Illyustrativ foto

«Stanford Medicine» tomonidan oʻtkazilgan tadqiqotda miya tasviri yordamida depressiyaning olti xil turi aniqlandi. Ushbu kichik tiplar miya faoliyatining noyob naqshlarini namoyish etadi. Bu esa qanday davolash yoʻllari qaysi turdagi depressiyani samarali davolashga yordam berishiga aniqlik kiritishda muhim ahamiyatga ega boʻlishi mumkin. Ushbu tadqiqot natijalari «Nature Medicine» jurnalida chop etildi.

Birinchi kichik tip miyaning kognitiv hududlarida haddan tashqari faollik bilan tavsiflanadi. Ushbu turdagi depressiya bilan ogʻrigan bemorlar odatda «Effexor» deb nomlanuvchi antidepressant venlafaksinga eng yaxshi javob berishdi. Bu muammolarni hal qilish va qaror qabul qilish bilan bogʻliq sohalarga taʼsir qiladi.

Ikkinchi kichik tip depressiya va muammolarni hal qilish bilan bogʻliq uchta miya hududi orasida yuqori faollikni oʻz ichiga oladi. Ushbu turdagi nutq terapiyasi bilan sezilarli yaxshilanishga erishishlari mumkin. Ushbu turdagi terapiya ularga kundalik muammolarni hal qilish koʻnikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.

Uchinchi tur diqqatni boshqaradigan miya pallasida past faollik bilan belgilanadi. Ushbu kichik tipdagi bemorlar faqat nutq terapiyasidan kamroq foyda koʻrishgan. Nutq terapiyasi samarali boʻlishidan oldin ular miya faolligini oshirish uchun dastlabki farmatsevtik davolanishni talab qilishi mumkin.

Toʻrtinchisida esa yuqori darajadagi anhedoniyani (bu odatda yoqimli boʻlgan faoliyatdan zavq yoki zavqlanishni his qila olmaslik – tahrir) koʻrsatdi. Ushbu bemorlar rejalashtirish va tashkil etish kabi ijro etuvchi funksiyani talab qiladigan vazifalarni yomon bajardilar. Ushbu kichik tip, ayniqsa anhedoniyaga qaratilgan va kognitiv funksiyani yaxshilaydigan muolajalardan foyda koʻrishi mumkin.

Beshinchisida esa depressiyasiz odamlarga nisbatan miya faoliyatida sezilarli farqlarni koʻrsatmadi. Bu hozirgi tasvirlash texnikasi tomonidan qoʻlga kiritilmagan boshqa asosiy omillar boʻlishi mumkinligini ifodalamoqda. Ushbu omillarni aniqlash va samarali davolash usullarini ishlab chiqish uchun qoʻshimcha tadqiqotlar talab etiladi.

Oltinchi kichik tip eʼtibor va jalb qilish uchun masʼul boʻlgan sohalarda pastki miya faoliyatini oʻz ichiga oladi. Ushbu kichik tipga ega boʻlgan bemorlarda diqqatni jamlash va faoliyat bilan shugʻullanish qiyin boʻlishi mumkin. Axloq terapiyasini boshlashdan oldin ular ushbu sohalarda miya faoliyatini yaxshilaydigan muolajalardan foyda olishlari mumkin. Ushbu yondashuv vaqt oʻtishi bilan ularning eʼtiborini va ishtirokini yaxshilashga yordam beradi.

Stenford tadqiqotchilari buni aniqlash uchun 801 ishtirokchining miya faoliyatini oʻrganish uchun funksional MRI (fMRI)dan foydalanganlar. Tasvirlash dam olish vaqtida ham, kognitiv va hissiy faoliyatni sinab koʻrish uchun moʻljallangan vazifalar paytida ham amalga oshirildi. Tadqiqotning yetakchi olimlaridan biri Lienn Uilyams bemorlarni toʻgʻri davolash usullari bilan moslashtirish muhimligini taʼkidladi. Taʼkidlash joizki, olim 2015-yilda depressiya tufayli oʻz doʻstidan ayrilib qolgan edi.