Фото: Reuters

АҚШ президенти Дональд Трамп ўзининг собиқ дўсти ва иттифоқчиси, миллиардер Илон Маскни биринчи марта ошкора танқид қилди. У тадбиркордан ҳафсаласи пир бўлганини айтди ва Маскнинг “Tesla” ва “SpaceX” компанияларига давлат субсидияларини тўлашни тўхтатишни таклиф қилди. Бунга жавобан Маск унинг ёрдамисиз республикачи ҳеч қачон президентлик сайловларида ғалаба қозона олмаслигини айтди ва Трампни вояга етмаганларни зўрлашга алоқадорликда айблади. Собиқ дўстлар ўртасидаги жанжалга нима сабаб бўлди? Бу нимага олиб келиши мумкин? Қуйида шулар хусусида.

Жанжал нимадан келиб чиқди?

Трамп ва Маск ўртасидаги келишмовчилик шу ҳафта миллиардер Оқ уй томонидан қўллаб-қувватланган солиқ ва харажатлар тўғрисидаги қонун лойиҳасини танқид қилганидан кейин юзага келди. Бу жанжал тезда ижтимоий тармоқлардаги шахсий ҳужумларга айланиб, АҚШ сиёсий ва ишбилармон доираларида шов-шувга сабаб бўлди.

5 июнь оқшомида Германия канцлери Фридрих Мерц билан учрашувда АҚШ президенти Дональд Трамп журналистнинг саволига жавоб берар экан, ўзининг собиқ иттифоқчиси Илон Маск билан зиддиятда эканини илк бор тан олди.

Яқин вақтгача Маск АҚШ ҳукумат самарадорлиги департаментини бошқарган, аммо 29 май куни у истеъфога чиққан эди. Кўп ўтмай, тадбиркор ўзининг собиқ бошлиғининг сиёсий қарорларини эҳтиёткорлик билан танқид қила бошлади. Унга импортга қўйилган тарифлар, Трамп томонидан маъқулланган солиқни камайтириш, шунингдек, президентнинг қарз чегарасини бекор қилиш нияти ёқмади.

“Менга ҳар доим Илон ёқарди ва бу ҳар доим жуда ҳайратланарли. Мен уни [солиқ имтиёзлари тўғрисида] қонун лойиҳасидан кўра мени танқид қилганини афзал кўраман... Илон ва мен жуда яхши муносабатда эдик. Келажакда шундай бўлишига ишончим комил эмас”, – деди Дональд Трамп.

Бу баёнот Трамп ва Маск ўртасидаги муносабатларда узоқ вақтдан бери шахсий можаро келиб чиққани ҳақидаги миш-мишларни тасдиқлади. Тадбиркор президентнинг энг яқин иттифоқчилари – Давлат котиби Марко Рубио ва савдо маслаҳатчиси Питер Наварро ҳақида бир неча бор қаттиқ гапирган эди.

Трампнинг нутқидан сўнг Маск биринчи марта президентнинг ўзига очиқчасига ҳужум қилди.

“Менсиз Трамп сайловда ютқазган бўларди, демократлар Вакиллар палатасини назорат қилган бўларди, республикачилар эса Сенатда 51 дан 49 тагача ўринга эга бўларди”, – деди Илон Маск.

Маск жиддий “ҳужум”га ўтди

Трампнинг баёнотидан бир неча соат ўтгач, тадбиркор унга нисбатан шахсий ношукурликдан тортиб марҳум миллиардер Жеффри Эпштейн билан боғлиқ болаларга нисбатан жинсий зўравонлик ишига алоқадорликкача бир қатор айбловларни қўйди.

“Ҳақиқий бомба ташлаш вақти келди: Президент Дональд Трамп Эпштейн иши билан шуғулланади. Бу файллар оммага ошкор этилмаслигининг ҳақиқий сабаби. Хайрли кун, Дональд Трамп!”, – деди Илон Маск.

Бундан ташқари, у АҚШ Конгрессини президентга қарши импичмент жараёнини бошлашга чақирди, ҳокимиятни вице-президент Жей Ди Вэнсга топширишни таклиф қилди ва НАСА томонидан фойдаланиладиган “Dragon” космик кемасидан фойдаланишни тўхтатишга ваъда берди.

Бироқ, 6 июнь, жума куни эрталаб у сўнгги баёнотини қайтариб олди. “Яхши, биз “Dragon”ни ишдан чиқармаймиз”, деди у.

Нега Трамп миллиардерни танқид қилди?

Бизнесменнинг айбловларига жавобан Трамп Америка Қўшма Штатлари Маскнинг “Tesla” ва “SpaceX” компанияларини молиялаштиришни тўхтатишини айтди ва бу бюджетни “миллиардлаб долларларни” тежашини таъкидлади.

“Мен ҳар доим Байден нима учун бундай қилмаганига ҳайрон бўлардим!” — деди Оқ уй раҳбари.

Шунингдек, у Маскнинг “чарчаганини” таъкидлади ва уни бир неча ой олдин ишдан бўшатиш ниятида эканлигини тан олди – унинг сўзларига кўра, бу миллиардернинг “ақлдан озган хатти-ҳаракати”га сабаб бўлган.

“Илоннинг менга қарши ўгирилиши мени қизиқтирмайди, лекин у буни бир неча ой олдин қилиши керак эди. Бу Конгрессга киритилган энг катта [солиқ имтиёзлари] қонун лойиҳаларидан биридир”, – дейди Трамп.

АҚШликлар можаро ҳақида қандай фикрда?

Собиқ иттифоқчиларни яраштиришга чақириқни биринчи бўлиб ўзининг радикал баёнотлари билан танилган репер Кане Уэст билдирди.

“Биродарлар, бундай эмас. Биз иккалангизни жуда яхши кўрамиз”, — деди у.

Бироқ можаро ҳақида радикалроқ гапирганлар ҳам бор эди. АҚШ президентининг собиқ маслаҳатчиси Стивен Баннон Маскни Жанубий Африкадаги ватанига депортация қилишга чақирди.

“Улар унинг иммиграция мақоми бўйича расмий тергов бошлашлари керак, чунки мен унинг ноқонуний мусофир эканлигига ва зудлик билан депортация қилинишига қатъий ишонаман”, — дейди Стив Баннон.

Айни пайтда, YouGov сўровига кўра, америкаликларнинг аксарияти (52 фоиз) ҳеч бирининг тарафида эмаслигини кўрсатди. Овоз берганларнинг 28 фоизи Трампни, саккиз фоизи Маскни қўллаб-қувватлаган. 11 фоизи эса ўз позициясини билдирмаган.

Жанжал нимага олиб келиши мумкин?

Можаро аллақачон жиддий молиявий йўқотишларга олиб келди: 5 июнь, пайшанба куни NASDAQ фонд биржасидаги “Tesla” акциялари 14,26 фоизга тушиб кетди ва бунинг натижасида Маск 34 миллиард доллар йўқотди. Трампнинг йўқотишлари анча камтар эди – тахминан 1,1 миллиард доллар.

Америкалик сиёсий стратег ва таҳлилчи, “Campaign Insider” Телеграм канали муаллифи Павел Дубравский зиддият президентга жиддий зарар етказиши даргумон эканлигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, Трамп энди учинчи муддатга ўз номзодини қўя олмайди ва унинг сайловдаги рейтинги хавф остида эмас.

“Бу икки амалдор ўртасидаги зиддият эмас, балки миллиардер ва амалдаги президент ўртасидаги можаро. Республикачилар Трампни албатта қўллаб-қувватлайди, чунки у давлат раҳбари” — дейди Павел Дубравский.

Шунингдек, у Маскнинг педофилиядаги айбловлари асоссиз кўринишини қўшимча қилди. Экспертнинг сўзларига кўра, Федераль қидирув бюроси Жо Байден президентлиги даврида, жумладан, Эпштейн иши бўйича Трампдан кир топишга уринган, бироқ натижага эришмаган.

Трамп жиддий оқибатлар билан таҳдид қилди

Дональд Трамп собиқ иттифоқчиси Илон Маскни демократларга хайрия қилишни бошласа, “жуда жиддий оқибатларга олиб келиши” билан таҳдид қилди.

“Агар шундай қилса, у жуда жиддий оқибатларга дуч келади”, — деди Оқ уй раҳбари “Агар Маск солиқ ва харажатларга қарши бўлган демократларни қўллаб-қувватлай бошласа, нима бўлади?”, деган саволга.

Трамп, шунингдек, Маск билан дўстона муносабатларни тиклаш истаги йўқлигини таъкидлади.

“Мен бошқа ишлар билан бандман... У билан гаплашиш ниятим йўқ”, — деди Трамп.