Исроил Суриянинг янги ҳокимиятларига қарши ҳарбий операция бошлади. Исроил мудофаа кучлари Дамашққа ракета зарбаси берди ва қуруқликдаги операцияларни ўтказишга тайёрлигини маълум қилди.

Ҳужумлар Сурия президенти Аҳмед ал-Шара ҳукуматининг бўлинмалари билан мамлакат жанубидаги друзларнинг ўзини ўзи мудофаа қилиш бўлинмалари ўртасидаги тўқнашувлар фонида бошланган. Таҳлилчилар аллақачон Суриядаги сўнгги ички сиёсий можарони алавийлар ва насронийларнинг қирғинига қиёсламоқда. Шу билан бирга, афтидан, жиҳодчилар ҳукумати мамлакат ҳудудини тўлиқ назорат қила олмаяпти, бу эса янги фуқаролар уруши бошланишига таҳдид солмоқда. Хўш, Исроил Бош вазири Бинямин Нетаньяҳу ушбу ҳарбий кампаниядан нима мақсад кўзлаган? Бу алалоқибат Сурия келажагига қандай таъсир қилади? Қуйида шулар хусусида.

Исроилнинг Сурияга зарбалари ҳақида нималар маълум?

Шу йилнинг 16 июль куни тушдан кейин Исроил авиацияси Дамашқдаги ҳукумат биноларига зарба берганди. Нишонлар президент саройи ва Бош штаб биноси бўлган. Зарба натижасида 3 киши ҳалок бўлган, 34 киши яраланган.

Яқин кунларда Сурия — Исроил чегарасида тўқнашувлар бошланиши мумкин. Тангликнинг кучайиши фонида Исроил ҳукумати икки бўлинмани Голан тепаликларига ўтказишга ҳозирлик кўрмоқда. Исроил мудофаа кучлари матбуот хизмати бу Исроил ва унинг аҳолиси хавфсизлигини таъминлаш ҳақида эканини таъкидлади.

«Исроил мудофаа кучлари Исроил фуқароларининг хавфсизлигини таъминлаш учун ҳам мудофаа, ҳам ҳужум қилишда давом этади», — дейилади Исроил мудофаа кучлари матбуот хизмати баёнотида.

Исроил нега Сурия ҳукуматига қарши уруш бошлади?

Жорий йилнинг 13 июль бадавий тўдалари мамлакат жанубидаги Ас-Сувайда вилоятидаги друзлар яшовчи аҳоли пунктларига ҳужум қилган. Друзларнинг ўзини-ўзи мудофаа бўлинмалари қаршилик кўрсатишга уринган ва тўқнашувлар бошланиб кетган.

Кейин ҳукумат друзлар яшайдиган ҳудудларга қўшинлар киритилишини эълон қилди. Аммо бу друзлар қўриқчилари ва ҳукумат бўлинмалари ўртасида шиддатли жангларга олиб келди.

Сурия Мудофаа вазирлиги маълумотларига кўра, тўқнашувлар натижасида ўнлаб одамлар ҳалок бўлган, юздан ортиқ киши жароҳатланган.

Исроилда яшовчи друзлар жамоалари раҳбарлари ўз расмийларини Суриядаги можарога аралашишга чақира бошладилар. Улардан баъзилари ўз диндошларига ёрдам бериш учун Сурия — Исроил чегарасини бузиб ўтишга ҳаракат қилишди.

Мамлакат чегаралари яқинида давом этаётган жанглар фонида Исроил ҳарбий раҳбарияти яҳудий давлати хавфсизлигини таъминлаш бўйича қўшинлар тўплаб, турли оператив топшириқларни бажаришга тайёрлигини маълум қилди.

«Исроил мудофаа кучлари Сурия жанубидаги друзлар тинч аҳолига қарши воқеалар ва ҳаракатларни кузатишда давом этмоқда ва сиёсий раҳбариятнинг кўрсатмаларига мувофиқ, ҳудудга зарба бермоқда», дея хабар тарқатди Исроил мудофаа кучлари матбуот хизмати.

Ушбу операция Исроилда қандай изоҳланди?

Исроил Бош вазири Бинямин Нетаньяҳунинг шахсан ўзи друзларни қўллаб-қувватлаган. Унинг таъкидлашича, Исроил ҳукумати Сурия режимининг тўдаларини йўқ қилади ва Ас-Сувайда вилоятидаги друзлар аҳолисини қутқаради.

«Биродарларим, Исроилнинг друз фуқаролари, Сурия жануби-ғарбий қисмидаги Ас-Сувайдада вазият ниҳоятда жиддий. Исроил мудофаа кучлари ҳаракат қилмоқда, ҳаво кучлари ҳаракат қилмоқда ва бошқа кучлар ҳам ҳаракат қилмоқда. Биз сизнинг друз биродарларингизни қутқариш ва режим тўдаларини йўқ қилиш учун ҳаракат қиляпмиз», — деди Нетаньяҳу.

Шу билан бирга, Нетаньяҳу исроиллик друзларни Суриядаги диндошларига ёрдам беришга уринмасликка чақирди. Унинг таъкидлашича, бу билан Исроил мудофаа кучлари шуғулланади.

«Сиз ўз ҳаётингизни хавф остига қўясиз; сизни ўлдиришлари мумкин, сизни гаровга олишлари мумкин ва Исроил мудофаа кучлари ҳаракатларига тўсқинлик қиляпсиз. Шунинг учун мен сиздан сўрайман: уйга боринг, Исроил мудофаа кучлари ҳаракат қилсин», — дея қўшимча қилган у.

Шу билан бирга, Исроил мудофаа вазири Исраэль Кац агар мамлакат расмийлари друзларга ҳужум қилишни тўхтатмаса, Сурияга қарши «оғриқли зарбалар» билан таҳдид қилди. Тез орада у Дамашқ учун огоҳлантириш вақти тугаганини қўшимча қилди.

«Сурия режими Ас-Сувайдадаги друзларни ёлғиз қолдириб, қўшинларини олиб чиқиб кетиши керак. Биз аниқ ва огоҳлантирганимиздек, Исроил Суриядаги друзларни тарк этмайди», — деди вазир.

Айни пайтда оммавий ахборот воситалари аллақачон Исроилнинг Сурияга берган зарбаларини Эронга, «ҲАМАС» ва «Ҳизбуллоҳ» ҳаракатларига қарши охирги амалиётлар билан тенглаштирмоқда, бу эса Яқин Шарқда янги тартиб ўрнатилаётганидан далолат беради.

«Ал-Шара режими, ўзидан олдингилар сингари, ҳали янги Яқин Шарқ тартибини тушунмаган, бу ерда заифларга қарши чиққан ёки яҳудий давлатига таҳдид соладиган ҳар бир киши янги шериф — Исроил билан курашишга мажбур бўлади», — дея ёзди «Исроил овози» Telegram канали.

Друзлар кимлар?

Друзлар — Яқин Шарқдаги арабларнинг этно-конфессионал гуруҳи бўлиб, уларнинг сони икки миллион кишигача етади. Улар алоҳида монотеистик динга эътиқод қиладилар. Бу исломнинг бир қисми деб ҳисоблаган, лекин неоплатонизм, гностицизм ва иудаизм элементларини ўз ичига олган эътиқоддир.

Ҳозирда друзларнинг асосий қисми (700 минг киши) Сурия жанубида истиқомат қилади. Йирик друзлар жамоалари Ливан ва Исроилда жойлашган.

Суриядаги фуқаролар уруши бошланганидан бери улар Башар ал-Ассад режимининг иттифоқчилари саналади, шунинг учун улар тез-тез Сурия мухолифати ва жиҳодчи гуруҳлар томонидан ҳужумга учраб туради. Асад режими қулаб, жиҳодчилар ҳокимият тепасига келганидан сўнг, мамлакат жанубидаги друзлар Исроилдаги ўз диндошларидан ёрдам сўрай бошлади.

2024 йил декабрь ойида Жабал аш-Шайх минтақасидаги олти друзлар қишлоғи кенгаши Исроил томонидан назорат қилинадиган Голан тепаликларига қўшилиш қарорини эълон қилди.

Исроил расмийлари, ўз навбатида, суриялик друзларни ҳимоя қилишга тайёр эканликларини билдирдилар ва Суриянинг янги ҳукуматларидан ўз хавфсизлигини таъминлаш учун мамлакат жанубини тўлиқ демилитаризация қилишни талаб қилишди.

Сурияда яна қандай можаролар юз бермоқда?

Асад режими қулагандан сўнг Суриянинг янги ҳукумати ва ағдарилган Сурия раҳбариятининг иттифоқчилари ҳисобланган алавийлар ўртасидаги зиддият авж олди. Улар жиҳодчиларга қаршилик кўрсатишга уриниб, Латакия, Тартус ва Хомс вилоятларида норозилик намойиши ўтказишган.

Алавий исёнчилар сурияликларни «экстремистик жиҳодчи режим»га қарши курашишга, миллати ва динидан қатъий назар бўлинмаларда бирлашишга чақирди.

Натижада, март ойи бошида ҳукуматпараст «Ҳаят Таҳрир аш-Шам» гуруҳи кучлари ва алавий бўлинмалари ўртасида шиддатли тўқнашувлар юз берди. Улар нафақат қуролли намойишчиларга, балки жангларда иштирок этмаётган тинч аҳолига ҳам оммавий репрессияларга олиб келди. Бундан ташқари, ғарбий вилоятларда яшовчи насронийлар азоб чекишди.

Баъзи алавийлар ва насронийлар Россиянинг Хмеймим базасидаги қатағонлардан яширинишга ҳаракат қилишди. Ҳатто россиялик ҳарбийлар ва жангарилар ўртасида жанглар бошланган

Исроилда алавийлар ва насронийларга қилинган ҳужумлар кескин қораланди. Йил бошида мамлакат расмийлари Суриянинг янги ҳукумати ҳаракатларидан хавотир билдириб, этник диний сабабларга кўра таъқибларни қабул қилиб бўлмас деб атаган эди.

«Гарчи Суриянинг амалдаги расмийлари фожиага алоқадорлигини инкор этсалар ҳам, уларнинг асосий масъулияти истисносиз барча фуқаролар хавфсизлигини таъминлаш бўлиб қолмоқда», — деди Исроилнинг Россиядаги элчиси Симона Галперин фожиа бутун дунёни даҳшатга солаётганини таъкидлаб.

Вазият қандай ривожланади?

«Сурия ҳукумати ва друзлар ўртасидаги ҳозирги можаро ҳақиқатан ҳам шу йил баҳорида Сурия ғарбида алавийлар ва насронийларнинг қирғин қилиниши билан боғлиқ ҳолда кўриб чиқилиши керак», деди шарқшунос ва Россия халқаро алоқалар кенгаши дастур менежери Иван Бочаров. Унинг сўзларига кўра, бу воқеалар ҳукуматнинг жойларда вазият устидан ҳақиқий назорати йўқлигидан далолат беради.

Эксперт таъкидлашича, ҳукумат кучларида этно-конфессиявий озчиликларни — алавийлар ва друзларни ёмон кўрадиган радикал унсурлар бор ва улар Исроил билан алоқада ва ҳатто диндан қайтганликда айбланмоқда. Шу муносабат билан, хавфсизлик кучларининг киритилиши друзлар томонидан катта ишончсизлик ва қўрқув билан қабул қилинди.

Қайд этилишича, Сурияни федераллаштириш ва озчиликлар интеграциясига бўлган барча умидлар оқланмаганидан далолат беради. Янги ҳокимиятга бўлган ишонч пасайишда давом этиши мумкин ва келажакда Дамашқ террорчилик ташкилотлари ҳам кучайиши мумкин бўлган ҳудудлар устидан тобора камроқ назоратга эга бўлади.

«Бу жуда яхши белги эмас. Бу шуни англатадики, Сурия бўлиниб кетган ва бўлинган, баъзи маҳаллий гуруҳлар марказий ҳукуматдан кўра кўпроқ қонунийлик ёки кучга эга», — дейди Иван Бочаров.

Исроил, ўз навбатида, аввалроқ друзларга берган ваъдаларини бажармоқда: бу уларнинг хавфсизлигини таъминлайди. Шарқшуносга кўра, друзизмнинг яҳудийлик билан умумий жиҳатлари бор, исроиллик друзлар Исроил мудофаа кучлари таркибида хизмат қилади ва умуман мамлакат ҳукуматини қўллаб-қувватлайди.

Бочаровнинг қўшимча қилишича, Исроил аш-Шара ҳукуматига муаммоларни куч билан ҳал қилмаслик учун жуда аниқ ва қаттиқ сигнал юбормоқда.