Мақола кишини чуқур ўйга толдиради, маълум хулосалар чиқаришга ундайди. Боиси мафкуравий курашлар авж олган ҳозирги даврда тарихга холисона баҳо бериш, миллий ўзликни англаш ва келажакка тўғри йўл танлаш учун, қолаверса, Президентимизнинг мафкуравий сиёсатини амалга оширишда бундай асарларнинг аҳамияти катта. Мақола миллатни бирлаштириш, бепарволик ва лоқайдликка қарши курашиш, ёшлар қалбида Ватанга муҳаббат туйғусини уйғотиш каби муҳим вазифаларни ўз олдига қўйган.

Ўтмишдан сабоқ олиш, тарих ҳақиқатларини англаш — бугунги кун талаби. “Аламим бор...” каби мақолалар ана шу талабга жавоб беради. Мақсад кимнидир айблаш эмас, балки ҳақиқатни билиш, англаш ва шу асосда келажакни қуришдир.

Президентимиз миллат келажагини, унинг фаровон, тинч ва хавфсиз яшаш масъулиятини ўз гарданига олган етакчи, давлат арбоби. Сиёсатшунос Қ. Рафиқов ушбу мақолада давлатимиз раҳбарининг ички дунёси, орзу-армонлари ва миллатга бўлган муносабатини бутун бўй-басти билан очиб берган.

Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон замини икки буюк Ренессанс даврига гувоҳ бўлган, жаҳон цивилизациясига бебаҳо ҳисса қўшган юрт. Инсоният тарихида чуқур из қолдирган алломалар, мутафаккирлар, олимлар айнан шу заминда камолга етган. Ватанимиз нафақат интеллектуал ва маданий мерос, балки сиёсий-ҳарбий анъаналар жиҳатидан ҳам юксак ривожланишга эришган. Амир Темурдек жаҳонгир, Берунийдек олим, Ибн Синодек табиб, Улуғбекдек астрономлар айнан шу юрт фарзандларидир. Уларнинг илмий кашфиётлари, маданий мероси бугунги кунда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган.

Шундай экан, биз ўз тарихимизни, маданиятимизни, қадриятларимизни чуқур ўрганишимиз, уни асраб-авайлашимиз ва келгуси авлодларга етказишимиз зарур. Етук сиёсатшунос ўз мақоласида мана шу “аламлар”ни, изтиробларни, Президентимиз қалбидан, дилидан ўтаётган кечинмаларни бирма-бир таҳлил қилади.

Давлатимиз раҳбари миллатнинг шон-шарафини тиклаш ва дунёга намоён қилиш мақсадида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг қурилишига камарбаста бўлгани тарихий аҳамиятга эга. Мазкур марказни қуриш ғояси Президентнинг илк давридаёқ ўртага ташланган бўлиб, бу унинг тарихий-маданий меросга, хусусан, ислом ва темурийлар Уйғониш даврига бўлган эътиборини кўрсатади.

Муаллиф нимадан афсусда?

Юртбошимизнинг миллатнинг ўтмиши ва Ватан тарихи ҳақидаги суҳбатларида акс этган қайғу унинг миллатпарварлиги ва ватанпарварлигини намоён қилади. Унинг “Ўзбек ёки Ўзбекистон, деса нега доим пахта, ош, дўппию чопон билан чекланишади?” деган саволи миллатни дунёга танитиш учун бошқа қийматларни ҳам кўрсатиш зарурлигини англатади. Мақола миллат етакчисини ўз халқининг ёвқур фарзанди, миллат қайғуси билан яшайдиган, унинг қадр-қимматини тиклашга интиладиган раҳбар сифатида тасвирлайди. Муаллиф Президент Шавкат Мирзиёевнинг нутқларини таҳлил қилиш орқали унинг шахсиятини, ғояларини ва миллатга бўлган муносабатини тушунишга ёрдам беради. Унда Президент-нинг миллатнинг ўтмишини қадрлаш, унинг шон-шарафини тиклаш ва дунёга танитишдек муҳим мақсадлари борлиги таъкидланади.

Яна бир жиҳати, муаллифни тарихнинг адолатсизлиги чуқур қайғуга солади. У аждодларимизнинг илм-фан ва маданиятга қўшган беқиёс ҳиссаси эътиборсиз қолаётганидан изтироб чекади.

Ал-Хоразмий, Ибн Сино, Беруний каби алломаларнинг кашфиётлари ва мероси дунё цивилизациясига улкан таъсир кўрсатгани таъкидланади. Самарқанд қоғози, Фарғона ипаги каби маҳсулотларнинг жаҳон миқёсидаги аҳамияти ҳам шундан далолат беради. Фредерик Старнинг Марказий Осиёнинг меъморчилик санъатига қўшган ҳиссаси ҳақидаги сўзлари келтирилиши, хорижлик мутахассисларнинг ҳам бу ҳақиқатни тан олишини кўрсатади. Аммо муаллиф бу эътирофлар кенг жамоатчиликка етиб бормаётганидан афсусланади.

Муаллиф Шавкат Мирзиёевнинг сўзлари ва нигоҳларида ҳам худди шу ўкинч ва саволларни сезганини айтади. Бу Президентнинг ҳам миллий меросга юксак эътибор қаратишига ишора қилади.

Муаллиф пахта сиёсати халқимизнинг қаддини буккани, пахта яккаҳокимлиги даврида халқимизнинг ижодий салоҳияти, тадбиркорлик қобилияти чекланганини алам билан тасвирлайди. Ва муҳими, бугунги кунимиз ва келажагимиз учун тўғри хулосалар чиқаришдир. Биз пахта монополиясининг асоратларини бартараф этиш, иқтисодиётимизни янада диверсификациялаш, таълим тизимини ислоҳ қилиш ва янги авлодни замонавий билимлар билан қуроллантириш устида ишлашимиз керак.

Янги Ўзбекистонни барпо этиш, халқимизнинг фаровонлигини таъминлаш учун биз, аввало, ўтмишдаги хатоларимизни тан олишимиз ва улардан сабоқ чиқаришимиз лозим.

Ўтмишдан сабоқ олиб, келажакка интилиш зарур

Келажак — билимли, интеллектуал ва тадбиркор авлод қўлида. Биз уларга имкон беришимиз, уларни қўллаб-қувватлашимиз ва рағбатлантиришимиз лозим. Фақат шундагина биз пахта исканжасининг асоратларидан халос бўлиб, дунё цивилизациясига муносиб ҳисса қўша оламиз. Энди биз дунёнинг чети, учинчи даражали бир давлат, халқ деб қарашларга кўникмаслигимиз шарт. Бундай фикр ўзини камситишга мойилликни кўрсатади. Ўзига нисбатан ҳаддан ташқари танқидий бўлиш ҳам ривожланишга тўсқинлик қилиши мумкин.

Ўтмишдаги муаммоларга ҳаддан ташқари эътибор қаратиш келажакка интилишга халақит бериши мумкин. Ўтмишни унутиш керак эмас, лекин унга қараб туриб қолиш ҳам ярамайди. Муҳими — ўтмишдан сабоқ олиб, келажакка интилиш. Ўзлигини англаш ва тарихни қадрлаш муҳим, лекин бу бошқа халқларни менсимасликка олиб келмаслиги керак. Ташқи фикрга ҳаддан ташқари эътибор қаратмаслик керак. Ўз кучига ишониш ва ўз йўлидан бориш муҳим.

Шу нуқтаи назардан, муаллифнинг фикрларида алам ва умид, танқид ва миллатпарварлик каби туйғулар аралашган. Бу фикрлар Ўзбекистоннинг ўтмиши ҳамда келажаги ҳақида ўйлашга, мавжуд муаммоларни ҳал қилишга ва миллий ўзликни англашга ундайди.

Дарҳақиқат, Ўзбекистоннинг ўзлигини англаши ва маънавий янгиланиши учун тарихга мурожаат муҳим қадамдир. Бу жараённи тўғри йўналтириш ва унга доир муаммоларни ҳал этиш мамлакатнинг келажаги учун катта аҳамиятга эга. Шу нуқтаи назардан, кўнгилдан ўтган ўкинчли ҳислар жуда ўринли.

Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази каби мажмуаларнинг бунёд этилиши, бир томондан, қувонарли воқеа бўлса, иккинчи томондан, нега бу ишлар анча аввалроқ амалга оширилмагани ҳақида саволлар туғдиради. Бу саволларнинг жавоби аниқ. Миллий ўзликни англаш, тарихий меросни қадрлаш ва уни дунёга намойиш этиш учун кучли сиёсий ирода, кучли сиёсий раҳбар зарур эди. Президентимиз Шавкат Мирзиёев шундай сиёсатчи сифатида намоён бўлди.

Миллатни аламдан қутқаришга қаратилган қадамлар

Мақолада кўтарилган ғоялар, ҳақиқатан ҳам, кўпчиликнинг дилидаги гапларни ифода этади. Бу — шунчаки шахсий эмас, балки миллатнинг алами, тарихий адолатсизликдан келиб чиққан алам.

Демак, бугун миллатнинг ҳар бир зиёлиси мана шу мақсад йўлида бирлашиши керак. Бу аламдан қутулиш чораларини излашимиз, топишимиз зарур. Бу алам бизнинг вужудимизда бир асрдан зиёдроқ вақт давомида яшаб келмоқда. Бу алам аждодлардан авлодларга мерос бўлиб келмоқда. У мустамлакачилик сиёсати, миллий қадриятларни топташ, тарихни сохталаштириш каби омиллар натижасида шаклланган. Бу алам — ўзлигимизни йўқотиш хавфидан, келажак авлодларга муносиб мерос қолдира олмасликдан келиб чиққан қўрқувдан пайдо бўлган. Бу аламни узиб ташлаш вақти аллақачон келган. У миллатнинг маданиятига, тилига, динига бўлган муносабатида, ўз тарихини билмасликда, ўз қадриятларини қадрламасликда намоён бўлади. Бу алам бизни бирлашишга, ўзлигимизни англашга, келажакка ишонч билан қарашга халақит беради.

Президентимиз бу йўлда барчамизга ибрат. Давлат раҳбари мана шу алам-изтиробларни йўқотиш йўлида тинимсиз курашмоқда. Унинг ташаббуси билан амалга оширилаётган ислоҳотлар, миллий қадриятларни тиклаш, тарихни ўрганиш ва уни дунёга танитишга қаратилган лойиҳалар — буларнинг барчаси миллатни аламдан қутқаришга қаратилган қадамлардир.

Садритдин ТУРОБЖОНОВ,

Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат

техника университети ректори, академик.