Avstraliyaning Esperans shahri yaqinidagi Uorton sohilida 109-yil avval yozilgan xat xat topildi. U 1916-yil 15-avgust kuni Birinchi jahon urushiga yoʻl olgan avstraliyalik askar Malkolm Aleksandr Nevill tomonidan onasiga yozilgan boʻlib, shisha ichiga solingan holda dengizga tashlangan.

Nevill oʻz xatida xush kayfiyat bilan shunday yozgan: “Hozircha juda yaxshi vaqt oʻtkazyapmiz. Taom ham yaxshi, faqat bitta ovqatni dengizga koʻmishga toʻgʻri keldi.” U Adelaidadan yoʻlga chiqqaniga uch kun boʻlganida bu xatni yozgan va “Sizni sevuvchi oʻgʻlingiz Malkolm... dengizda, qayerdadir” deya xatini yakunlagan u.

Askarning xatini esperanslik Debra Braunning oilasi plyajda chiqindi yigʻish paytida topgan. Ular shishaning yaxshi holatda saqlanib qolganini koʻrib, uni qum ostida yotgan, deb taxmin qilgan. “Agar shisha 109-yil dengizda boʻlganida edi, qopqogʻi chirib ketgan boʻlardi”, degan Braun.

Shishadan xatni ehtiyotkorlik bilan chiqarib olgach, ular Malkolm Nevill haqida maʼlumot izlab, uni Avstraliya Harbiy yodgorligi saytidan topgan. Maʼlum boʻlishicha, Nevill frontga chiqqanidan atigi ikki oy oʻtib, 1917-yil aprelida Fransiyada halok boʻlgan.

U ilk bor 1916-yil 1-aprel kuni harbiy xizmatga yozilgan, ammo sogʻligi va boʻyi pastligi sabab xizmatga qabul qilinmagan. Bir necha oydan soʻng Nevill yana urinib, bu safar ijobiy javob olgan. U katta jasorat bilan oʻz burchini ado etishni xohlagan, ammo faqat ikki oydan soʻng — Bullekur jangining birinchi kunida halok boʻlgan.

Topilgan shisha ichida yana bir askar — Uilyam Kirk Xarlining ham xati boʻlgan. U urushdan sogʻ qaytgan va bolalikdagi sevgilisiga uylangan. Xarli oʻz xatida “Agar bu shishani topsangiz, umid qilaman, kayfiyatingiz biznikidek yaxshi boʻlsin”, deb yozgan.

Tarixchilarning qayd etishicha, 1916-yilda Yevropaga yoʻl olgan askarlar koʻpincha shunday “dengiz xatlari”ni shisha ichiga solib dengizga tashlashgan. Harbiy xizmatchilar urushning haqiqiy dahshatlarini bilgan va bu odat, ular uchun ehtimol, oilalari bilan soʻnggi bogʻlanish umidi boʻlgan.