Сўнгги тадқиқотларга кўра, 80 ёшдан ошган аёлларда беш йил давомида кундузи ортиб бораётган ухлаб қолиш деменция, яъни мия касаллигининг ривожланиш хавфини икки баравар ошириши мумкин.

Бу ҳақда 2025 йил 19 март куни «Neurology» журналида чоп этилган илмий мақолада маълум қилинди. Шунга қарамасдан, олимлар бу ҳолат деменцияга сабаб бўлади деган хулосага келмаган бўлсада, уйқудаги ўзгаришлар ва когнитив пасайиш ўртасида боғлиқлик мавжудлигини аниқлаган.

Тадқиқот муаллифи, Калифорния университети олими Юэ Лэннинг таъкидлашича, уйқу мия фаолияти учун жуда муҳим бўлиб, миянинг дам олиши ва қайта тикланишига ёрдам беради. Тадқиқотчилар уйқу ва деменция ўртасидаги алоқани батафсил ўрганмаган бўлсада, ушбу тадқиқот натижалари уйқу муаммолари кексайиш жараёнида деменция хавфи белгиларидан бири бўлиши мумкинлигини кўрсатмоқда.

Тадқиқот доирасида 83 ёшли 733 нафар аёл беш йил давомида кузатилди. Тадқиқот бошида уларда деменция ёки енгил когнитив бузилишлар кузатилмаган. Тадқиқот охирига келиб, 164 нафар иштирокчи (22%) енгил когнитив бузилишларга учраган, 93 нафари (13%) эса деменция билан касалланган.

Тадқиқотчилар иштирокчиларнинг уйқу одатларини ўрганиш учун билакка тақиладиган махсус қурилмадан фойдаланди. Ушбу қурилмалар ёрдамида иштирокчиларнинг тунги уйқу сифати, кундузи уйқучанлик даражаси ва сиркадий ритмлари кузатилди.

Тадқиқотчилар иштирокчиларни уч гуруҳга ажратди: 44% стабиллашган ёки яхшиланган уйқуга эга бўлганлар, 35% тунги уйқу сифати пасайганлар, 21% эса кундузи уйқучанлиги ортганлар. Тунги уйқу сифати пасайган гуруҳда уйқу сифати ва давомийлиги камайган, кундузи уйқуга эҳтиёж ошган ва сиркадий ритм бузилиши кузатилган. Кундузи уйқучанлиги ортган гуруҳда эса ҳам кундузги, ҳам тунги уйқу давомийлиги ортиб, умумий уйқу режими издан чиққан.

Стабил уйқу гуруҳи иштирокчиларидан 8% (25 нафар) деменцияга чалинган бўлса, тунги уйқу сифати пасайган гуруҳда бу кўрсаткич 15% (39 нафар), уйқучанлиги ошган гуруҳда эса 19% (29 нафар) бўлди. Тадқиқотчилар ёш, таълим даражаси, ирқ ва соғлиқ омилларини инобатга олиб, натижаларни солиштирганда, уйқучанлиги ортган гуруҳда деменция хавфи икки бараварга ортганини аниқлади.

Олимлар ушбу натижалар келажакдаги тадқиқотлар учун асос бўлиши мумкинлигини таъкидлашди. Уларнинг фикрича, уйқу ва деменция ўртасидаги боғлиқликни тўлиқ тушуниш учун узоқ муддатли тадқиқотлар зарур. Бироқ тадқиқот асосан оқ танли иштирокчиларни ўз ичига олганлиги сабабли, унинг натижалари бутун аҳолига нисбатан қўллаш учун етарлича ишончли эмас.

Шунга қарамай, тадқиқотчилар кекса ёшдаги инсонларда уйқудаги ўзгаришлар деменциянинг дастлабки белгиларидан бири бўлиши мумкинлигини қайд этиб, бундай ҳолатлар кузатилганида шифокорларга мурожаат қилиш муҳимлигини таъкидлашди.

Маълумот учун айтиш мумкинки, деменция бу инсоннинг хотираси, тафаккури ва кундалик ҳаётдаги ҳаракатларига таъсир қилувчи мия касалликлари мажмуи бўлиб, у когнитив қобилиятларнинг пасайиши билан тавсифланади. Ушбу ҳолат мустақил касаллик эмас, балки турли неврологик касалликларнинг белгиси сифатида юзага чиқади.