Illyustrativ foto

Rossiya prezidenti Vladimir Putin va AQSH prezidenti Donald Tramp ikkinchi rasmiy telefon muloqotini oʻtkazdi. Moskva va Vashington muzokaralarni “samarali” deb baholadi. Ikki davlat rahbarlari Ukraina kelishuvidan tortib, oʻzaro manfaatli iqtisodiy hamkorlik va xokkey oʻyinlarigacha boʻlgan keng koʻlamli masalalarga toʻxtaldi. Moskva va butun dunyoda ushbu muloqotni qanday baholadi?

Rossiya prezidenti Vladimir Putin 18-mart, seshanba kuni kechqurun amerikalik hamkasbi Donald Tramp bilan telefon orqali muloqot qildi. Suhbat AQSH va Rossiya prezidentlarining telefon suhbatlari tarixidagi eng uzoq davom etgan suhbatga aylandi va taxminan ikki yarim soat davom etdi.

Kreml “rahbarlar Ukraina atrofidagi vaziyat boʻyicha ochiq fikr almashishni davom ettirdi”, dedi. Vladimir Putin, shuningdek, Donald Trampga jangovar harakatlar va insoniy yoʻqotishlarga chek qoʻyishga qaratilgan saʼy-harakatlari uchun minnatdorchilik bildirdi.

“Rossiya prezidenti amerikalik hamkorlari bilan har tomonlama, barqaror va uzoq muddatli boʻlishi kerak boʻlgan vaziyatni hal qilishning mumkin boʻlgan yoʻllarini chuqur oʻrganish uchun hamkorlik qilishga tayyorligini maʼlum qildi. Va, albatta, inqirozning asosiy sabablarini, Rossiyaning xavfsizlik sohasidagi qonuniy manfaatlarini bartaraf etish zarurligini hisobga olinadi”, — deyiladi Kreml bayonotida.

Bundan tashqari, Putin Trampning mojaro tomonlariga 30 kun davomida energetika infratuzilmasi obyektlariga hujumlardan oʻzaro tiyilish taklifiga rozi boʻldi. Rossiya rahbari, shuningdek, Qora dengizda navigatsiya xavfsizligi boʻyicha tashabbusni amalga oshirish boʻyicha muzokaralarni boshlashga tayyor.

“Mojaro avj olishining oldini olish va uni siyosiy va diplomatik yoʻllar bilan hal qilish yoʻlida harakat qilishning asosiy sharti xorijiy harbiy yordamni toʻliq toʻxtatish va Kiyevga razvedka maʼlumotlarini taqdim etish boʻlishi kerak. Putin shuningdek, 19-mart kuni Rossiya va Ukraina tomonlari oʻrtasida mahbuslar almashinuvi amalga oshirilishini maʼlum qildi – 175 nafarga 175 nafar va xayrixohlik belgisi sifatida ogʻir yaralangan 23 nafar ukrainalik harbiy xizmatchi vataniga qaytariladi”, — deyiladi Kreml saytidagi materialda.

Oʻz navbatida, Oq uy muzokaralar yakunlari boʻyicha “ikki yetakchi ham AQSH va Rossiya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarni yaxshilash muhimligini taʼkidlaganini” taʼkidladi.

“AQSH va Rossiya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarning yaxshilanishi tinchlikka erishilgandan soʻng katta iqtisodiy bitimlar va geosiyosiy barqarorlikni oʻz ichiga olgan muhim foyda keltirishi mumkin”, — deyiladi OQ uy bayonotida.

Trampning oʻzi Putin bilan muzokaralar yakunlanganidan keyin “Truth Social” platformasida shunday post yozdi:

“Rossiya prezidenti Putin bilan bugungi telefon suhbatim juda yaxshi va samarali boʻldi. Biz barcha energetika obyektlarida zudlik bilan oʻt ochishni toʻxtatishga kelishib oldik. Biz toʻliq oʻt ochishni toʻxtatishga erishish va oxir-oqibat Rossiya va Ukraina oʻrtasidagi bu dahshatli urushni tugatish uchun tezda harakat qilamiz”.

Katta siljishlar

Rossiya Davlat Dumasi prezidentlarning bunday uzoq va keng qamrovli muzokaralari “ikki tomonlama munosabatlarda katta siljishlar boshlanganidan” darak beradi, deb hisoblaydi. Bu haqda Dumaning xalqaro ishlar qoʻmitasi raisining birinchi oʻrinbosari Aleksey Chepa aytib oʻtdi.

“Agar yakuniy bayonotlarni tahlil qiladigan boʻlsak, Tramp va Putin mohiyatan eʼlon qilingan mavzular – tinchlik muzokaralari zarurati, oʻqqa tutishni toʻxtatish imkoniyati va ikki tomonlama munosabatlar haqida gaplashganini koʻrishimiz mumkin. Yaʼni, muzokaralar haqiqatan ham yaxshi tayyorlangan va muhokama qilinadigan barcha mavzular batafsil ishlab chiqilgan. Tramp va Putin vaʼdalarini bajardilar va bu bir-biriga ishonish uchun juda muhim”, — dedi deputat.

Uning qayd etishicha, Putin Trampning ayrim iltimoslarini bajarganida AQSH prezidentiga hurmati va AQSH bilan muloqotni davom ettirish istagini namoyon etgan:

“Tramp Vladimir Vladimirovichdan Kursk viloyatida qurshovda qolganlarning hayotini saqlab qolishni soʻradi va Moskva bunga rozi boʻldi. Taslim boʻlishga tayyor boʻlgan va oʻz hayotini saqlab qolmoqchi boʻlganlar bu imkoniyatga ega boʻladilar. Moskva va Vashington, shuningdek, 175 nafardan 175 nafargacha mahbuslar almashinuvini eʼlon qildi, bu shuningdek, agar Moskva biror narsa vaʼda qilsa, u albatta amalga oshishini anglatadi”.

Qoʻngʻiroq chogʻida Tramp va Putin har ikki tomonni tashvishga solayotgan bir qator masalalarni, xususan, Yaqin Sharqdagi vaziyat va dunyodagi umumiy xavfsizlik masalalarini muhokama qilgan. Chepaning fikricha, bu Vashington va Moskva fikr almashishni boshlaganidan dalolatdir.

“Ikki yetakchining strategik yadro qurollari tarqalishini toʻxtatish masalasiga toʻxtalishi muhim, deb oʻylayman. Biz soʻnggi oylarda AQSH qurollarini joylashtirishga tayyor boʻlgan polyaklar, estoniyaliklar yoki finlardan bu borada koʻplab bayonotlarni eshitdik. Yadro qurollarining tarqalishi butun dunyo uchun xavf tugʻdirayotganini koʻrsatib, Tramp va Putin goʻyo bu mavzuni yopdi”, — dedi deputat.

U AQSH va Rossiyani qiziqtirgan masalalarni muhokama qilishda ijobiy dinamikani qayd etdi. Putin va Tramp iqtisodiyot va energetika sohasidagi hamkorlikni muhokama qildi, bu masalalar avvalroq Istanbul va Ar-Riyodda muhokama qilingan edi.

“Biz yaqinlashuv asta-sekinlik bilan yuz berayotganini koʻryapmiz. Ikkala tomonni ham tashvishga soladigan juda koʻp masalalar bor va ularning barchasi eʼtiborni talab qiladi. Sanksiyalar bir kechada olib tashlanishini va hammasi normal holatga qaytishini kutmasligingiz kerak. Biroq, Moskva ham, Vashington ham muzokaralar juda muvaffaqiyatli oʻtgani va katta muvaffaqiyatlarga erishilganini taʼkidladi”, — dedi Chepa.

Uning taʼkidlashicha, tomonlar kelajak uchun oʻziga xos poydevor yaratgan.

“Hali qilinishi kerak boʻlgan ishlar koʻp, ammo biz aniq aytishimiz mumkinki, Ukrainadagi mojaro va ikki tomonlama AQSH — Rossiya masalalarini hal qilish boshlandi”, — deya xulosa qildi Chepa.

Uzoq va mashaqqatli jarayon

Siyosiy axborot markazi direktori oʻrinbosari, siyosatshunos Anastasiya Gafarova telefon suhbati davomida oʻta muhim qarorlar qabul qilish uchun aslida hech qanday shart-sharoit yoʻqligini taʼkidladi, shuning uchun muzokaralar yakunida alohida muhim daqiqalarni ajratib koʻrsatish qiyin.

“Energetika infratuzilmasi obyektlariga zarba berishdan bosh tortish boʻyicha juda kam aniqliklar mavjud va Qora dengizdagi deeskalatsiya haqida baʼzi maslahatlar mavjud. Bu yerda muzokaralarning oʻzi, ularning davomiyligi va keng koʻlamli mavzularga toʻxtalgani muhimroq, yaʼni Ukraina haqiqatan ham jarayonning bir qismi, asosiysi boʻlmasa, hayron boʻlmayman”, — dedi siyosatshunos.

Uning taʼkidlashicha, Rossiya oʻzining diplomatik uslubiga sodiq qolgan va toʻgʻridan-toʻgʻri javob bermagan. Mohiyatan yevropaliklar Tramp orqali oʻrnatmoqchi boʻlgan oʻt ochishni toʻxtatish formati inkor etilgan.

“Muzokaralar juda uzoq davom etdi, chunki bu haqiqatan ham tomonlar oʻrtasidagi murakkab va koʻp qirrali muloqotdir. Bu jarayonning simulyatsiyasi emas. Tomonlar juda koʻp savollarga ega va ular muhokama qilishni talab qiladi. Tramp mojaroni, yumshoq qilib aytganda, real boʻlmagan muddatlarda hal qilishga vaʼda berib, oʻzini tuzoqqa tushirdi. Endi u uzoq va mashaqqatli jarayonni nazarda tutuvchi voqelik bilan yuzma-yuz turishga majbur boʻldi”, — dedi Gafarova.

Siyosatshunosning fikricha, keyingi qadam avvalroq muhokama qilingan mavzular boʻyicha maqsadli ish olib borish uchun ishchi guruhlar tashkil etish va ikki tomon oʻrtasidagi muloqotni davom ettirish boʻladi.

Kuzatuvchilarning reaksiyasi qanday?

Yevropa yetakchilari oʻt ochishni toʻxtatish yoʻlidagi “birinchi qadam”ni olqishladi, biroq Ukraina va Yevropa vakillarining muzokaralarda ishtirok etishi haqidagi talablarini takrorladi.

Berlinda Fransiya prezidenti Emmanuel Makron bilan oʻtkazgan matbuot anjumanida Germaniya kansleri Olaf Shols Rossiyaning Ukraina energetika infratuzilmasiga hujumlarini toʻxtatish haqidagi kelishuv “yaxshi boshlanish” va muhim birinchi qadam boʻlsa-da, “Ukrainasiz hech qanday kelishuv boʻlishi mumkin emas” dedi.

“Keyingi qadam Ukrainada toʻliq va imkon qadar tezroq oʻt ochishni toʻxtatish boʻlishi kerak”, — dedi Shols.

Britaniyaning “Sky News” nashri Tramp va Putin erishgan kelishuvlar yaqinda Vladimir Zelenskiy tomonidan bayon etilgan rejadan unchalik farq qilmaydi, deb hisoblaydi — havo urushini tugatish bilan boshlanadigan bosqichma-bosqich kelishuv.

“Bu havoda va dengizda oʻt ochishni toʻxtatishga oʻxshaydi. Energetika infratuzilmasiga havo hujumlari toʻxtaydi va Qora dengizdagi harbiy harakatlar keyinroq toʻxtashi mumkin”, — deydi “Sky News” mudofaa tahlilchisi Maykl Klark.

Shu bilan birga, “Sky News” maqolasida taʼkidlanishicha, Zelenskiyning muzokaralarda ishtirok etmagani koʻp narsadan dalolat beradi: “Diplomatik doiralarda qadimiy gap bor: «Agar stolda boʻlmasang, menyudasan”. Va menga ishoning, Ukraina menyuda»

Oʻz navbatida, Amerikaning “The New York Times” gazetasi muzokaralar natijasi “Trampning umidlarini oqlamadi”, deb yozadi, u avvalroq Ukrainada tinchlik oʻrnatishga butunlay erishish mumkinligi haqida optimistik bashorat qilgan edi.

Yakuniy bayonotlar eʼlon qilinishidan avval ham Rossiya va AQSH prezidentlari oʻrtasidagi suhbat BMT tomonidan ijobiy baholangan edi. Tashkilot AQSH va Rossiya rahbarlari oʻrtasida suhbat oʻtkazish va aloqalarni saqlab qolish haqiqatining muhimligini tan oldi.

“Suhbatning oʻzi muhim deb hisoblayman. AQSH va Rossiya rahbarlarining bir-biri bilan aloqada boʻlishi muhim, biz buni qadrlaymiz”, — deydi BMT Bosh kotibi matbuot kotibi oʻrinbosari Farhan Haq.

Putin va Tramp oʻrtasidagi suhbat jahon ommaviy axborot vositalarining alohida eʼtiborini tortdi. Amerikaning “CNN” telekanali suhbat tugaganidan koʻp oʻtmay, rus manbasiga tayanib, uni “juda yaxshi” deb atadi. Avvalroq telekanal jurnalistlari toʻgʻridan-toʻgʻri suhbat yakunida AQSH prezidenti Ukrainada tinchlikka erishishga qay darajada qodirligini koʻrsatishini taʼkidlagan edi.

Turli mamlakatlarning ommaviy axborot vositalari ikki davlat rahbarlari oʻrtasidagi muloqotning alohida ahamiyatini eʼtirof etib, uning natijalarini eng kutilgani deb atadi. Masalan, Germaniyaning “Bild” nashrining taʼkidlashicha, qoʻngʻiroq “bir necha kun davomida katta tashvish bilan kutilgan”.

“Kronen Zeitung” gazetasi esa “Bu telefon suhbati dunyodagi eng muhimi hisoblanadi”, deb yozdi.