Buxoro — 2020-yilda “Islom olami madaniyati poytaxti”

Ona — yurtimiz tarixini oʻrganish bugun bizga Vatan tuygʻusini kamolga yetkazish uchun juda ham kerak.Kaminadan baʼzan “Ulugʻlarimiz Buxoroning sharif shahar ekanligi xususida qanday bitiklar qoldirishgan?”, deya soʻrab qolishadi.

Buyuk muhaddis – Imom Buxoriy yetishib chiqqani uchun islom olamida Buxoro sharif shahar sifatida shuhrat qozongan. Alisher Navoiy “Favoyid ul-kibar”ning bevosita Muhammad alayhisssalom taʼriflariga bagʻishlangan naʼt gʻazallaridan birini:

Bildi chu hadisingni sahih emdi Navoiy,

Maskan chu tilar boʻlsa ne Batho, ne Buxoro, –

deya tugatadi. Batho – Makkayi mukarramaning eski nomi. Bilasizki, Imom Buxoriy tuzgan hadislar majmuasi “Sahihi Buxoriy” nomi bilan mashhur. Navoiyning lirik qahramoni: “Hadisingning sahih, yaʼni ishonchli ekanini bilganidan keyin Navoiy Makkaga borib yurishi shart emas, Buxoroni maskan tutsa ham, boʻlaveradi”, – deya lutf qiladi. Shu tariqa Buxoro musulmon dunyosida bevosita Makka bilan chogʻishtiriladigan muqaddas shaharlardan biriga aylangan edi.

Bahouddin Naqshband tufayli esa Buxoroning shuhratiga shuhrat qoʻshildi. Adabiyotda ham bu shahri sharifning talay taʼriflari paydo boʻldi.

Muhammad Husaynning “Silsilahoyi tasavvuf” nomli kitobida Buxoroning avliyolar makoni– “koni valoyat” ekani tilga olinadi:

On xok chy xok ast, ki shud koni valoyat,

Chandin guhar az maʼdani ikrom dar on jost.

Tarjimasi: “Bu qandayin tuproqki, avliyolarga kon boʻlibdi, u yerdagi karam maʼdanidan qanchadan-qancha gavhar chiqibdi”.

Chindan ham, Buxoroning deyarli xar bir qadimiy qadamjosida bir buyuk avliyo yotibdi. Buxoro aynan ana shu muqaddasligi jihatidan Bathoyu Yasrib, yaʼni Makkayu Madinadan keyingi shahar hisoblanadi.

Komiljon RAHIMOV,

Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining

Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti katta ilmiy xodimi,

tarix fanlari boʻyicha falsafa doktori, manbashunos