga kirar bostirib.

Toqat qil. Shoshirma. Men borayapman.

Poyimdan nur kabi oqa boshlar Yer.

Ketmagin. Men sendan oʻn yil nariman.

Oʻn yildan oʻtishga oʻn daqiqa ber…