Palma daraxti haqida eshitgansiz, ammo uning mevasi magʻizidan olinadigan yogʻi haqida-chi? Bu yogʻning asosan, oziq-ovqat mahsuloti sifatida qoʻllanilishi, shuningdek, undan biodizel yonilgʻisi, kosmetika va sovun mahsulotlari ishlab chiqarishda ham foydalanilishi haqida maʼlumotlar bor. Bu yaxshi, ammo undan boshqa maqsadlarda foydalanilayotgani, uning inson organizmiga zararli tomonlari borasida ham bugun bahsli munozaralar boʻlayotgani bejizga emas.

Bir jihatga aniqlik kiritib olaylik. Palma yogʻi ikki xil usulda, ikki xil maqsadda olinadi. Yaʼni, qizil palma yogʻi oʻsimlikning mevasidan olinadi va u foydali boʻlsa-da narxi qimmat. Xom palma mevasining magʻzidan siqib chiqariladigan yogʻni esa faqat texnik maqsadlarda qoʻllash mumkin. U salomatlik uchun oʻta zararli. Lekin qizil palma yogʻiga nisbatan tannarxi ancha arzon. Qolaversa, transportirovka hamda yaroqlilik muddatining uzoqligi sababli ham butun dunyoda undan keng foydalaniladi.

Butunjahon sogʻlikni saqlash tashkilotining maʼlumotiga koʻra, palma yogʻi A va Ye vitaminlariga hamda linolevaya kislotasiga boy boʻlsa-da, u rafinatsiya va gidrogenizatsiya jarayonida yoʻqolib ketadi. Bu jarayonda yogʻ tarkibida tabiiy sunʼiy transyogʻlarning yuqori konsentratsiyasi va tarkibida palmitin kislotasining miqdori oshib ketadi. Bu esa insonlarda yurak qon-tomir kasalliklarini keltirib chiqaradi.

Eng yomon tomoni, bugun ayrim oziq-ovqat, xususan, qandolat, sut mahsulotlari tarkibiga sut yogʻi oʻrnini bosuvchi sifatida texnik palma yogʻi qoʻshilayotgani haqida xabarlar tarqaldi. Ayniqsa, texnik maqsadlarga, misol uchun biodizel ishlab chiqarishga moʻljallangan palma yogʻidan oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalanilayotgani turli baxs- munozaralarga sabab boʻlyapti. Nega deysizmi? Chunki texnik palma yogʻini oziq-ovqat mahsulotlariga qoʻshish mumkin emas, u inson salomatligiga katta xavf tugʻdiradi.

Palma yogʻi palma mevasidan 40 darajagacha haroratda qayta ishlash jarayonida olinadi. Bu yogʻ eritilganda ham 38-40 darajada parchalanadi. Inson tanasi harorati esa bor-yoʻgʻi 36,6 daraja. Demak, ovqat tarkibida organizmga kirgan palma yogʻi hazm boʻlmay qolib ketadi. Bora-bora tomirlarga va aʼzolarga yigʻiladi. Qon tomirlar yoʻlini toʻsib, ateroskleroz, gipertoniya, insultga olib keladi. Shu sababli odam kam yesa ham, koʻp harakat qilsa ham semiraveradi.

Ming afsuski, undan ayrim ishlab chiqaruvchilar muzqaymoq, smetana, pishloq, qaymoq va sariyogʻ tarkibiga aralashtirmoqda. Bu esa kishida semizlikka moyillikni keltirib chiqaradi va yurak-qon tomir kasalligining koʻpayishiga olib keladi.

Palma yogʻining tarkibi haqida koʻp tadqiqotlar oʻtkazilgan. U oshqozon ishlash jarayoni, yurak, jigar, buyrak va oʻpkaga oʻzining salbiy taʼsirini koʻrsatadigan toksinlar ishlab chiqaradi. Koʻp mamlakatlarda bu yogʻ sogʻliq uchun zarar deb topilgani uchun ishlatilishi taqiqlangan. Negaki, u erkaklardagi bepushtlik kasalliklariga ham sabab boʻlishi mumkin.

Palma yogʻi shuningdek, oshqozonda “shlak”lar paydo qiladi. Qovurilgan ovqatlar tarkibiga qoʻshilgan yogʻ, taom qayta isitilganida oʻzidan zararli moddalar ishlab chiqaradi. Shifokorlarning xavotiriga koʻra, hatto bu yogʻ koʻp isteʼmol qilinganda buqoq, rak kasalliklariga ham olib kelishi mumkin ekan. Vaholanki, aynan shu kasalliklar tufayli dunyoda qanchadan-qancha inson nogiron boʻlib qolishi, hayotdan erta koʻz yumishi inkor qilib boʻlmas haqiqatdir.

Palma yogʻidan yuqoridagi notoʻgʻri maqsadda foydalanilayotgani, inson salomatligiga xavf solish ehtimoli yuqoriligi uchun koʻplab davlatlar uning importiga cheklovlar qoʻyayotganini koʻramiz. Masalan, qoʻshni Tojikistonda joriy yilning 1-may kunidan boshlab palma yogʻini olib kirish taqiqi kuchga kirgan. Mahsulotning respublikaga kirishining nazorati esa bojxona organiga topshirilgan.

Palma yogʻining organoleptik va fizik-kimyoviy sifat koʻrsatkichlari respublikamizda «Oʻzstandart» agentiligi, “UzTest” DUKning markaziy va viloyatlardagi filiallaridagi akkreditatlangan sinov laboratoriyalarida tekshiriladi. Gigiyenik (xavfsizlik) koʻrsatkichlari esa Davlat sanitariya-epidemiologik osoyishtalik markazlari qoshidagi laboratoriyalarda sinovdan oʻtkaziladi. Palma yogʻining inson organizmi shuncha zarari boʻlsa, demak, ushbu sinov nazoratini yana-da kuchaytirish, aniq mezonlarini belgilash lozim.

Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, tegishli tashkilotlar oziq-ovqat mahsulotlarining sifatiga qoʻyilgan talablarni xalqaro meʼyorlar bilan uygʻunlashtirishi kerak. Chetdan olib kirilayotgan har qanday oziq-ovqat mahsulotlari, xususan, yogʻ-moy mahsulotlarini majburiy davlat nazoratiga tatbiq etilsa, xavfning oldi olingan boʻlardi. Bu borada esa bojxona nazoratini ham kuchaytirish foydadan holi boʻlmaydi.

Faxriddin SAMATOV,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati, 
OʻzLiDeP fraksiyasi aʼzosi