Maqola kishini chuqur oʻyga toldiradi, maʼlum xulosalar chiqarishga undaydi. Boisi mafkuraviy kurashlar avj olgan hozirgi davrda tarixga xolisona baho berish, milliy oʻzlikni anglash va kelajakka toʻgʻri yoʻl tanlash uchun, qolaversa, Prezidentimizning mafkuraviy siyosatini amalga oshirishda bunday asarlarning ahamiyati katta. Maqola millatni birlashtirish, beparvolik va loqaydlikka qarshi kurashish, yoshlar qalbida Vatanga muhabbat tuygʻusini uygʻotish kabi muhim vazifalarni oʻz oldiga qoʻygan.

Oʻtmishdan saboq olish, tarix haqiqatlarini anglash — bugungi kun talabi. “Alamim bor...” kabi maqolalar ana shu talabga javob beradi. Maqsad kimnidir ayblash emas, balki haqiqatni bilish, anglash va shu asosda kelajakni qurishdir.

Prezidentimiz millat kelajagini, uning farovon, tinch va xavfsiz yashash masʼuliyatini oʻz gardaniga olgan yetakchi, davlat arbobi. Siyosatshunos Q. Rafiqov ushbu maqolada davlatimiz rahbarining ichki dunyosi, orzu-armonlari va millatga boʻlgan munosabatini butun boʻy-basti bilan ochib bergan.

Taʼkidlash joizki, Oʻzbekiston zamini ikki buyuk Renessans davriga guvoh boʻlgan, jahon sivilizatsiyasiga bebaho hissa qoʻshgan yurt. Insoniyat tarixida chuqur iz qoldirgan allomalar, mutafakkirlar, olimlar aynan shu zaminda kamolga yetgan. Vatanimiz nafaqat intellektual va madaniy meros, balki siyosiy-harbiy anʼanalar jihatidan ham yuksak rivojlanishga erishgan. Amir Temurdek jahongir, Beruniydek olim, Ibn Sinodek tabib, Ulugʻbekdek astronomlar aynan shu yurt farzandlaridir. Ularning ilmiy kashfiyotlari, madaniy merosi bugungi kunda ham oʻz ahamiyatini yoʻqotmagan.

Shunday ekan, biz oʻz tariximizni, madaniyatimizni, qadriyatlarimizni chuqur oʻrganishimiz, uni asrab-avaylashimiz va kelgusi avlodlarga yetkazishimiz zarur. Yetuk siyosatshunos oʻz maqolasida mana shu “alamlar”ni, iztiroblarni, Prezidentimiz qalbidan, dilidan oʻtayotgan kechinmalarni birma-bir tahlil qiladi.

Davlatimiz rahbari millatning shon-sharafini tiklash va dunyoga namoyon qilish maqsadida Oʻzbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining qurilishiga kamarbasta boʻlgani tarixiy ahamiyatga ega. Mazkur markazni qurish gʻoyasi Prezidentning ilk davridayoq oʻrtaga tashlangan boʻlib, bu uning tarixiy-madaniy merosga, xususan, islom va temuriylar Uygʻonish davriga boʻlgan eʼtiborini koʻrsatadi.

Muallif nimadan afsusda?

Yurtboshimizning millatning oʻtmishi va Vatan tarixi haqidagi suhbatlarida aks etgan qaygʻu uning millatparvarligi va vatanparvarligini namoyon qiladi. Uning “Oʻzbek yoki Oʻzbekiston, desa nega doim paxta, osh, doʻppi-yu chopon bilan cheklanishadi?” degan savoli millatni dunyoga tanitish uchun boshqa qiymatlarni ham koʻrsatish zarurligini anglatadi. Maqola millat yetakchisini oʻz xalqining yovqur farzandi, millat qaygʻusi bilan yashaydigan, uning qadr-qimmatini tiklashga intiladigan rahbar sifatida tasvirlaydi. Muallif Prezident Shavkat Mirziyoyevning nutqlarini tahlil qilish orqali uning shaxsiyatini, gʻoyalarini va millatga boʻlgan munosabatini tushunishga yordam beradi. Unda Prezidentning millatning oʻtmishini qadrlash, uning shon-sharafini tiklash va dunyoga tanitishdek muhim maqsadlari borligi taʼkidlanadi.

Yana bir jihati, muallifni tarixning adolatsizligi chuqur qaygʻuga soladi. U ajdodlarimizning ilm-fan va madaniyatga qoʻshgan beqiyos hissasi eʼtiborsiz qolayotganidan iztirob chekadi.

Al-Xorazmiy, Ibn Sino, Beruniy kabi allomalarning kashfiyotlari va merosi dunyo sivilizatsiyasiga ulkan taʼsir koʻrsatgani taʼkidlanadi. Samarqand qogʻozi, Fargʻona ipagi kabi mahsulotlarning jahon miqyosidagi ahamiyati ham shundan dalolat beradi. Frederik Starning Markaziy Osiyoning meʼmorchilik sanʼatiga qoʻshgan hissasi haqidagi soʻzlari keltirilishi, xorijlik mutaxassislarning ham bu haqiqatni tan olishini koʻrsatadi. Ammo muallif bu eʼtiroflar keng jamoatchilikka yetib bormayotganidan afsuslanadi.

Muallif Shavkat Mirziyoyevning soʻzlari va nigohlarida ham xuddi shu oʻkinch va savollarni sezganini aytadi. Bu Prezidentning ham milliy merosga yuksak eʼtibor qaratishiga ishora qiladi.

Muallif paxta siyosati xalqimizning qaddini bukkani, paxta yakkahokimligi davrida xalqimizning ijodiy salohiyati, tadbirkorlik qobiliyati cheklanganini alam bilan tasvirlaydi. Va muhimi, bugungi kunimiz va kelajagimiz uchun toʻgʻri xulosalar chiqarishdir. Biz paxta monopoliyasining asoratlarini bartaraf etish, iqtisodiyotimizni yanada diversifikatsiyalash, taʼlim tizimini isloh qilish va yangi avlodni zamonaviy bilimlar bilan qurollantirish ustida ishlashimiz kerak.

Yangi Oʻzbekistonni barpo etish, xalqimizning farovonligini taʼminlash uchun biz, avvalo, oʻtmishdagi xatolarimizni tan olishimiz va ulardan saboq chiqarishimiz lozim.

Oʻtmishdan saboq olib, kelajakka intilish zarur

Kelajak — bilimli, intellektual va tadbirkor avlod qoʻlida. Biz ularga imkon berishimiz, ularni qoʻllab-quvvatlashimiz va ragʻbatlantirishimiz lozim. Faqat shundagina biz paxta iskanjasining asoratlaridan xalos boʻlib, dunyo sivilizatsiyasiga munosib hissa qoʻsha olamiz. Endi biz dunyoning cheti, uchinchi darajali bir davlat, xalq deb qarashlarga koʻnikmasligimiz shart. Bunday fikr oʻzini kamsitishga moyillikni koʻrsatadi. Oʻziga nisbatan haddan tashqari tanqidiy boʻlish ham rivojlanishga toʻsqinlik qilishi mumkin.

Oʻtmishdagi muammolarga haddan tashqari eʼtibor qaratish kelajakka intilishga xalaqit berishi mumkin. Oʻtmishni unutish kerak emas, lekin unga qarab turib qolish ham yaramaydi. Muhimi — oʻtmishdan saboq olib, kelajakka intilish. Oʻzligini anglash va tarixni qadrlash muhim, lekin bu boshqa xalqlarni mensimaslikka olib kelmasligi kerak. Tashqi fikrga haddan tashqari eʼtibor qaratmaslik kerak. Oʻz kuchiga ishonish va oʻz yoʻlidan borish muhim.

Shu nuqtayi nazardan, muallifning fikrlarida alam va umid, tanqid va millatparvarlik kabi tuygʻular aralashgan. Bu fikrlar Oʻzbekistonning oʻtmishi hamda kelajagi haqida oʻylashga, mavjud muammolarni hal qilishga va milliy oʻzlikni anglashga undaydi.

Darhaqiqat, Oʻzbekistonning oʻzligini anglashi va maʼnaviy yangilanishi uchun tarixga murojaat muhim qadamdir. Bu jarayonni toʻgʻri yoʻnaltirish va unga doir muammolarni hal etish mamlakatning kelajagi uchun katta ahamiyatga ega. Shu nuqtayi nazardan, koʻngildan oʻtgan oʻkinchli hislar juda oʻrinli.

Oʻzbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi kabi majmualarning bunyod etilishi, bir tomondan, quvonarli voqea boʻlsa, ikkinchi tomondan, nega bu ishlar ancha avvalroq amalga oshirilmagani haqida savollar tugʻdiradi. Bu savollarning javobi aniq. Milliy oʻzlikni anglash, tarixiy merosni qadrlash va uni dunyoga namoyish etish uchun kuchli siyosiy iroda, kuchli siyosiy rahbar zarur edi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev shunday siyosatchi sifatida namoyon boʻldi.

Millatni alamdan qutqarishga qaratilgan qadamlar

Maqolada koʻtarilgan gʻoyalar, haqiqatan ham, koʻpchilikning dilidagi gaplarni ifoda etadi. Bu — shunchaki shaxsiy emas, balki millatning alami, tarixiy adolatsizlikdan kelib chiqqan alam.

Demak, bugun millatning har bir ziyolisi mana shu maqsad yoʻlida birlashishi kerak. Bu alamdan qutulish choralarini izlashimiz, topishimiz zarur. Bu alam bizning vujudimizda bir asrdan ziyodroq vaqt davomida yashab kelmoqda. Bu alam ajdodlardan avlodlarga meros boʻlib kelmoqda. U mustamlakachilik siyosati, milliy qadriyatlarni toptash, tarixni soxtalashtirish kabi omillar natijasida shakllangan. Bu alam — oʻzligimizni yoʻqotish xavfidan, kelajak avlodlarga munosib meros qoldira olmaslikdan kelib chiqqan qoʻrquvdan paydo boʻlgan. Bu alamni uzib tashlash vaqti allaqachon kelgan. U millatning madaniyatiga, tiliga, diniga boʻlgan munosabatida, oʻz tarixini bilmaslikda, oʻz qadriyatlarini qadrlamaslikda namoyon boʻladi. Bu alam bizni birlashishga, oʻzligimizni anglashga, kelajakka ishonch bilan qarashga xalaqit beradi.

Prezidentimiz bu yoʻlda barchamizga ibrat. Davlat rahbari mana shu alam-iztiroblarni yoʻqotish yoʻlida tinimsiz kurashmoqda. Uning tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan islohotlar, milliy qadriyatlarni tiklash, tarixni oʻrganish va uni dunyoga tanitishga qaratilgan loyihalar — bularning barchasi millatni alamdan qutqarishga qaratilgan qadamlardir.

Sadritdin TUROBJONOV,

Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat

texnika universiteti rektori, akademik.